Οι Φιλιππίνες θα βρίσκονται για το επόμενο δεκαπενθήμερο στο επίκεντρο του μπασκετικού κόσμου. Χώρα αριθμού πληθυντικού, διότι απαρτίζεται από 7.651 νησιά συνολικής έκτασης 300.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σχεδόν 110 εκατ. κατοίκων και μια σπάνια πολυπολιτισμική κουλτούρα με δυτικοευρωπαϊκές, κυρίως ισπανικές, αμερικανικές και φυσικά ασιατικές επιρροές.

Το χρίσμα της FIBA για τη συνδιοργάνωση του Μουντομπάσκετ, παρέα με την Ιαπωνία και την Ινδονησία, δεν εξασφαλίστηκε χαριστικά. Ή πίσω από κουρτίνες με άλλες σκοτεινές και παρασκηνιακές συνδιαλλαγές που ευνόησαν στη μάχη απέναντι στον κοινό φάκελο Αργεντινής – Ουρουγουάης από τη Νότια Αμερική.

Το μπάσκετ στις Φιλιππίνες είναι «θρησκεία». Μαζικά αποδεκτή και σαφώς πιο διεισδυτική από τον ρωμαιοκαθολικισμό, που αποτελεί το κυρίαρχο δόγμα.

Μικρόσωμοι, φτωχοί, αλλά θαυματουργοί

Παράδοξο πιθανόν. Διότι ο μέσος όρος ύψους στην ασιατική χώρα, σύμφωνα με τα δημογραφικά στοιχεία, είναι 165.23 εκατοστά στους άνδρες και 154.14 εκατοστά στις γυναίκες. Πρόκειται αντίστοιχα για την ενδέκατη και την έβδομη χαμηλότερη τιμή παγκοσμίως. Οι Φιλιππινέζοι είναι μικρόσωμοι κι επιστημονικά αυτό δεν αμφισβητείται. Άρα το δέμας τους δεν ευνοεί την ενασχόληση μ’ ένα σπορ που στηρίζεται στα ύψη.

Μολαταύτα λατρεύουν το μπάσκετ σε κάθε έκφανσή του και ανεξαρτήτως κατάστασης. Ο φωτογράφος Ντέιβ Κάρσγουελ είχε συμπεράνει σ’ ένα οδοιπορικό του πως «οι Φιλιππινέζοι τρώνε, κοιμούνται και αναπνέουν για το μπάσκετ».

Παρά τις πολύ σκληρές συνθήκες διαβίωσης, δεδομένου πως το ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα δεν υπερβαίνει τα 3.950 δολάρια σε Atlas Method (μικρότερο από χώρες που πλήττονται εξίσου από τη φτώχεια όπως η Μολδαβία, η Μογγολία και η Τζαμάικα), εφευρίσκεται πάντα ο τρόπος για μερικά σουτ. Σε πλακόστρωτα ή λασπωμένα χώματα, με ξύλα ή σίδερα, με παπούτσια ή χωρίς, «το μπάσκετ ευδοκιμεί με την αληθινή έννοια του», όπως συμπλήρωνε αποθεωτικά ο εντυπωσιασμένος Κάρσγουελ.

Μικρά παιδιά, έφηβοι και ενήλικες δεν αποτρέπονται από συμβατικούς κανόνες και οριοθετήσεις. Δεν επιδιώκουν το ιδανικό, βολεύονται με το υποτυπώδες. Αυτό που θα τους κάνει χαρούμενους.

Ένα ταμπλό από σπασμένες σανίδες καρφωμένες σε τοίχο ή στύλο που απλώς ν’ αντέχει τους κραδασμούς, ένα οποιοδήποτε στεφάνι, στραβό ή ίσιο δεν τους νοιάζει, και μια μπάλα της σειράς. Αυτά αρκούν για ν’ αρχίσει το παιχνίδι, ακόμη και το 2023 που όλα στη χώρα δείχνουν να εκσυγχρονίζονται ακολουθώντας τις επιταγές της εποχής.

Το μπάσκετ εξακολουθεί να στέκεται άφθαρτο στην πρωτόλεια και αγνή μορφή του. Δίχως σκοπιμότητες, με έμφαση στο θέαμα.

Ο ισπανοαμερικανός πόλεμος…

Πρόκειται για μια ανεξίτηλη σχέση Φιλιππίνων – μπάσκετ που αντέχει πάνω από έναν αιώνα. Ήταν ένας κεραυνοβόλος έρωτας που έχει γιορτάσει ήδη το δεύτερο «χρυσό ιωβηλαίο» του.

Σχεδόν δέκα χρόνια αφότου ο Τζέιμς Νέισμιθ έθετε τις βάσεις για ένα παγκόσμιο φαινόμενο, οι Φιλιππινέζοι ηλεκτρίζονταν από το άγνωστο σπορ που διέσχιζε τα σύνορα και έμπαινε, μια για πάντα, στη χώρα τους. Μαζί στη νοοτροπία, στην καθημερινότητα, στον πολιτισμό τους.

Οι διάφορες ιστορικές καταγραφές συμπίπτουν για το πώς οι Φιλιππινέζοι συναντήθηκαν με το νέο σπορ. Το «συνοικέσιο» πιστώνεται στον ισπανοαμερικανικό πόλεμο του 1898. Οι Αμερικανοί, ως συνέχεια της παρέμβασής τους στην Κούβα, είχαν επιτεθεί και σ’ άλλες ισπανικές κτήσεις. Μια εκ των οποίων οι Φιλιππίνες.

Ύστερα από 300 χρόνια κατοχής, οι ντόπιοι είχαν ήδη στήσει αντάρτικο εναντίον των κατακτητών Ιβήρων και οι ΗΠΑ άρπαξαν την ευκαιρία για να ενισχύσουν τις επαναστατικές δυνάμεις υπό τον Εμίλιο Εγκουινάλδο. Προφανώς και δρούσαν για το δικό τους συμφέρον στην κομβική, για το εμπόριο, περιοχή του Ειρηνικού.

Οι επαναστάτες θριάμβευσαν, απεγκλωβίστηκαν από τον ιβηρικό ζυγό, αλλά αντί ν’ απαλλαχθούν από τους αποικιοκράτες, είδαν τους φρεσκο-ιμπεριαλιστές Αμερικανούς να παίρνουν τον νέο ρόλο του τοποτηρητή απαιτώντας τα ανάλογα οικονομικά και διοικητικά προνόμια.

…και το YMCA

Η αντίσταση των εγχώριων δυνάμεων άντεξε τρία χρόνια. Από το 1902, κι αφού πρώτα ο Εγκουινάλδο είχε συλληφθεί, εγκαθιδρύθηκε αμερικανική κατοχή που έληξε το 1946, όταν με τη Συνθήκη της Μανίλα παραχωρήθηκε η ανεξαρτησία στη χώρα.

Το αμερικανικό status quo ανά την επικράτεια της χώρας συνδυάστηκε μ’ όλες εκείνες τις μορφές πολιτισμικής επιβολής ηθών κι εθίμων. Όπως αντίστοιχα συνέβη με τη ΧΑΝΘ στη Θεσσαλονίκη, η ίδρυση Χριστιανικής Νεολαίας (YMCA) το 1907, από τις στρατιωτικές μονάδες στη Μανίλα, άνοιξε διάπλατα την πόρτα στο μπάσκετ. Από την ημέρα που ο δόκτωρ Τζον Μοτ μετέβη στην πρωτεύουσα και συνάντησε πρόσφορο έδαφος για την εφαρμογή του σχεδίου «αμερικανοποίησης» του λαού, άρχισε να κυλά το νερό στο ποτάμι.

Οι πρώτες επιτυχίες ανέβασαν το ηθικό

Δημιουργήθηκαν σύνολα σε κατηχητικά εκκλησιών, από το 1910-11 το μπάσκετ είχε ενσωματωθεί στο δημόσιο σχολικό σύστημα, πρώτα θηλέων και μετά αρρένων, και το 1913 η νεοσύστατη εθνική ομάδα κέρδισε την πρώτη θέση στους Αγώνες της Άπω Ανατολής. Οι διαδοχικές επιτυχίες ενθουσίασαν τον απλό κόσμο. Κυρίως δε τα παιδιά που άρχισαν να ασχολούνται συστηματικά. Ήταν ένα είδος αντίδοτου για τις ανοικτές πληγές.

Η δημοτικότητα εκτοξεύτηκε σε τέτοιο βαθμό μέσα στις επόμενες δεκαετίες που πριν καν από την ανεξαρτησία η ομάδα που εμφάνισαν οι Φιλιππίνες στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 κατέκτησε την πέμπτη θέση – την καλύτερη που έχει καταλάβει εκπρόσωπος της Ασίας. Ηττήθηκε στον προημιτελικό από τις ισχυρές ΗΠΑ, αλλά νικώντας Ιταλία και Ουρουγουάη έφυγε περήφανα από το χιτλερικό Βερολίνο.

Η τοπική Ομοσπονδία είχε ιδρυθεί ήδη από το 1924 και δώδεκα χρόνια αργότερα απέκτησε αριθμό πρωτοκόλλου και κάρτα μέλους της FIBA. Αμέσως μετά άρχισε να λαμβάνει υπόσταση και το σχέδιο για μια πρότυπη μορφή τύπου ένωσης πανεπιστημίων, στο στιλ του NCAA, το οποίο εν τέλει υλοποιήθηκε το 1938.

Η χρυσή δεκαετία του μπάσκετ

Τη δεκαετία του ’50 η εθνική των Φιλιππίνων ήταν μακράν της άλλης η κορυφαία στην Ασία. Κατέκτησε τέσσερα χρυσά μετάλλια στους Αγώνες της Ηπείρου (1951, 1954, 1958, 1962) και το χάλκινο μετάλλιο στο Παγκόσμιο του 1954, πίσω μόνο από τις ΗΠΑ και την οικοδέσποινα του τουρνουά Βραζιλία.

Οι διεθνείς παίκτες έγιναν αναγνωρίσιμες φιγούρες, η φήμη τούς έφερε μελλοντικά σε διοικητικές θέσεις και επαγγελματικά πόστα με αναγνώριση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Καλόι Λοϊσάγκα, ο μοναδικός Φιλιππινέζος με θέση στο Hall Fame της FIBA.

Εκτιμάται πως με τα χρόνια το μπάσκετ ήταν ένας έμμεσος δρόμος προκειμένου ο λαός να αποκτήσει το δικό του σημείο αναφοράς σε μια πολυσύνθετη και πολυσυλλεκτική ταυτότητα του. Οι Φιλιππινέζοι ταυτίστηκαν απόλυτα και πορεύτηκαν σ’ έναν δρόμο χωρίς παρεκκλίσεις.

Με τις ρίζες βαθιά στη συνείδηση κάθε νέου μέλους που ερχόταν κι έρχεται στη ζωή, το μπάσκετ έφτασε σήμερα ν’ απασχολεί τους πάντες. Κυριολεκτικά. Από τον μεγαλύτερο ως τον νεαρότερο, από τον πιο φημισμένο ως τον πλέον άσημο. Η εθνική ομάδα έγινε η δική τους «επίσημη αγαπημένη» – δεν είναι αποκλειστικά και μόνο ελληνικό ιδίωμα και κάθε αγώνας της μετατρέπεται σε γιορτή. Το αισθάνθηκε ο Μπλάτσε, το βιώνει ο Κλάρκσον.

Το μεγαλύτερο traffic στους λογαριασμούς του NBA στα social προέρχεται από την ασιατική αυτή χώρα, η παρακολούθηση εγχώριων και διεθνών αγώνων αποτελεί μια παραδοσιακή οικογενειακή ιεροτελεστία που δεν φθείρεται.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2023 επιστρέφει στα δικά της εδάφη μετά το 1978. Σήμερα δεν υπάρχουν η Γιουγκοσλαβία του Νίκολιτς και η Σοβιετική Ένωση του Γκομέλσκι για να κοντραριστούν σ’ έναν συγκλονιστικό τελικό που κρίθηκε στην παράταση (82-81). Ύστερα από 45 χρόνια το μόνο που παραμένει αναλλοίωτο είναι η τρέλα των Φιλιππινέζων για το μπάσκετ. Και θα το διαπιστώσει όλος ο κόσμος.