Είναι γεγονός, το τελευταίο κάστρο έπεσε. Με πολιορκητικό κριό τον Λιονέλ Μέσι και την Κερκόπορτα που άνοιξε διάπλατα η Ίντερ Μαϊάμι του Ντέιβιντ Μπέκαμ, τα τείχη δεν άντεξαν παραπάνω. Γκρεμίστηκαν ολοκληρωτικά και το απαξιωμένο, μέχρι προ λίγων ετών, «soccer» κατέλαβε τον χώρο που στην κουλτούρα της ντόπιας κοινωνίας.

Οι Αμερικανοί περηφανεύονταν πάντα για την αθλητική παιδεία και κουλτούρα που καλλιεργούσαν. Λύκεια και κολέγια λειτουργούσαν ανέκαθεν ως πυρήνες παραγωγής, ανάπτυξης και εξέλιξης των σπορ, ατομικών ή και κυρίως ομαδικών.

Με μια εξαίρεση: το ποδόσφαιρο.

Πηγαίνοντας κόντρα στην αγγλοσαξονική καταγωγή τους, δεν ταυτίστηκαν με την ιδέα, κατευθύνθηκαν σε άλλους δρόμους και έχτισαν μια ξένη προς την «μπάλα» νοοτροπία.

Ούτε ήξεραν πώς λέγεται ή πώς παίζεται

Ένας μέσος πολίτης των ΗΠΑ κατά τις δεκαετίες του ’50, του ’60 και του ’70 δεν γνώριζε καν τι είδους άθλημα είναι αυτό, πώς παίζεται και με τι ισοδυναμεί για το μεγαλύτερο κομμάτι του πλανήτη. Λίγοι είχαν ψαχτεί να ενημερωθούν, πολύ λιγότεροι είχαν μπει στη διαδικασία ν’ ασχοληθούν, πόσο μάλλον να παίξουν.

Η πλειονότητα αδυνατούσε ή δεν έμπαινε καν στη διαδικασία να κατανοήσει τη μενταλιτέ των ποδοσφαιρόφιλων. Ενόσω δεκάδες χιλιάδες φιλάθλων κατέκλυζαν αχανή γήπεδα για να παρακολουθήσουν έναν αγώνα μπέιζμπολ ή φούτμπολ, πλάθοντας ήρωες και στιγμές, το γνήσιο ποδόσφαιρο του υπόλοιπου κόσμου δεν συγκινούσε τις καρδιές του.

Μέχρι και άλλο όνομα προτίμησαν να υιοθέτησαν, υποβαθμίζοντας σε μεγάλο βαθμό το προϊόν. To «soccer», που παρεμπιπτόντως παράγεται από τη λέξη association, ήταν μονίμως το παραπαίδι της εγχώριας κοινωνίας.

Καμία διείσδυση στα στρώματα

Μια χαρακτηριστική έρευνα από την Gallup αποπειράθηκε να αποτυπώσει τη διείσδυση που είχε το ποδόσφαιρο στις ΗΠΑ από την περίοδο του μεσοπολέμου ως τις αρχές των 70s. Το ποσοστό που επέλεγε να παρακολουθεί αγώνες ήταν σταθερά στο όριο του 0,5%, προτού από τη δεκαετία του ’80 και μέχρι τα τέλη του 2007 κάνει άλμα και παγιωθεί μεταξύ του 1% και του 2% (γκρι γραμμή)!

Σε μέτρηση της ίδιας εταιρίας το 77% των ερωτηθέντων απαντούσε τον Δεκέμβριο του 2012 πως δεν του αρέσει καθόλου το ποδόσφαιρο.

Όλα αυτά τα χρόνια, δεκαετίες ολόκληρες, έγιναν ηρωικές απόπειρες αντιστροφής της αρνητικής αυτής στάσης. Αντισυμβατικοί, για την εποχή, τύποι πάσχιζαν να πείσουν για την υπόσταση της «στρογγυλής θεάς» που οι Αμερικανοί αρνούνταν να προσκυνήσουν. Δεν τους αφορούσε.

Η δημιουργία μιας υποτυπώδους λίγκας που σταδιακά, και κυρίως μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’70, προσέγγισε τεράστιους αστέρες της εποχής (Πελέ, Μπεκενμπάουερ, Κρόιφ, Μπεστ, Μπανκς) προτού αποσυρθούν από τα γήπεδα, δεν έφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και διαλύθηκε. Οι κώδικες επικοινωνίας που χρησιμοποιήθηκαν για να διαφημιστεί το προϊόν ήταν κυρίως αμερικάνικων σπορ και το παιχνίδι είχε χαθεί εξ αρχής.

Ας μην σχολιαστεί, φυσικά, το γεγονός πως εφαρμόστηκε εκτέλεση των πέναλτι αλά χόκεϊ επί πάγου με κούρσα του εκτελεστή και τον τερματοφύλακα να κάνει έξοδο!

Το Μουντιάλ του 1994

Ούτε η διεξαγωγή του Παγκοσμίου Κυπέλλου επί αμερικανικού εδάφους το 1994 φύτεψε βαθύτερα ρίζες. Επιφανειακή, και κοροϊδευτική πολλές φορές, παρέμενε κι έκτοτε η σχέση.

Κυρίως ήταν οι οικονομικοί μετανάστες (Ευρωπαίοι και Λατινοαμερικάνοι) και ταξιδιώτες που προμηθεύτηκαν εισιτήρια για τα παιχνίδια, γεμίζοντας τα γήπεδα από τη Νέα Υόρκη και το Σικάγο ως το Ντάλας και το Λος Άντζελες. Μπροστά σε χιλιάδες Ιταλούς πρώτης ή δεύτερης γενιάς έχανε το μοιραίο πέναλτι ο Ρομπέρτο Μπάτζιο στην ψυχοφθόρα διαδικασία του τελικού στο αχανές Ρόουζ Μπόουλ, επιτρέποντας στη Βραζιλία να σηκώσει το τρόπαιο για πρώτη φορά μετά το 1970.

Κάποιοι, λίγοι, ναι διαμόρφωσαν διαφορετική άποψη, αλλά τίποτα δεν προμήνυε την έκρηξη και την άνθιση που θ’ ακολουθούσαν στα χρόνια μετά το 2000 και κατά βάση τα όσα ο αμερικανικός αθλητισμός «βιώνει» σήμερα.

Οι λόγοι της εκτόξευσης

Το ποδόσφαιρο έχει πλέον αποκτήσει τη δική του βάση οπαδών και τα ποσοστά αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Εικάζεται ότι περισσότεροι από το 8% του συνόλου, που εμφάνισε η Washinghton Post σε έρευνα του 2022, είναι ήδη μεγαλύτερο, πιθανόν μάλιστα διψήφιο. Κατά το αμερικανικό δίκτυο το soccer ήταν τότε το τέταρτο δημοφιλέστερο άθλημα στις ΗΠΑ, πλησιάζοντας απειλητικά το μπάσκετ του 12% και το μπέιζμπολ του 11%. Μόνο το αμέρικαν φούτμπολ έμενε άθικτο (36%).

Ιδίως στην ηλικιακή ομάδα κάτω των 30 στατιστικολόγοι και αναλυτές συμφωνούν ότι το ποδόσφαιρο είναι το λαοφιλέστερο πλέον, τη στιγμή που μπέιζμπολ θεωρείται πια παρωχημένο, βαρετό, άκαμπτο, σχεδόν αντιτουριστικό. Ιδίως ο τριψήφιος αριθμός αγώνων στην κανονική διάρκεια έχει προκαλέσει φθορά στη φήμη του.

Η βεβαιότητα πως θα επέλθει πλήρης ανατροπή στηρίζεται στον σχολικό αθλητισμό. Πριν από 40 χρόνια ήταν περίπου 200.000 τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που ασχολούνταν με το ποδόσφαιρο, ενόσω με το αμέρικαν φούτμπολ άγγιζαν το εκατομμύριο! Σήμερα στα λύκεια της επικράτειας υπερβαίνει τις 800.000 στο σύνολο, μια αύξηση της τάξεως του 300% σε τέσσερις δεκαετίες. Κανένα άλλο σπορ έχει εμφανίσει τέτοια μαζική αύξηση και κυρίως διείσδυση στη νεολαία.

Το τεράστιο χάσμα στις μικρές ηλικίες έχει σχεδόν εκμηδενιστεί, καθώς έπεσε κάτω από το όριο των 200.000.

H Εθνική γυναικών…

Η απάντηση σε αυτήν την απόλυτη μεταβολή συσχετισμών εντοπίζεται σε παράγοντες που απηχούν την εποχή.

Η εθνική ομάδα γυναικών των ΗΠΑ συνετέλεσε τροματικά στην εγκαθίδρυση του νέου καθεστώτος, καθώς οι επιτυχίες και η στάση ζωής των διεθνών παικτριών είχαν επίδραση στη νοοτροπία μικρών κοριτσιών.

Η Ράπινο και η Μόργκαν έγιναν πρότυπα τόσο αθλητικά όσο και κοινωνικά, κόντρα στα πατριαρχικά στερεότυπα περασμένων ετών που στις ΗΠΑ των μεγάλων αντιθέσεων άργησαν πολύ να έρθουν σε ισορροπία. Ο προ ημερών αποκλεισμός στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Ωκεανίας, με αυτόν τον σαδιστικό τρόπο, δεν πρόκειται ν’ αλλάξει τον ρου της ιστορίας.

Συν τοις άλλοις, τα κορίτσια θεωρείται πλέον πολύ πιο εφικτό να παίξουν ποδόσφαιρο, τη στιγμή που οι γονείς προτιμούν να βλέπουν τα παιδιά τους, ανεξαρτήτως φύλλου, στο γήπεδο του ποδοσφαίρου (86%), νιώθοντας περισσότερη ασφάλεια για το τι θα τους συμβεί. Στο ίδιο ερώτημα για το αμερικάνικο ποδόσφαιρο το ποσοστό ήταν εντελώς μοιρασμένο (51%-49%). Άρα πλέον δεν υπάρχει μονάχα η προοπτική της κολύμβησης, του μπάσκετ ή του στίβου και της ενόργανής γυμναστικής για τις έφηβες.

…και τα social media

Είναι ασφαλές να σημειωθεί επίσης πως η τεχνολογική επανάσταση, με την εισβολή του διαδικτύου στην καθημερινότητα και την τελευταία δεκαπενταετία των social media, προκάλεσε μια αναπάντεχη αναδιανομή των τάσεων. Η εύκολη πρόσβαση στην πληροφορία, η αυτόματη διάδοση εικόνας και η ταύτιση με κατορθώματα ηρώων από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού επέδρασαν καταλυτικά στις συνειδήσεις των νεαρότερων ατόμων. Όλοι ξέρουν τον Ρονάλντο, τον Μέσι, τον Ιμπραχίμοβιτς.

Τα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα έγιναν εύκολα προσβάσιμα για τους τηλεθεατές, κυρίως εφήβους, που άρχισαν να ταυτίζονται με κλαμπ της Αγγλίας (Λίβερπουλ, Σίτι, Γιουνάιτεντ, Άρσεναλ, Τσέλσι), της Ισπανίας (Ρεάλ, Μπαρτσελόνα) και της Ιταλίας (Μίλαν, Γιουβέντους, Ίντερ) με αποτέλεσμα ο αθλητικός χάρτης των ΗΠΑ να λάβει μια νέα μορφή, διαφοροποιημένη.

Η νέα λίγκα δε (MLS) κόπιαρε ευρωπαϊκά πρότυπα και συνδυαστικά από τη μία την αμερικανική αθλητική κουλτούρα και από την άλλη τις μεγάλες επενδύσεις σε εγκαταστάσεις / πρόσωπα έχτισε ένα ελκυστικό προφίλ.

Ήρωες της εγχώριας παραγωγής

Σταδιακά, δε, όπως σημείωσε το Forbes, οι Αμερικανοί παράγουν δικά τους αστέρια που στελεχώνουν ομάδες και πρωταγωνιστούν σε διεθνές στερέωμα. Ο Λάντον Ντόνοβαν (Μπάγερ Λεβερκούζεν, Μπάγερν Μονάχου, Έβερτον) υπήρξε χαρακτηριστικό παράδειγμα, αλλά με τον Κρίστιαν Πούλισικ (Ντόρτμουντ, Τσέλσι, Μίλαν) προκλήθηκε η πυροδότηση.

Δεν είναι τυχαίο, όπως προστίθεται με βάση των στοιχείων της Nielsen, ότι κατά μέσο όρο τους αγώνες των ΗΠΑ στην πρώτη φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στο Κατάρ παρακολουθούσαν σχεδόν 12 εκατομμύρια! Μην αφαιρείται από την εξίσωση τέλος πως, ούτως ή άλλως, έχει μεταβληθεί και η ανθρωπογεωγραφία της χώρας με αύξηση των πολιτών με λατινοαμερικάνικες ρίζες.

Οι φίλαθλοι κυνηγούν πλέον ποδοσφαιρικούς αγώνες μανιωδώς – φιλικά ή επίσημα.

Γι’ αυτό οι έρευνες πλέον δεν εστιάζουν στο αν… ξέρει κάποιος από «soccer». Αναρωτιούνται αν το ποδόσφαιρο είναι το εθνικό σπορ! Ή πότε προβλέπεται πως θα γίνει.

Εκτιμάται με σχετική βεβαιότητα ότι μετά την τέλεση του Παγκοσμίου Κυπέλλου στη Βόρεια Αμερική, με τη συμμαχία και διοργάνωση ΗΠΑ – Μεξικού – Καναδά για το 2026, θα καταγραφούν ιστορικά υψηλά.