Κάτι γίνεται στην Χίο. Το όμορφο, πλούσιο νησί στο οποίο ωστόσο μέχρι τώρα δεν υπήρχε κάποιο ίχνος εκπροσώπησης και ανάδειξης της σύγχρονης τέχνης έχει αποκτήσει πλέον τον δικό του οργανισμό. Φέρει το όνομα ΔΗΩ (ή DEO Projects) και έχει στην κεφαλή του έναν νεαρό Χιώτη κοσμοπολίτη, τον ανεξάρτητο επιμελητή Ακη Κόκκινο ο οποίος μοιράζει τη ζωή και την εργασία του ανάμεσα στο νησί του και το Λονδίνο. Προσεχώς δε, και στην Νέα Υόρκη καθώς θα βρεθεί στο περιώνυμο ΜουσείοSolomon R. Guggenheim με υποτροφία Fulbright (είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στο αμερικανικό μουσείο με το συγκεκριμένο Ιδρυμα) για να συμμετάσχει στην επιμελητική ομάδα και να εκπονήσει μια έρευνα για τα «Global Art Initiatives».
Ο Κόκκινος λοιπόν θέλει να γίνει η Χίος ένα διεθνές σημείο αναφοράς για τη σύγχρονη τέχνη και έχει βαλθεί να το καταφέρει. Φέτος, στην τρίτη χρονιά δραστηριοποίησης της ΔΗΩ οι εικαστικές δράσεις είχαν στο επίκεντρό τους μια διχοτομημένη έκθεση με τίτλο «Το παρελθόν είναι μια ξένη χώρα» και φιλοξενούνται στοΤέμενος Χαμηδιέ και τα Οθωμανικά Λουτρά στο Κάστρο της Χίο σε συνεργασία με την εφορία Αρχαιοτήτων Χίου και σε επιμέλεια του ίδιου του Κόκκινου.
Φωτ.: Νίκος Αλεξόπουλος
Σε ποιο μοντέλο μη κερδοσκοπικού οργανισμού βασίστηκες για να στήσεις τη DEO Projects?
«Η ΔΗΩ είναι ένα μείγμα μοντέλων, οργανισμών και best practices από την Ελλάδα και το Λονδίνο, και παράλληλα αναπτύσσει έναν δικό της χαρακτήρα. Στο κομμάτι των αναθέσεων επηρεάστηκα από την Chisenhale Gallery του Λονδίνου, που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για έναν/μια καλλιτέχνη/ιδα να να παρουσιάσει ένα νέο σώμα δουλειάς εξελίσσοντας το έργο του/της και επιτρέπει να γίνει μια εσωτερική μετατόπιση στην πρακτική τους. Τα προγράμματα φιλοξενίας έχουν αντλήσει έμπνευση από το Delfina Foundation και το Gasworks, δύο οργανισμούς με τους οποίους έχω προσωπική σύνδεση και επαφή, και οι οποίοι επιτρέπουν σε καλλιτέχνες να κάνουν έρευνα και να λάβουν νέα ερεθίσματα μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Ο νομαδικός χαρακτήρας του οργανισμού, το ότι δηλαδή κινείται ελεύθερα σε διαφορετικά σημεία της Χίου, προέρχεται από την ταυτότητα του ΝΕΟΝ και κουμπώνει με την επιθυμία μας να αναδεικνύουμε άλλες γωνιές και ιστορίες του νησιού κάθε χρόνο. Η ΔΗΩ βρίσκεται στη τομή όλων αυτών των οργανισμών και παράλληλα, ως ένας αποκεντρωμενος, ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός που βρίσκεται σε συνεχή αναζήτηση πόρων για τη λειτουργία του, είναι ξεχωριστή ως προς το αποτύπωμα και όραμά της».
Σε ενδιαφέρει να εξερευνήσεις επιμελητικά την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, όπως έγινε φέτος ή δεν θέλεις να δεσμεύεσαι γεωγραφικά;
«Η ΔΗΩ βρίσκεται φέτος στον τρίτο χρόνο λειτουργίας της και ακόμη είμαστε σε μια διάθεση εξερεύνησης ως προς τις θεματικές, τα προγράμματα και το κοινό της. Φέτος εστιάσαμε στη Μεσόγειο και στη σχέση της Χίου με τη Μέση Ανατολή: η Χίος είναι δομικό και ζωτικό κομμάτι της αυτής της περιοχής, η ιστορία της είναι συνυφασμένη με την ευρύτερη ιστορία της Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής, συνεπώς είναι κάτι που θα συνεχίσουμε. Από τη μέχρι τώρα εμπειρία μας, η Λατινική Αμερική είναι επίσης μια περιοχή που δίνει πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα στην όσμωση με τη Χίο. Έχω αποφασίσει να αποφεύγω μητροπολιτικά-παραδοσιακά κέντρα τέχνης όπως το Λονδίνο, για παράδειγμα. Η προσπάθειά μας να εξηγήσουμε σε καλλιτέχνες/ιδες που έχουν εξελιχθεί μέσα σε τέτοια κέντρα την έλλειψη πολιτισμικής υποδομής, αλλά και τη διαφορά της αντίληψης της πολιτικής ορθότητας ανάμεσα σε ένα διεθνές περιβάλλον και σε ένα τοπικό πλαίσιο, είναι αρκετά δύσκολη, και ίσως να μη χρειάζεται».
Ποιο είναι το στίγμα που θέλεις να εκπέμπει το DEO Projects;
«Να είναι δυναμικό, να μεταβάλλεται ανάλογα με το κοινό με το οποίο συνομιλεί. Για το διεθνές κοινό της σύγχρονης τέχνης, θέλουμε η ΔΗΩ να αποτελεί έναν σημαντικό ελληνικό οργανισμό τέχνης που εστιάζει σε αναθέσεις έργου και προγράμματα φιλοξενίας με διεθνή ορατότητα. Για το τοπικό κοινό, μας ενδιαφέρει η ΔΗΩ να ισοδυναμεί με μια συμπεριληπτική πλατφόρμα, με έντονο κοινωνικό αντίκτυπο, που αγκαλιάζει ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, επαναπροσδιορίζει το ρόλο του/της καλλιτέχνη/ιδας στη κοινωνία και συνεργάζεται με άλλους τοπικούς φορείς, προκειμένου να αμβλύνει ανισότητες, τραύματα και πολωτικές συμπεριφορές, από τις οποίες τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου, η ελληνική περιφέρεια και η Ελλάδα γενικότερα ακόμη υποφέρουν».
Φωτ.: Νίκος Αλεξόπουλος
Ποια είναι τα όνειρα που κάνεις για την ανάπτυξη και επέκτασή του, εφόσον κρίνεις βέβαια ότι τις χρειάζεται;
«Φέτος καταφέραμε να αγγίξουμε την ιδανική εμπειρία που θέλουμε να προσφέρουμε ως οργανισμός για το καλοκαιρινό μας πρόγραμμα: παρουσιάσαμε 12 καλλιτέχνες μέσα από μια ομαδική έκθεση, ένα πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτέχνη και ένα εκτεταμένο παράλληλο πρόγραμμα, ενώ τις ημέρες των εγκαινίων υποδεχτήκαμε ένα ετερόκλητο κοινό από διαφορετικά σημεία του πλανήτη που, μέσα σε τέσσερις ημέρες, ήρθε κοντά και αλληλεπέδρασε. Η πρόκληση είναι να διατηρήσουμε αυτό το επίπεδο για τα καλοκαίρια, και παράλληλα να επεκταθούμε σε ένα πρόγραμμα σε όλη τη διάρκεια του έτους. Το καλοκαίρι δεν μας επιτρέπει να εστιάσουμε σε σχολεία, εκπαιδευτικές δραστηριότητες και σε προγράμματα που αφορούν πρώτα απ’ όλα το τοπικό κοινό, παρά μόνο αποσπασματικά. Είμαστε, επίσης, σε αναζήτηση για έναν μόνιμο χώρο, ένα pavilion, που θα στεγάσει τα προγράμματα φιλοξενίας, τις εκθέσεις, τα παράλληλα προγράμματα και τα γραφεία μας. Αυτό θα μας επιτρέψει να έχουμε μια βάση, να προγραμματίζουμε από πολύ νωρίτερα, να γίνουμε πιο ευρέως ορατοί. Ο νομαδικός χαρακτήρας που έχουμε και που νιώθω ότι μας ταιριάζει δεν απειλείται από κάτι τέτοιο: αντιθέτως, μια βάση θα μας δώσει την ελευθερία να κινούμαστε σε όλο και περισσότερα και διαφορετικά σημεία του νησιού, ελευθερία που σε αυτή τη φάση τη χρειαζόμαστε».
Tι χρειάζεσαι για να τα υλοποιήσεις;
«Το κύριο ζήτημα είναι οι οικονομικοί πόροι. Χάρη στη γενναιοδωρία και την πίστη των δωρητών μας, αυτή τη στιγμή η ΔΗΩ διαχειρίζεται έναν ετήσιο προϋπολογισμό ζηλευτό για κάθε ανεξάρτητο οργανισμό τέχνης. Ωστόσο, κάθε πρόγραμμά μας γίνεται με συγκεκριμένους όρους: κάθε καλλιτέχνης πληρώνεται, καλύπτουμε έξοδα έρευνας, έξοδα παραγωγής, έξοδα φιλοξενίας, κτλ. – αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που πετυχαίνουμε αυτό το αποτέλεσμα. Δεν επιθυμούμε να επαναλάβουμε κακές πρακτικές που η πλειοψηφία των πολιτιστικών οργανισμών υιοθετει λόγω της έλλειψης πόρων. Το ελληνικό πλαίσιο δεν είναι δυστυχώς υποστηρικτικό: για παράδειγμα, οι μη κερδοσκοπικοι οργανισμοί τέχνης στην Αγγλια καλύπτουν τα πάγια έξοδά τους από κρατική επιχορήγηση, κάτι που στην Ελλάδα δεν συμβαίνει. Ευελπιστούμε ότι αυτό θα αλλάξει στο μέλλον – και αν δεν αλλάξει θα δουλέψουμε για την αλλαγή εμείς. Εκτός από τους υλικούς πόρους, μεγάλη σημασία για τη ΔΗΩ και το μέλλον της είναι οι ανθρώπινοι πόροι. Χτίζουμε σταδιακά μια μόνιμη ομάδα, που θα μας επιτρέπει την γρηγορότερη ανάπτυξη του οργανισμού. Φέτος, που για πρώτη χρονιά οργανώσαμε ομαδική έκθεση, καλωσορίσαμε την Κωνσταντίνα Σουλιώτη, που ως project manager συνεβαλε καίρια στην ποιότητα του αποτελέσματος. Πρέπει να επενδύεις αναλογικά στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα και στο ανθρώπινο δυναμικό».
Μπορεί μια αποκεντρωμένη πρωτοβουλία να αποτελέσει ένα ενεργό κέντρο τέχνης εκτός Αθήνας;
«Μπορεί και πρέπει! Η Αγγλία και η Ισπανία είναι δύο λαμπρά παραδείγματα, όπου κάθε περιφερειακή πόλη έχει τουλάχιστον ένα μουσείο και αρκετούς ανεξάρτητους πολιτιστικούς φορείς. Ειδικά στην περίπτωση της Αγγλίας, η εθνική στρατηγική στον πολιτισμό είναι η περαιτέρω ενίσχυση της περιφέρειας. Η Χίος ήταν και είναι ένα ενεργό κέντρο πολιτισμού, εμπορίου, ανταλλαγής αγαθών και ιδεών, και η διεθνής σύγχρονη τέχνη μπορεί να προστεθεί σε αυτή την κινητικότητα. Η περιφέρεια έχει να μας διδάξει πολλά».
Φωτ.: Νίκος Αλεξόπουλος
Πόσο αφορά μια τέτοια πρωτοβουλία τον κόσμο της Χίου; Γιατί συχνά βλέπουμε άλλα νησιά να χρησιμοποιούνται ως πλατφόρμες απόβασης φιλότεχνων και παραγόντων της τέχνης από την Αθήνα και το εξωτερικό με τους ντόπιους να παρακολουθούν αμέτοχοι αν όχι αμήχανοι.
«Αυτή είναι μια από τις αγαπημένες μου ερωτήσεις, που συχνά μου κάνουν άλλοι επιμελητές, και όχι αδίκως. Έχουμε συνηθίσει στο μοντέλο της μπιενάλε, όπου οι επιμελητες εναλλάσσονται κάθε φορά και συχνά απαξιώνουν το τοπικό κοινό ύστερα από το πέρας της θητείας τους. Ωστόσο εδώ μιλάμε για ένα πολύ διαφορετικό μοντέλο. Δεν έχουμε έναν οργανισμό πυροτέχνημα, που έρχεται, κάνει μια δράση και φεύγει ξεχνώντας τις υποσχέσεις του. Έχουμε φυσική παρουσία των ανθρώπων του οργανισμού όλο τον χρόνο, οι συνεργάτες μας είναι ντόπιοι επαγγελματίες, οι καλλιτέχνες δημιουργούν έργα εμπνευσμένα από τον τόπο και τις ιστορίες του. Επίσης, συχνά, υπάρχουν προκαταλήψεις για τις γνώσεις και το ενδιαφέρον του κοινού της περιφερειας στη σύγχρονη τέχνη. Μπορεί στην πλειοψηφία να μην έχει αυτό που λέμε «art speak» για να επιχειρηματολογήσει για ένα έργο ή μια έκθεση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορει να αισθανθεί και να βιώσει. Έχω λάβει υπέροχο, και κάποιες φορές σκληρό, και αληθές τελικά, feedback από ανθρώπους στο χωριό μου – ακούμε προσεκτικά τι έχουν να πουν οι πολίτες του νησιού, και αυτό μας βοηθά να δημιουργούμε προγράμματα πιο συμβατά με τη Χίο με σημαντικη διεισδυση στο ντόπιο κοινό χωρίς καμία έκπτωση για τη διεθνή μας ορατότητα και τα standards μας. Υπάρχει μεγάλη δίψα για σύγχρονο πολιτισμό στην επαρχία και αυτό αποδεικνύεται από τα 560 άτομα προσέλευσης στα φετινά εγκαίνια μας: πάνω από τους μισούς ηταν ντόπιοι: φιλότεχνοι, ανήσυχοι ή απλώς ανοιχτοί. Η έκθεση δέχεται καθημερινά κατα μέσο όρο 150 άτομα, νούμερο ρεκόρ ακόμη και για έκθεση στην Αθήνα. Τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα έγιναν sold out σε δύο ημέρες, από γονείς που θέλουν να δώσουν νέα ερεθίσματα και προσλαμβάνουσες στα παιδιά τους. Είμαι ευγνώμων για αυτή την υποστήριξη και το ενδιαφέρον».
«Το παρελθόν είναι μια ξένη χώρα», Τέμενος Χαμηδιέ & Οθωμανικά Λουτρά, Κάστρο της Χίου ως τις 28/8
