«Αύγουστε καλέ μου μήνα να ‘σουν δυο φορές το χρόνο» λέει μια λαϊκή ρήση που θυμίζει περισσότερο ευχή, όμως ο πεισματάρης Αύγουστος δεν μας έκανε ποτέ το χατίρι. Αντ’ αυτού όμως, που και που, ο Συκολόγος ή Τραπεζοφόρος, όπως συνήθιζε να αποκαλεί τον όγδοο μήνα του χρόνου ο ελληνικός λαός παλιότερα, φέρνει δύο υπερπανσελήνους μαζί του σαν να θέλει να μας καλοπιάσει.
Ετσι, λοιπόν, φέτος, δεν θα θαυμάσουμε μία, αλλά δύο υπερπανσελήνους κατά τη διάρκεια του πιο αγαπητού μήνα του χρόνου, με την πρώτη, που ονομάζεται και «φεγγάρι του οξύρρυγχου», να κάνει πρεμιέρα στον νυχτερινό ουρανό την πρώτη κιόλας μέρα του Αυγούστου. Το ιδιαίτερο του όνομα πήρε από τους ιθαγενείς κατοίκους της Αμερικής που τη συγκεκριμένη μέρα ψάρευαν το συγκεκριμένο ψάρι, γνωστό και ως μουρούνα, σε μεγάλες ποσότητες στις λίμνες της Βορείου Αμερικής.
Φωτ.: Ganapathy Kumar/ Unsplash
Τι είναι η υπερπανσέληνος
Όπως χρησιμοποιείται σήμερα, η λέξη υπερπανσέληνος επινοήθηκε από τον αστρολόγο Richard Nolle το 1979. Και σύμφωνα με τον ορισμό του Nolle, μια πανσέληνος ή νέα σελήνη είναι υπερπανσέληνος όταν βρίσκεται επίσης σε απόσταση 90% από το κοντινότερο σημείο της στη Γη. Ωστόσο, διαφορετικοί ερευνητές υπολογίζουν διαφορετικά την υπερπανσέληνο.
Το EarthSky χρησιμοποιεί τις ημερομηνίες υπερσελήνου όπως αυτές καθορίζονται από τον αστρονόμο Fred Espenak. Είναι περισσότερο γνωστός για τη θητεία του στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard, όπου έγινε παγκοσμίως αναγνωρισμένος εμπειρογνώμονας στις προβλέψεις εκλείψεων. Επιπλέον, η μέθοδός του για τον υπολογισμό των υπερσελήνων λαμβάνει υπόψη τις αλλαγές στην τροχιά της σελήνης κατά τη διάρκεια κάθε σεληνιακού κύκλου.
Ο ντόρος των υπερπανσελήνων
Οι αστρονόμοι πάντως τείνουν να αποφεύγουν τη χρήση του όρου «υπερπανσέληνος» κι αυτό γιατί το φαινόμενο έχει υπερθεματιστεί τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που μοιάζει κάθε μήνα να μιλάμε για «τη μεγαλύτερη πανσέληνο όλων των εποχών». Στην αστρονομία, το πρόθεμα «υπέρ» συνήθως προορίζεται για πραγματικά φανταστικά πράγματα όπως για παράδειγμα οι υπερκαινοφανείς αστέρες.
Κάθε χρόνο, έχουμε 12 ή 13 πανσελήνους αλλά λόγω του προσανατολισμού της τροχιάς της Σελήνης, δεν είναι κάθε πανσέληνος υπερπανσέληνος, με τον ίδιο τρόπο που δεν είναι κάθε πανσέληνος σεληνιακή έκλειψη.
Φωτ.: Ganapathy Kumar/ Unsplash
Κάθε φορά όμως που αναμένουμε μια νέα πανσέληνο, από τις ροζ μέχρι τις μπλε, αναρίθμητα άρθρα ξεπηδούν σε όλο το διαδίκτυο σχετικά με το φαινομενικά τεράστιο, υπέρλαμπρο φεγγάρι που πρόκειται να ανατείλει. Οι αστρονόμοι θεωρούν ο όρος «υπερπανσέληνος» τις περισσότερες φορές δημιουργεί τεχνηέντως υψηλές προσδοκίες για το τι πρόκειται να αντικρίσουμε στον ουράνιο θόλο.
Παρόλα αυτά, οι δύο πανσέληνοι του Αυγούστου που ακολουθούν, κατά κοινή ομολογία, θα είναι υπερπανσέληνοι. Και μάλιστα πρόκειται για τις δύο από τις συνολικά τέσσερις του 2023. Η πρώτη σημειώθηκε στις 3 Ιουλίου, ενώ η τέταρτη και τελευταία για φέτος αναμένεται στις 29 Σεπτεμβρίου.
Αλλοι σεληνιακοί μύθοι
Ιδιαίτερα κατά τον μήνα Αύγουστο, συχνά μιλάμε για μεγαλύτερες και λαμπερότερες πανσελήνους. Αυτό συμβαίνει γιατί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ο Ήλιος βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της ετήσιας φαινόμενης τροχιάς του στον ουρανό, ενώ αντίθετα η Σελήνη βρίσκεται σχετικά πιο κοντά στον ορίζοντα. Σε αυτή τη θέση η πανσέληνος μπορεί να δημιουργήσει αυτού του είδους την οπτική απάτη, όμως η πραγματικότητα είναι ότι επανειλημμένες μετρήσεις έχουν αποδείξει ότι πρόκειται για μια ψευδαίσθηση που έχει καταφέρει να χτίσει έναν ολόκληρο μύθο.
Φωτ.: Anton Kraev/ Unsplash
Φέτος, στο τέλος του Αυγούστου, μετά το «φεγγάρι του οξύρρυγχου» ακολουθεί το λεγόμενο «μπλε φεγγάρι», το όνομα του οποίου έχει τροφοδοτήσει άλλον ένα μύθο. Η αλήθεια είναι πως για δύο χρόνια μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα στην Ινδονησία το 1883, άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ανέφεραν ότι έβλεπαν παράξενα χρωματιστά ηλιοβασιλέματα και μια Σελήνη που είχε μια μπλε χροιά. Όμως, έκτοτε δεν υπήρξε άλλη παρόμοια αναφορά. Ετσι, ο όρος «μπλε φεγγάρι» άρχισε να σημαίνει ότι κάτι είναι πάρα πολύ σπάνιο, εξ ου και χρησιμοποιείται όταν έχουμε δύο πανσελήνους σε ένα μήνα.
Ανοιχτοί οι αρχαιολογικοί χώροι
Το Υπουργείο Πολιτισμού και η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς διοργανώνουν και φέτος, όπως κάθε χρόνο, εκδηλώσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικούς τόπους, μνημεία και μουσεία, σε ολόκληρη τη χώρα, με ελεύθερη είσοδο τη νύχτα της αυγουστιάτικης Πανσελήνου που φέτος θα ανατείλει δύο φορές: την πρώτη και την τελευταία νύχτα του Αυγούστου.
Οι εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν τις δύο νύχτες της Πανσελήνου, Τρίτη 1η και Πέμπτη 31 του μηνός, αλλά και στις 30 Ιουλίου και 30 Αυγούστου, σε 50 αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία σε όλη τη χώρα. Περιλαμβάνουν μουσικές και θεατρικές παραστάσεις, εικαστικές εκθέσεις, βραδιές αστροπαρατήρησης, βραδιές όπερας κ.ά. Άλλοι 50 αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία και μουσεία, θα υποδεχθούν το κοινό με ελεύθερη είσοδο (20.00-24.00).
