Από την Εποχή των Παγετώνων στην Εποχή του Βρασμού. Η μετάβαση ολοκληρώθηκε. Ο πλανήτης Γη περνάει οριστικά σε μια νέα, διαφορετική, φάση του.

«Η εποχή της υπερθέρμανσης του πλανήτη τελείωσε. Έχει φτάσει η εποχή του παγκόσμιου βρασμού», ανέφερε την Πέμπτη (28/7) ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, και επικύρωσε την παραβίαση μιας κόκκινης γραμμής που δεν επιτρέπει οπισθοχώρηση.

Ο Ιούλιος του 2023 θα ανακηρυχθεί ο πιο θερμός μήνας όλων των εποχών βάσει των στοιχείων που έχουν συλλέξει το Copernicus και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός. Μέχρι να έρθει αυτός του 2024. Στο Φοίνιξ των ΗΠΑ, όπως δόθηκε από τον σταθμό στο αεροδρόμιο, η θερμοκρασία ήταν για 19 διαδοχικές ημέρες πάνω από τους 43.3 βαθμούς Κελσίου (110 Fahrenheit).

Κάποιος, κάπου, κάποτε δεν άκουσε τον Τζέιμς Χάνσεν.

Για κάμποσους ένας ακραίος ακτιβιστής και τρομολάγνος, μια περσόνα υπερβολικής αυτοπροβολής των κλιματολογικών μοντέλων που εφηύρε. Κατά γενική ομολογία, ένας επιστήμονας – προφήτης. Ίσως ένας μεσσίας του πλανήτη.

Ο πολυβραβευμένος κλιματολόγος είναι σήμερα 82 ετών και, κόντρα σ’ εκείνους που κρέμονται από τα χείλη του για να τον αποδομήσουν, συγκεντρώνει αφοσιωμένους υποστηρικτές. Τόση είναι η sui generis επιρροή του σε ένα χρονικό διάστημα 35 ετών.

To zero point και η φήμη που απέκτησε

Στις 2/6 του 1988 -ως ο τότε διευθυντής του Ινστιτούτου Γκοντάρ της NASA με έδρα τη Νέα Υόρκη- ο Χάνσεν βρέθηκε στη Γερουσία των ΗΠΑ και σαν έτοιμος από καιρό για τα ρίχτερ που θα προκαλούσε, καθώς η πρώτη δημοσίευσή του είχε γίνει προ 7ετίας δίχως να της δοθεί η δέουσα αξία, ταρακουνούσε συθέμελα τον «άσχημα κοιμώμενο» κόσμο. Βόμβα στα θεμέλια μιας αναπτυξιακής πολιτικής μέσω της βιομηχανίας που βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη.

Αναπτύσσοντας πλήρως τη θεωρία του για το «Φαινόμενο του Θερμοκηπίου» και την κλιματική αλλαγή, ο Αμερικάνος επιστήμονας είχε καταλήξει σε τρία βασικά συμπεράσματα:

  1. το 1988 ήταν η θερμότερη περίοδος της Γης στην ιστορία απ’ όταν άρχισαν οι μετρήσεις, με τις τρεις θερμότερες να εντοπίζονται στην ίδια δεκαετία (80s)
  2. η παγκόσμια υπερθέρμανση ήταν πλέον τόσο μεγάλη που παρείχε τη δυνατότητα ν’ αποδοθεί με σχεδόν απόλυτη βεβαιότητα, της τάξεως του 99%, η σχέση αίτιου και αποτελέσματος με το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου.
  3. οι προσομοιώσεις του κλίματος στον υπολογιστή έδειχναν ότι το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου είχε φτάσει σε τέτοιο εύρος που ήταν ικανό να επηρεάζει την πιθανότητα ακραίων γεγονότων όπως τα καλοκαιρινά κύματα καύσωνα.

Θα έλεγες ότι κάτι σού θυμίζει όλο αυτό. Σαν να είμαστε ήδη στον πυρήνα του, να στροβιλιζόμαστε σαν μικροσωματίδια και να μας ρουφά η δίνη που προέκυψε πριν από 35 χρόνια.

Ο ροκ σταρ της κλιματολογίας

Από εκείνη την Πέμπτη ο Χάνσεν έχει μετεξελιχθεί σ’ έναν ροκ σταρ της κλιματολογίας. Του συνδυαστικού κλάδου μετεωρολογίας και γεωγραφίας που ερευνά, μελετά και ερμηνεύει τις μεταβολές κλίματος ανά περιοχή συνδυαστικά με τις επιπτώσεις τους που προκαλούνται σε αυτό.

Ο Χάνσεν ζητούσε επιτακτικά (από τότε) τον περιορισμό των ορυκτών καυσίμων με στόχο τη μείωση της εκπομπής ρύπων που αλλοιώνουν την ατμόσφαιρα. Παράλληλα μιλούσε για την αναγκαιότητα ανάπτυξης επιπλέον δράσεων για τη συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας στον πλανήτη.

Είχε καταλάβει πως τα ήδη υγρά μέρη γίνονται πιο υγρά και τα ξηρά ξηραίνονται παραπάνω.

Πλήρωσε τις σπουδές του

Συμπτωματικά δεν είχε μιλήσει. Ούτε εκείνη την ημέρα – ορόσημο ούτε τις επόμενες φορές. Τον ταλαιπωρούσε από μικρό η σκέψη του τι θα συμβεί άραγε στο μέλλον.

Με σπουδές φυσικής και αστρονομίας στο πρόγραμμα διαστημικής του Αϊόβα (πανεπιστήμιο της γενέτειράς του), σειρά πτυχίων κι ακολούθως μεταπτυχιακών, είχε καταπιαστεί από τη δεκαετία του ’60 με τα μοντέλα μεταφοράς ακτινοβολίας, αναζητώντας πειστικές απαντήσεις για την ατμόσφαιρα της Γης και τις συνέπειες που ακολουθούν αναπόδραστα.

Το οικονομικό status μιας δημοκρατικής οικογένειας επτά παιδιών, αυτός ήταν το πέμπτο, που ζούσε στην κωμόπολη Ντένισον μετά τον Β’ Παγκόσμιο δεν του επέτρεπε να ονειρεύεται πως θα μετρήσει τ’ άστρα.

Χρήματα δεν περίσσευαν από το λειψό ταμείο. Οι ρεπουμπλικάνοι τα κατείχαν, σύμφωνα με τον πατέρα του κι ας ψήφισε μια φορά τον δικό τους υποψήφιο (Αϊζενχάουερ). «Του άρεσε ο Άικ», είχε δικαιολογηθεί.

Παρόλα αυτά η επιθυμία του έφηβου Τζέιμς να εμπλουτιστεί με ακαδημαϊκή μόρφωση τον έφερε να εργάζεται ως διανομέας για να μαζέψει δολάριο – δολάριο τα δίδακτρα. Και να πληρώσει εν τέλει από το εισόδημά του, χωρίς πατρική αρωγή ή υποτροφία, όσα απαιτούσε η εγγραφή και η παρακολούθηση των μαθημάτων.

Ο μέντορας του Χάνσεν

Μπαίνοντας στο πανεπιστήμιο, ο Χάνσεν εντάχθηκε στην ομάδα του πρωτοπόρου Τζέιμς Βαν Άλεν – ενός ανθρώπου που τον καθόρισε απόλυτα στον τρόπο σκέψης, αντίληψης και δράσης.

«Μας δίδαξε πως λειτουργεί η επιστήμη. Ότι η μοναδική αυθεντία είναι η αυστηρή αντικειμενικότητα», είχε διηγηθεί για τον μέντορά του που βρήκε πατέντες τοποθέτησης οργάνων έρευνας στους δορυφόρους κι έμπαινε σε φούρνους μικροκυμάτων για να εξηγήσει ότι η ακτινοβολία που εκπέμπουν δεν είναι τόσο επικίνδυνη όσο φανταζόταν ο κόσμος.

Ο Βαν Άλεν ήταν εκείνος που φύτεψε στο μυαλό του Χάνσεν τον σπόρο της υπερθέρμανσης του πλανήτη από τη στιγμή που αυξανόταν διαρκώς το διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Ως απόδειξη είχαν αμφότεροι χρησιμοποιήσει την κατάσταση στην Αφροδίτη, η οποία ήταν ένας τόσο ζεστός πλανήτης εξαιτίας των τεράστιων ποσοτήτων CO2 στον αέρα της.

Ο Χάνσεν πάτησε στον βατήρα που χρειαζόταν για να εκτοξευτεί. Άρχισε σταδιακά να δημιουργεί τα παρακλάδια που θα ενίσχυαν με ατράνταχτα επιχειρήματα τη μελέτη του και όταν κατέληξε δεν είχε καμία ερώτηση δίχως απάντηση.

Ήταν βέβαιος όταν μίλησε στο Κογκρέσο πως τα «διαθέσιμα ορυκτά καύσιμα πρέπει να μείνουν στο έδαφος, εκτός κι αν το διοξείδιο του άνθρακα συλλεχθεί και θαφτεί». Το δεύτερο σκέλος της άποψής του ήταν ουτοπικό, άρα το πρώτο έγινε ένα μεγάλο προσωπικό στοίχημα.

Αν δεν έπαυε η καύση ορυκτών, θα ακολουθούσε αναπόφευκτα η αύξηση της θερμοκρασίας. Όπως επίσης η υποχώρηση των ακτών, απόρροια της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, η εξόντωση πολλών ειδών ζωής και η ολοένα και συχνότερη εμφάνιση ακραίων κλιματολογικών φαινομένων.

Επιστρέφουμε δηλαδή στο ίδιο ακριβώς σημείο, έχοντας κάνει έναν κύκλο γύρω από τον εαυτό μας.

Τα 35 χρόνια της στασιμότητας

Το τι συνέβη από το 1988, που μίλησε στη Γερουσία, έως το 2023 δεν είναι σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες. Συμφωνίες και πρωτόκολλα, υπογράφηκαν, όπως το περίφημο που οι ισχυροί του πλανήτη συνέθεσαν στο Κιότο, κανόνες τέθηκαν, οριοθετήσεις μπήκαν. Δίχως επί της ουσίας να βελτιώσουν ή έστω αναδιαμορφώσουν την υπάρχουσα κατάσταση.

Γι’ αυτό και στο διάστημα αυτό των τριών και πλέον δεκαετιών ο Χάνσεν έχει προβεί αμέτρητες παρεμβάσεις, εκπέμποντας σήμα κινδύνου. Το 2000 παρουσίασε μια εργασία με εναλλακτικό σχέδιο δράσης για έναν κόσμο χωρίς διοξείδιο του άνθρακα, το 2003 παρομοίασε με ωρολογιακή βόμβα την υπερθέρμανση του πλανήτη, μιλώντας για επείγουσα διεθνή συνεργασία, και το 2007 δημοσίευσε σε μια νέα μελέτη με αντικείμενο την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Το 2009 σημάδεψε τον Χάνσεν. Εκδίδοντας το «οργουελικό» βιβλίο με τίτλο «Οι καταιγίδες των εγγονών μου» επιχείρησε να αφυπνίσει παραπάνω δυνατούς καιν αδύναμους, όσους καταλάβαιναν και εκείνους που δεν ήξεραν καν.

Ήθελε να στείλει άλλο ένα μήνυμα για όσα πίστευε ότι έρχονται με γοργούς ρυθμούς και θα προλάβουν την ανθρωπότητα προτού αντιδράσει. Εξηγούσε με τη γραφή του πως το φαινόμενο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και οι συνέπειες είναι κιόλας προ των πυλών.

«Αν το παιδί σας πάθει άσθμα, εσείς θα πληρώσετε το κόστος, όχι η εταιρία ορυκτών καυσίμων», έχει γράψει σε άλλη στιγμή έκρηξης. Ήταν τότε που ζητούσε υπερφορολόγηση των εταιριών που δεν συμμορφώνονταν. Έπαιζε το ισχυρό χαρτί της παιδικής υγείας για να ευαισθητοποιήσει τους μεγαλύτερους, έχοντας υπολογίσει πως περισσότερα από 3.5 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως από τη ρύπανση που προκαλείται από τα ορυκτά καύσιμα.

Ακτιβισμός και συλλήψεις στον Λευκό Οίκο

Ποτέ του ο Χάνσεν δεν έχει διστάσει να αποδώσει την ευθύνη στους δυνατούς. Πόσο μάλλον σε ισχυρά κράτη και στις εκάστοτε ηγεσίες που, κατά τον ίδιο, έχουν αποκλειστικό στόχο ν’ αγοράσουν παπική ιντουλγκέντζα και να επιβαρύνουν τις τρίτες χώρες δίχως να δίνουν ουσιαστική λύση.

Από την εποχή του Πολέμου στο Βιετνάμ, ανήσυχος 25άρης τότε, ήταν απέναντι στα κέντρα και το έδειχνε με κάθε ευκαιρία.

Αυτιά δεν έχει χαϊδέψει και αυτός ήταν ένας βασικός λόγος που το 2013 αποχώρησε από τη NASA, καθώς ζητούσε δράση κι όχι μονίμως σταυρωμένα χέρια. Νωρίτερα είχε κατηγορήσει στελέχη και προϊσταμένους του για παρεμβάσεις στον δημόσιο λόγο του.

Από το 2014 εργάζεται για το πανεπιστήμιο Κολούμπια, διευθύνοντας το πρόγραμμα για την κλιματική αλλαγή, την ευαισθητοποίηση και τις λύσεις, παλεύοντας να ενώσει όλες τις κουκκίδες.

Ούτως ή άλλως και με την πάροδο των ετών ο Χάνσεν μετατράπηκε σε φύσει και θέση ακτιβιστή, συμμετέχοντας σε οργανωμένες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας μπροστά από τον Λευκό Οίκο και βάλλοντας τόσο κατά των Τζορτζ Μπους και Μπαράκ Ομπάμα όσο φυσικά και κατά του Ντόναλντ Τραμπ. Κυρίως από τον δεύτερο περίμενε πρωτοβουλίες, «αλλά αποφάσισε να μην το κάνει», αφήνοντας το πεδίο στον διάδοχό του να συνεχίσει δίχως φραγμούς.

Οι προσαγωγές παρέα με διάσημους φίλους του, όπως η χολιγουντιανή σταρ Ντάριλ Χάνα, προστέθηκαν στο πλούσιο βιογραφικό των βραβεύσεων και των τίτλων που του έχουν απονεμηθεί για την αδιάκοπη έρευνά του. Το 2006 ανήκε, σύμφωνα με το TIME, στους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του πλανήτη.

Ο Χάνσεν, η πυρηνική ενέργεια και οι εντελώς ηλίθιοι του 2023

Μ’ εκείνο το βιβλίο του 2009 ο Χάνσεν έδινε του πλανήτη μια έσχατη ευκαιρία ανάσχεσης και σωτηρίας, προτού αυτός καταρρεύσει ολοκληρωτικά. Με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά δύο βαθμούς, δεν θα υπήρχε επιστροφή.

Στα λόγια ειπώθηκαν πολλά, αλλά σαν να μην έχει επηρεαστεί κάτι στην πράξη. Σήμερα, το 2023, ο Αμερικάνος επιστήμονας πιστεύει πως ο δρόμος είναι αδιέξοδος. Εξακολουθεί βέβαια να θεωρεί την πυρηνική ενέργεια ως τη μοναδική καθαρή λύση, αλλά την ίδια στιγμή δεν πιστεύει ότι θα εφαρμοστεί ως μέτρο εξαιτίας των οικονομικών συμφερόντων που κινούν τα νήματα.

Προ δύο εβδομάδων, στις 13 Ιουλίου, δημοσίευσε ένα άρθρο για τον τον πιο θερμό Ιούνιο όλων των εποχών, ζητώντας απάντηση στο ερώτημα αν τίθενται «νέα σύνορα στο κλίμα». Στη Γη εισέρχεται πλέον ολοένα και περισσότερη ενέργεια απ’ αυτή που αποβάλλεται με αποτέλεσμα μια ανισορροπία τρόμου.

«Κατρακυλά ο κόσμος σε μια εποχή υπερθέρμανσης που δεν έχει υπάρξει όμοιά της εδώ και ένα εκατομμύριο χρόνια», προειδοποίησε σε άλλη συνέντευξή του, κραυγάζοντας ότι «είμαστε εντελώς ηλίθιοι», διότι «θέλουμε πρώτα να το δοκιμάσουμε και μετά να το πιστέψουμε».

Μάλλον ήρθε η ώρα να βράσουμε στο ζουμί μας…