Πυρ και θάλασσα σε παράλληλη δράση και πλήρη ταύτιση. Συγχορδία θανατικού εν μέσω θέρους – της πιο ξέγνοιαστης εποχής του χρόνου.
Από τη μία οι ισοπεδωτικές πυρκαγιές των προηγούμενων ημερών που κατέκαψαν μερικές από τις τελευταίες πλέον εκτάσεις πράσινου πλούτου σε Αττική και μη. Ο Κουβαράς, το Λαγονήσι, η Σαρωνίδα, το Λουτράκι και η Μάνδρα παραδόθηκαν. Νέοι θύλακες οξυγόνου εξαφανίστηκαν κάτω από αυτόν τον μαύρο μανδύα χιλιάδων στρεμμάτων που το μάτι δεν αντέξει. Ούτε η Ρόδος γλίτωσε, μηδέ η Λακωνία.
Στην άλλη πλευρά της… όχθης οι πνιγμοί. Φαινόμενο πανελλαδικού χαρακτήρα επίσης, εξίσου ανεξέλεγκτο και αναλόγως εξοργιστικό. Από τη Λέσβο έως την Κέρκυρα κι από το Καβούρι στη Χαλκιδική ή στη Θάσο ζωές βυθίστηκαν ξάφνου σε ατάραχα νερά. Χάθηκαν απρόσμενα σε μια στιγμή γεμίζοντας με ξερά στοιχεία μια λίστα που συνεχώς διευρύνεται.
Η επικαιρότητα με τις φωτιές και τα νέα μέτωπα που εμφανίζονταν κάθε τόσο έβαλαν, για λίγο, στην άκρη την αναγκαία κουβέντα για τις διαδοχικές απώλειες σε ακτές ή πισίνες. Προ ημερών οι νεκροί από πνιγμούς κατά τις πρώτες έξι εβδομάδες του καλοκαιριού (1 Ιουνίου – 15 Ιουλίου) είχαν υπερβεί τους εκατό.
Είναι βέβαιο πως ο αριθμός έχει αυξηθεί ήδη μετά την είσοδο στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου. Δύο από τις πιο πρόσφατες ενημερώσεις από το Λιμενικό αφορούσαν 77χρονη ημεδαπή στην Εύβοια και 90ρονο ημεδαπό στην Πρέβεζα. Ακολούθησε ανάσυρση σορών σε Μαραθώνα, Γλυφάδα και Τήνο!
Το μπάνιο έχει τους κανόνες του
Το ΒΗΜΑ έψαξε για απαντήσεις σε δύο πρωτεύοντα γιατί. Γιατί μετράμε τόσες απώλειες σε τόσο σύντομο διάστημα και γιατί το φαινόμενο επαναλαμβάνεται από χρονιά σε χρονιά παρουσιάζοντας μια επικίνδυνη στασιμότητα.
Ο Νίκος Γιοβανίδης είναι ο ιδρυτής της Ελληνικής Ναυαγοσωστικήw Ακαδημίας που λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1996. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο -αναγνωρισμένο από την Πολιτεία- εκπαιδευτικό φορέα στον τομέα του και ασχολείται αποκλειστικά με την ανάπτυξη της ναυαγοσωστικής και της διάσωσης στην Ελλάδα.
Ίσως το όνομά του να ακούγεται οικείο από τις δημόσιες, πλην απαραίτητες, παρεμβάσεις του στο μείζον ζήτημα. Δεν θα έπρεπε με δεδομένο ότι φαντάζεται κανείς τους Έλληνες ως δεινούς κολυμβητές που γνωρίζουν επικινδυνότητες και κανόνες, προστατεύοντας τους εαυτούς τους.
Ο Νίκος Γιοβανίδης, ιδρυτής της ΕΝΑΚ
Η αλήθεια απέχει από την παραπάνω εικασία. Έρευνες, μελέτες και στοιχεία έχουν αποτυπώσει την αδυσώπητη πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα τουλάχιστον τριακοσίων πνιγμών κατά μέσο όρο ανά έτος την τελευταία δεκαετία στην ελληνική επικράτεια.
Οι περισσότεροι καταγράφονται τον Ιούλιο και σε πρωινές ώρες – από τις 8:00 το πρωί ως τις 14:00 το μεσημέρι.
«Κολυμπούν τις πολύ πρωινές ώρες,
υπερεκτιμούν τις δυνάμεις τους»
Ύστερα από τόσα χρόνια τριβής με το αντικείμενο και αδιάκοπης πάλης με τα κύματα, ο Νίκος Γιοβανίδης λειτουργεί ως μια πολύ αξιόπιστη πηγή ανάλυσης του φαινομένου.
«Το ζήτημα είναι πολύπλευρο και οι αιτίες αρκετές», είπε αρχικά στο ΒΗΜΑ πιάνοντας το κουβάρι από την άκρη του ξετυλίγοντάς το πόντο – πόντο. «Οι περισσότεροι θάνατοι από πνιγμό αφορούν όντως τους ηλικιωμένους», επιβεβαιώνει στατιστικά που δημοσιεύονται κατά καιρούς κι αυτό συμβαίνει διότι «σε πολύ μεγάλο βαθμό δεν τηρούν τους κανόνες ασφαλείας».
Ο ιδρυτής της ΕΝΑΚ επισημαίνει ότι «ο θάνατος από καθαρό πνιγμό των γηραιότερων ατόμων είναι το επακόλουθο. Προηγούνται συνήθως λιποθυμικά επεισόδια, ταχυκαρδίες, καρδιολογική ανεπάρκεια».
«Δυστυχώς, κολυμπούν τις πολύ πρωινές ώρες, μόνοι χωρίς επίβλεψη και αμελούν ότι μεγαλώνουν ηλικιακά», συνεχίζει. Αυτό οδηγεί όπως εξηγεί ο κ. Γιοβανίδης «στην ανάπτυξη μιας λανθασμένης αίσθησης αυτογνωσίας», με αποτέλεσμα «να υπερεκτιμούν τις δυνάμεις τους και να παρουσιάζουν έναν υπέρμετρο εγωισμό που είναι ανησυχητικός και στο τέλος επικίνδυνος».
Οξύμωρο τον περιγράφει αυτόν τον σχηματισμό, και γι’ αυτό προτρέπει άτομα τέτοιων ομάδων «ν’ ακούν τις οδηγίες και να μην λειτουργούν εκτός πλαισίου, ανεξάρτητα από τον σεβασμό που τρέφουμε σε αυτούς».
Πώς θα ήταν εφικτό να ισχύσει η παραίνεσή του είναι ξεκάθαρο. «Θα τους σύστηνα να κολυμπούν μπροστά στον πύργο του ναυαγοσώστη, να τον ενημερώνουν μάλιστα αν είναι δυνατόν για ν’ αυξηθεί έτσι η επίβλεψή του», διότι «είναι πολύ εύκολο να υποστούν κράμπες ή αφυδάτωση, οπότε θα ‘ναι πολύ πιο εύκολο να τους παρασχεθεί η απαραίτητη βοήθεια άμεσα».
Τα μπρατσάκια, το αλκοόλ και τα άγνωστα νερά
Στο μπάνιο δεν χάνονται, φυσικά, μόνο άτομα άνω των 70. Η αντιστρόφως ανάλογη εικόνα με παιδιά που πνίγονται προτού καν συμπληρώσουν το δέκατο έτος της ηλικίας του (1-4, 5-9), διογκώνει το πρόβλημα.
Εδώ «λειτουργεί επιβαρυντικά η έλλειψη επιτήρησης», υπογραμμίζει ο έμπειρος ναυαγοσώστης. «Αν και γενικά η πλειονότητα των νεαρότερων γονιών είναι αρκετά προσεκτική πλέον και ενεργεί με σοβαρότητα, υπάρχουν οικογένειες που έχουν εκπαιδευτεί λανθασμένα», συμπληρώνει, ακυρώνοντας αμέσως μετά κάτι που για όλες τις προηγούμενες γενιές ήταν θέσφατο.
«Το φαινόμενο με τα μπρατσάκια, τις κουλούρες, τα τουβλάκια και τα σωσίβια επιβαρύνει την κατάσταση και κάνει περισσότερο κακό». Αρκεί απλώς κατά τον ίδιο «τα παιδιά από την πρώιμη ηλικία να μαθαίνουν να επιπλέουν στο νερό, να ξέρουν να κολυμπούν. Κι ακολούθως να κινούνται πάντα υπό επίβλεψη».
Αντιθέτως «για τα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους ο βασικός παράγοντας είναι τα πιο δυναμικά και επικίνδυνα παιχνίδια στο νερό», την ίδια στιγμή που «οι ενήλικες επηρεάζονται πολύ από την κατανάλωση αλκοόλ και φαγητού λίγο πριν μπουν στο νερό».
Όπως υπερτονίζει ο κ. Γιοβανίδης «είναι θεμελιώδες να μην βουτάμε έχοντας καταναλώσει τροφή, όποιας μορφής λίγο πριν. Παρασυρόμαστε και το κακό δεν αργεί να συμβεί, διότι προκαλούνται αναρροφήσεις». «Μιλάω γι’ αυτό κάθε χρόνο, ξανά και ξανά», παρόλα αυτά η επανάληψη είναι η μητέρα της μάθησης.
Όλες τις ηλικίες τις επηρεάζει η τάση του λουόμενου «να βουτά σε άγνωστα μέρη». Εκεί δηλαδή που «δεν γνωρίζουμε αν τα νερά είναι ρηχά, αν είναι βραχώδη κι επικίνδυνα». Δυστυχώς «απόρροια αυτού είναι να προκαλούνται ανεπανόρθωτοι τραυματισμοί και τετραπληγίες».
Πνιγμοί: Η δεύτερη αιτία θανάτου στη χώρα μας μετά τα τροχαία
Εκ των μελετών προκύπτει ότι τα ποσοστά πνιγμών σε άρρενες είναι μεγαλύτερα, καθώς «υπάρχει παραδοσιακά μια ροπή στο ρίσκο», όπως σημειώνει ο Νίκος Γιοβανίδης. «Είναι, δυστυχώς πιο ριψοκίνδυνοι οι άνδρες. Οι γυναίκες κάνουν λιγότερες εισόδους στο νερό, προτιμούν τον ήλιο και την ακτή», προσθέτει σχετικώς.
«Οι πνιγμοί σήμερα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου στη χώρα μας μετά τα τροχαία», ενημερώνει ο πολύπειρος ναυαγοσώστης, κάτι που ακούγεται ομολογουμένως σοκαριστικό, υποστηρίζοντας πάντως κόντρα στη γενική παραδοχή της ανευθυνότητας που χαρακτηρίζει τον λαό μας ότι «η απερισκεψία και η αφέλεια δεν έχουν εθνικότητα. Είτε Έλληνας είναι ο άλλος είτε Ιταλός ή Κινέζος, η νοοτροπία είναι αυτή που μετρά. Άλλος έχει σύνεση και άλλος όχι, άλλος είναι προσεκτικός και τηρεί τους κανόνες κι άλλος είναι εντελώς αδιάφορος».
Σε αυτό το σημείο ισχυρίζεται ότι ιδιαίτερη αξία «να διαχωρίσουμε τους πνιγμούς. Μέχρι τώρα στους πνιγμούς συμπεριλαμβάνονται ακόμη και ατυχήματα στα οποία το θύμα έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε. Οφείλουμε γι’ αυτό να επισημαίνουμε την πηγή τους. Ποιοι προήλθαν σε παραλίες και ποιοι υπό άλλες συνθήκες».
Να ‘ναι κάποιος βέβαιος πως οι αριθμοί που παρουσιάζονται ανά τακτά διαστήματα θα ήταν πολλαπλάσιοι αν δεν οι επεμβάσεις και οι διασώσεις δεν ήταν πολλαπλάσιες. «Η εμπειρία και η εκπαίδευση των ναυαγοσωστών είναι πλέον τέτοια που προλαβαίνουμε το κακό. Αντιλαμβανόμαστε πως κάποιες συμπεριφορές είναι πιθανό να οδηγήσουν σε ατύχημα», καταθέτει ο κ. Γιοβανίδης. «Έχει βοηθήσει πολύ την κατάσταση το γεγονός πως οι αρμόδιοι φορείς έχουν βάλει σε πλαίσιο τα σπορ αναψυχής στη θάλασσα, καθώς οι επιχειρηματίες και οι υπεύθυνοι σέβονται τα όρια. Είναι πιο οργανωμένα τα πράγματα».
Γεμάτη παραλία
Μάλιστα από την ΕΝΑΚ έχει ήδη αρχίσει η καταγραφή των εν λόγω στοιχείων «προκειμένου μετά τον Οκτώβριο να μας βοηθήσουν στη στρατηγική μας». Τότε, όπως διευκρινίζει, «θα μπορούμε να δούμε πώς θα ενεργήσουμε για να καλύψουμε τις σχετικές ανάγκες με μεγαλύτερη ακρίβεια και πιο επιστημονικά».
Οι ναυαγοσώστες είναι εκπαιδευμένοι πολίτες
Όπως μας πληροφορεί ο κ. Γιοβανίδης «σήμερα το ποσοστό κάλυψης των παραλιών με ναυαγοσώστες βρίσκεται στο 86%». Ένα ικανοποιητικό νούμερο, με τη σημαντική υποσημείωση πως για να χαρακτηριστεί μια παραλία πολυσύχναστη και να απαιτείται η παρουσία ναυαγοσώστη «θα πρέπει να συγκεντρώνει περισσότερους από 300 λουόμενους».
Κατόπιν προχωρά η σχετική διαδικασία, σύμφωνα με την οποία «ο εκάστοτε δήμος έχει την ευθύνη για την έναρξη διαγωνισμού και τον ορισμό ναυαγοσώστη από τις 10 το πρωί ως τις 6 το απόγευμα. Το ωράριο μπορεί να διευρυνθεί, εφόσον υπάρχει ανάγκη».
Μαζί με την προσφορά, θα ήταν ταιριαστό ν’ αυξηθεί και η ζήτηση. «Οι ναυαγοσώστες δεν είναι απαραίτητο να είναι επαγγελματίες κολυμβητές ή… πολίστες. Έρχονται, εκπαιδεύονται κατάλληλα κι ακολούθως αναλαμβάνουν το πόστο τους. Είναι μια απασχόληση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες που παρέχει αξιοπρεπείς συνθήκες με 8ώρο, ρεπό και σχετικά καλές απολαβές», εξηγεί ο ιδρυτής της ΕΝΑΚ.
Βέβαια «το κυριότερο», τόσο για τον ίδιο όσο και τα υπόλοιπα μέλη της Ακαδημίας, είναι πως «μετά το τέλος της εκπαίδευσης όσο και της ενασχόλησης βγαίνουν στην κοινωνία σωστά εκπαιδευμένοι πολίτες που θα γνωρίζουν πώς ν’ αντιμετωπίσουν κάποιες έκτακτες καταστάσεις. Γνωρίζουν να παράσχουν πρώτες βοήθειες, να κάνουν ΚΑΡΠΑ, ν’ ανταποκριθούν όταν χρειαστεί και να σώσουν μια ζωή. Αφενός μειώνουμε τους πνιγμούς αφετέρου σώζουμε ζωές στον δρόμο».
Ζωές που χάνονται γιατί η γνώση, που ως γνωστόν είναι δύναμη, μάς διαφεύγει. «Όποτε μας καλούν πηγαίνουμε στα σχολεία. Έχουμε ειδικό πρόγραμμα για κάθε ηλικιακό επίπεδο, γιατί αλλιώς θα μιλήσεις σε παιδιά της πρώτης τάξης, αλλιώς της τρίτης κι αλλιώς στους μαθητές γυμνασίου ή λυκείου».
Άλλωστε, όπως καταλήγει ο Νίκος Γιοβανίδης, «οφείλουμε να διδάξουμε στα παιδιά κανόνες συμπεριφοράς και κυρίως πώς θα μειώνουν τον κίνδυνο σε πισίνες ή θάλασσες».
Το εγχειρίδιο της αυτοπροστασίας
Πώς μπορούμε, λοιπόν, να μειώσουμε τις πιθανότητες πνιγμού απολαμβάνοντας παράλληλα με ασφάλεια την ξεγνοιασιά και αυτήν την «εξάγνιση» που προσφέρει το νερό όσο κολυμπάμε;
Ο ειδικός καρδιολόγος, Διονύσης Αρσένης, παρέχει, μέσω του Βήματος, ορισμένες χρήσιμες συμβουλές για τους λουόμενους σε συνέχεια των όσων αναλύθηκαν παραπάνω.
- Εκμάθηση κολύμβησης: Ποτέ δεν είναι αργά για μερικά μαθήματα. Πολλοί πνίγονται επειδή δεν γνωρίζουν βασικές δεξιότητες κολύμβησης για να αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις. Οι Δήμοι διαθέτουν κολυμβητήρια και προπονητές για όλους.
- Παρακολούθηση καιρού και συνθηκών: Οι άνεμοι είναι ένας παράγοντας που ορίζει τις θάλασσες, δεδομένου ότι προκαλούν επικίνδυνους κυματισμούς. Είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε εκ των προτέρων προς τα πού φυσάει, αλλά να είμαστε παρατηρητικοί προτού βουτήξουμε.
- Γνώση του περιβάλλοντος: Έχει σημασία να ξέρουμε πού ακριβώς κολυμπάμε. Μερικές απλές ερωτήσεις σε ντόπιους, οι οποίοι γνωρίζουν σημεία, νερά, ρεύματα ή ακόμη και φυσικές παρεμβάσεις που έχουν μεσολαβήσει δίνουν απαντήσεις.
- Αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ: Όσο κι αν ο οργανισμός έχει ανάγκη από υγρά για ν’ αποφεύγεται η αφυδάτωση, το οινόπνευμα επηρεάζει την κρίση, τις δεξιότητες και την ισορροπία. Νεράκι αρκεί, δροσερό και αναζωογονητικό.
- Αυτογνωσία: Ο καθένας γνωρίζει τα όριά του, είναι προτιμότερο να μην τα αγγίζουμε καν όταν βρισκόμαστε στο νερό.
- Τήρηση κανόνων ασφαλείας: Ίσως μοιάζουν υπερβολικοί ορισμένες φορές, αλλά έχουν θεσπιστεί για συγκεκριμένους λόγους. Ούτε οι σημαδούρες έχουν τοποθετηθεί τυχαία ούτε οι οδηγίες των αρχών είναι εσφαλμένες.
