Τέσσερα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα που η πρώην υπουργός Άμυνας στην κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πέρασε στην ιστορία ως η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ποια είναι όμως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και πως βρέθηκε στη θέση της πιο ισχυρής αξιωματούχου στην Ε.Ε.;
Πηγαίνοντας τέσσερα χρόνια πριν, πρέπει να θυμηθούμε ότι η έγκριση της υποψηφιότητας της στις 16 Ιουλίου του 2019 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν μια εκλογή που συζητήθηκε αρκετά για δύο κυρίως λόγους: Για την οριστικοποίηση της αποτυχίας του μοντέλου των κορυφαίων υποψηφίων αλλά και για την επιλογή ενός προσώπου που δεν ήταν μεταξύ των φαβορί για τη θέση, αλλά επελέγη περισσότερο ως συμβιβαστική λύση.
Η αποτυχία του συστήματος των κορυφαίων υποψηφίων
Υπενθυμίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε μια προσπάθεια να κάνει δημοκρατικότερη την εκλογή του προέδρου της Επιτροπής, προώθησε ήδη από τις Ευρωεκλογές του 2014 το σύστημα των κορυφαίων υποψηφίων ή αλλιώς Spitzenkandidaten, όπως αποκαλείται στα γερμανικά και έχει παγιωθεί να αναφέρεται.
Σύμφωνα με το συγκεκριμένο σύστημα, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις Ευρωεκλογές του 2014, κάθε ευρωπαϊκό κόμμα ορίζει έναν ή και περισσότερους υποψηφίους προέδρους της Επιτροπής. Το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ’όψιν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο και καταθέτει την πρόταση του για το πρόσωπο που θα αναλάβει την προεδρία προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Πράγματι, το 2014 μετά τη νίκη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ο υποψήφιος πρόεδρος της Επιτροπής που είχε οριστεί από το συγκεκριμένο κόμμα προτάθηκε από το Συμβούλιο και εν τέλει ανέλαβε την προεδρία της Επιτροπής. Υποψήφιος μάλιστα τότε του κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς ήταν «ο δικός μας» Αλέξης Τσίπρας.
Πως επελέγη η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για το ύπατο αξίωμα της Επιτροπής
Στις Ευρωεκλογές του 2019 όμως το σκηνικό άλλαξε. Οι παροικούντες την Ευρωπαϊκή Ιερουσαλήμ θυμούνται πολύ καλά ότι λίγους μήνες πριν εμφανιστεί το όνομα της στο προσκήνιο και ενώ η Ευρώπη είχε ήδη εισέλθει σε προεκλογική περίοδο, με τις συζητήσεις γύρω από τους πιθανούς προέδρους τη Επιτροπής να φουντώνουν, το όνομα της κ. Φον ντερ Λάιεν δεν ήταν μεταξύ αυτών που ακούγονταν στα δημοσιογραφικά και όχι μόνο πηγαδάκια.
Η αδυναμία όμως επίτευξης συναίνεσης μεταξύ των επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ προς το πρόσωπο του υποψηφίου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Μάνφρεντ Βέμπερ, οδήγησε σε σωρεία παρασκηνιακών διαπραγματεύσεων και εν τέλει σε μια επιλογή που ξάφνιασε πολλούς: Την 60χρονη τότε Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Η επιλογή της θεωρήθηκε από πολλούς συμβιβαστική: Ίδιας εθνικής και πολιτικής καταγωγής με τον Μάνφρεντ Βέμπερ ( Γερμανία – Στελέχη αμφότερα του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος) αλλά χωρίς να την βαραίνουν τα αμαρτήματα του Βαυαρού πολιτικού, όπως η απροθυμία του να απομακρύνει από τους κόλπους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος το ουγγρικό Fidesz του Βίκτορ Όρμπαν, τα οποία οδήγησαν τα κεντρώα κόμματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (S&D – ALDE) να μην στηρίξουν την υποψηφιότητά του.
Συν τοις άλλοις, η φον ντερ Λάιεν, ήδη από την αρχή της πολιτικής της καριέρας, είχε ταχθεί υπέρ μιας σειράς κεντρώων θέσεων, όπως η ύπαρξη κατώτατου βασικού μισθού, η μισθολογική ισότητα των φύλων, ο γάμος των ομοφυλοφίλων κτλ.
Εν τέλει, δύο σχεδόν μήνες μετά τις ευρωεκλογές του 2019, από το κτήριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο βγήκε λευκός καπνός. Σε μία οριακή εκλογή, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εξασφάλισε 383 ψήφους, εννέα περισσότερες από τις 374 που χρειαζόταν για να εκλεγεί αλλά αισθητά λιγότερες από τις 422 που είχε εξασφαλίσει ο προκάτοχος της, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, το 2014.
Ποια είναι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν
Ποια είναι όμως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και πως αναρριχήθηκε πολιτικά μέχρι το τιμόνι της Ε.Ε.; Σε έναν, για αρκετούς, υψηλής σημασίας συμβολισμό, η 64 χρονών σήμερα Γερμανίδα είναι η πρώτη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που γεννήθηκε, ως Ούρσουλα Άλμπρεχτ, στην πόλη που αποτελεί την έδρα της, τις Βρυξέλλες.
Χωρίς να έλκει την καταγωγή της από την πρωτεύουσα του Βελγίου, θα λέγαμε ότι η φον ντερ Λάιεν αποτελεί «παιδί της Ε.Ε.», καθώς ο πατέρας της, Έρνστ Άλμπρεχτ, υπηρετούσε εκείνη την εποχή ως ανώτατος αξιωματούχος της Επιτροπής.
Πολύ νωρίς, μόλις στα 13 της χρόνια, η οικογένεια της επέστρεψε στη Γερμανία, με τον πατέρα της να διατελεί πρωθυπουργός της Κάτω Σαξονίας μεταξύ 1976 και 1990.
Η «κρυφή ζωή» στο Λονδίνο και τα 7 παιδιά της
Στο απόγειο του φόβου της κομμουνιστικής τρομοκρατίας στη Δυτική Γερμανία, το 1978, η ίδια διέφυγε στο Λονδίνο, καθώς η οικογένεια της ενημερώθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας πως η Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF), γνωστή και ως ομάδα Μπάαντερ-Μάινχοφ, σχεδίαζε να την απαγάγει επειδή ήταν κόρη διακεκριμένου πολιτικού.
Πέρασε περισσότερο από ένα χρόνο κρυμμένη στο Λονδίνο, όπου έζησε σε καθεστώς προστασίας από τη Scotland Yard, υπό το ψευδώνυμο Rose Ladson, ενώ παράλληλα φοίτησε στο London School of Economics. Επέστρεψε στη Γερμανία έναν χρόνο αργότερα, το 1979, αλλά συνέχισε να ζει με προσωπική ασφάλεια για αρκετά χρόνια.
Η Ούρσουλα Άλμπρεχτ έγινε φον ντερ Λάιεν το 1986, όταν παντρεύτηκε τον γιατρό Χάικο φον ντερ Λάιεν, με τον οποίο και έχει αποκτήσει 7 παιδιά.
Η είσοδος της στην πολιτική συνέβη πριν από 20 ακριβώς χρόνια, το 2003, όταν ανέλαβε Υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων, Γυναικών, Οικογενείας και Υγείας της Κάτω Σαξονίας. Μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 2005, είχε έρθει η ώρα για την ανέλιξη της σε ομοσπονδιακό πλέον επίπεδο. Η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ της εμπιστεύθηκε το υπουργείο Οικογενείας, Ηλικιωμένων, Γυναικών και Νεολαίας, ενώ το 2007 «προήχθη» σε υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 2013.
Υπουργός Άμυνας της Γερμανίας – Το «σκάνδαλο των συμβούλων»
Η μεγάλη της στιγμή στην εθνική πολιτική σκηνή της Γερμανίας δεν ήταν άλλη από την επιλογή της ως ομοσπονδιακής υπουργού Άμυνας. Το 2013 η Άνγκελα Μέρκελ της εμπιστεύθηκε το νευραλγικό υπουργείο, κάνοντας την παράλληλα το μοναδικό μέλος των κυβερνήσεων της που συμμετείχε αδιάλειπτα στον κυβερνητικό σχηματισμό καθ’ όλη τη διάρκεια της καγκελαρίας της.
Το θετικό σε γενικές γραμμές πρόσημο της θητείας της σε αυτή τη θέση ήταν και εκείνο που της έδωσε το «διαβατήριο» για τον υψηλότερο όροφο του ιστορικού κτιρίου Μπερλεμόν, στην καρδιά της Ευρωπαϊκής περιοχής των Βρυξελλών. Η μόνη σκιά της περιόδου αποτέλεσε το λεγόμενο «σκάνδαλο των συμβούλων»: Η υπόθεση αφορά το γεγονός ότι το γερμανικό υπουργείο Άμυνας ξόδεψε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε εξωτερικούς συμβούλους, την περίοδο που η φον ντερ Λάιεν ήταν υπουργός Άμυνας(2013-2019), πιθανώς κατά παράβαση του νόμου για τις δημόσιες συμβάσεις.
Ενώπιων της εξεταστικής επιτροπής της Μπούντεσταγκ, στις 13 Φεβρουαρίου του 2020, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε αρνηθεί την προσωπική της ευθύνη, αλλά είχε παραδεχθεί ότι έγιναν λάθη και από πλευράς της σε αυτήν την υπόθεση.
Το μέλλον
Σε έναν χρόνο από σήμερα η θητεία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λήγει. Όπως είναι φυσικό, η συζήτηση για την επόμενη μέρα έχει ήδη ξεκινήσει. Πολλοί είναι αυτοί που πιέζουν για την επανεκλογή της, στηριζόμενοι στο γεγονός ότι εν μέσω πολέμου στην Ουκρανία και ενεργειακής κρίσης θα ήταν ρίσκο η επιλογή ενός μη δοκιμασμένου προσώπου για μία τόσο σημαντική θέση.
Την ίδια ώρα, δημοσιεύματα αναφέρουν τη φον ντερ Λάιεν ως ένα από τα πρόσωπα που συγκεντρώνουν τις περισσότερες πιθανότητες να διαδεχθούν τον Γενς Στόλτενμπεργκ στην ηγεσία του ΝΑΤΟ. Η ίδια πάντως κρατάει κλειστά τα χαρτιά της, αποφεύγοντας οποιοδήποτε σχόλιο.
