«Βατερλό για τον Τζορτζ Μπους: Ουκρανία και Γεωργία έμειναν εκτός, καθώς Γερμανία και Γαλλία δεν ενέδωσαν στις αμερικανικές πιέσεις» έγραφαν οι ανταποκριτές του «BHMAΤΟΣ» την Πέμπτη 3 Απριλίου του 2008, από τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι.
Δεκαπέντε χρόνια αργότερα και κάτω από τελείως διαφορετικές συνθήκες, η Ουκρανία προσπαθεί για άλλη μία φορά να διεκδικήσει τη θέση της στη βορειοατλαντική συμμαχία, με τις αποφάσεις του 2008 να στοιχειώνουν την επερχόμενη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους.
Τότε, στη ρουμανική πρωτεύουσα, οι ηγέτες των μελών του ΝΑΤΟ δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σχετικά με την ένταξη των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών της Γεωργίας και της Ουκρανίας. Στις δύο χώρες προσφέρθηκε μια αόριστη δέσμευση να εισέλθουν στη συμμαχία κάποια στιγμή στο μέλλον, χωρίς κανένα καθορισμένο σχέδιο σχετικά με το πώς και το πότε αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 3.4.2008, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Η τελική απόφαση αυτή, φαίνεται να αντανακλούσε τη διαίρεση της Δύσης εκείνη την εποχή.
Από τη μία πλευρά, η κυβέρνηση του Προέδρου Τζορτζ Μπους, στον τελευταίο πια χρόνο της θητείας της και βαθιά αντιδημοφιλής στο εξωτερικό μετά τον καταστροφικό πόλεμο στο Ιράκ, η οποία προσπάθησε να προσφέρει στις δύο χώρες ένα επίσημο «Σχέδιο Δράσης Ένταξης (MAP)» στο ΝΑΤΟ. Από την άλλη, μια ομάδα δυτικοευρωπαϊκών κυβερνήσεων, με επικεφαλής τη Γερμανία και την τότε καγκελάριο της, Άνγκελα Μέρκελ, πίστευαν ότι ούτε η Γεωργία ούτε η Ουκρανία ήταν πολιτικά έτοιμες να εισέλθουν στη συμμαχία, ενώ διαφωνούσαν με τις πρωτοβουλίες που μπορεί να προκαλούσαν το θυμό του Κρεμλίνου.
Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο Κίεβο Ουκρανία, την 1η Απριλίου 2008. Ο Μπους είχε υποσχεθεί να πιέσει να επιτραπεί στην Ουκρανία και τη Γεωργία η διαδικασία ένταξης στο ΝΑΤΟ παρά την αντίσταση της Ρωσίας και τον σκεπτικισμό από τα ευρωπαϊκά μέλη της συμμαχίας. REUTERS/Mykhailo Markiv/Pool (UKRAINE)
Η «κληρονομιά» του Βουκουρεστίου
Η διαφωνία των δύο πλευρών έδωσε ένα αποτέλεσμα που ικανοποίησε λίγους, ενώ σύμφωνα με την Washington Post, έκανε τη Γεωργία και την Ουκρανία στόχους για ρωσική εισβολή, είτε επειδή προκάλεσε τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να αναλάβει δράση κατά της απειλής του ΝΑΤΟ στα σύνορά του, είτε επειδή ακριβώς απέτυχε να τους προσφέρει τη συλλογική προστασία του ΝΑΤΟ.
Άλλωστε, μόλις λίγους μήνες αργότερα, οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τις γεωργιανές περιοχές της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας, εγκαθιστώντας καθεστώτα –μαριονέτες, που λίγοι εκτός Μόσχας αναγνωρίζουν μέχρι σήμερα. Στη συνέχεια, το 2014, μετά από διαδηλώσεις που ανέτρεψαν μια φιλορωσική κυβέρνηση στο Κίεβο της Ουκρανίας, η Ρωσία προσάρτησε παράνομα την Κριμαία. Σήμερα, η Ουκρανία βρίσκεται στην 502η μέρα απόκρουσης μίας πλήρους ρωσικής εισβολής.
Πριν από δεκαπέντε χρόνια, ο Πούτιν ήταν παρών στο Βουκουρέστι, μετά από πρόσκληση του ΝΑΤΟ, όπου σε μια ομιλία που εκφώνησε στο πλήθος του ΝΑΤΟ, περιέγραψε την ένταξη στη συμμαχία για τη Γεωργία και την Ουκρανία ως «άμεση απειλή» για τη Ρωσία. Μίλησε επίσης για την Ουκρανία ως σοβιετική εφεύρεση και αμφισβήτησε την κυριαρχία της, λέγοντας ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της ήταν απλώς «Ρώσοι» και ότι η ίδια η Κριμαία ήταν σχεδόν αποκλειστικά ρωσική.
Μία αντίστοιχη ρητορική επανέλαβε τον Φεβρουάριο του 2022, η οποία μετατράπηκε σε εισβολή και πλέον σε έναν 17μηνο καταστροφικό πόλεμο. Τώρα, καθώς οι ηγέτες του ΝΑΤΟ συνέρχονται αυτή την εβδομάδα στο Βίλνιους, την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, οι Ουκρανοί αξιωματούχοι απαιτούν από τους δυτικούς ομολόγους να θυμούνται την «κληρονομιά» του Βουκουρεστίου.
«Οι πόρτες είναι ανοιχτές», μας είπαν, αλλά δεν μας έδειξαν πού να βρούμε αυτές τις πόρτες, πώς να μπούμε», είπε ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας Ολέκσιι Ρέζνικοφ στην Washington Post, αναφερόμενος στη σύνοδο κορυφής πριν από 15 χρόνια.
«Μην επαναλάβετε το λάθος που έκανε η καγκελάριος Μέρκελ στο Βουκουρέστι το 2008, όταν αντιτάχθηκε σθεναρά σε οποιαδήποτε πρόοδο προς την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα στη γερμανική εφημερίδα Bild, λέγοντας ότι «άνοιξε την πόρτα» στον Πούτιν να πραγματοποιήσει τις νέο-ιμπεριαλιστικές του διαθέσεις.
Η Άνγκελα Μέρκελ και ο Νικολά Σαρκοζί δίνουν κοινή συνέντευξη Τύπου στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι στις 3 Απριλίου 2008. REUTERS/Mihai Barbu (ROMANIA)
Οι προσδοκίες από το Βίλνιους
Φυσικά, το Κίεβο μπορεί να μην αναμένει άμεση ένταξη στο ΝΑΤΟ ή όλες τις προστασίες που παρέχει η συμμαχία – δεδομένου ότι βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου με τη Ρωσία – αλλά περιμένει μια επίσημη πρόσκληση στη συμμαχία, ένα σαφές χρονοδιάγραμμα και σημαντικές εγγυήσεις ασφαλείας από τη Δύση τα επόμενα χρόνια.
Όμως, σε μια αντιστροφή της πολιτικής του 2008, οι ΗΠΑ είναι τώρα το έθνος που κινείται πιο επιφυλακτικά. Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στο CNN, ο Μπάιντεν επισήμανε ότι η Ουκρανία «δεν ήταν έτοιμη» να εισέλθει στη συμμαχία, υποδεικνύοντας τον συνεχιζόμενο πόλεμο καθώς και άλλες πολιτικές συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των ανησυχιών για τη διαφθορά, που πρέπει να επιλυθούν πριν από την ένταξη. «Πρέπει να χαράξουμε έναν ορθολογικό δρόμο για να μπορέσει η Ουκρανία να πληροί τις προϋποθέσεις ένταξης», τόνισε.
Αμερικανοί αξιωματούχοι επιμένουν ότι αυτή η μετριασμένη προσέγγιση είναι σημαντική για την ενότητα της συμμαχίας και μετά βίας αντανακλά την έλλειψη δέσμευσης για την Ουκρανία. «Είναι σαφές ότι θα στηρίξουμε την Ουκρανία για όσο χρόνο χρειαστεί και θα της παρέχουμε εξαιρετική ποσότητα όπλων και δυνατοτήτων —τόσο εμείς όσο και οι σύμμαχοι— αλλά δεν επιδιώκουμε να ξεκινήσουμε τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο», είπε στους δημοσιογράφους την Παρασκευή ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν. «Αυτή είναι η πορεία που ακολουθούμε από την αρχή αυτής της σύγκρουσης».
Οι αναλυτές που υποστηρίζουν την επιτάχυνση της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ υποστηρίζουν ότι το μάθημα του 2008 είναι ότι η Δύση δεν μπορεί πλέον να φοβάται να «θυμώσει» το Κρεμλίνο, καθώς η επιθετικότητα του Πούτιν ξεδιπλώθηκε έτσι κι αλλιώς.
Σε ένα κοινό τους άρθρο που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα, δύο εκ των πρωταγωνιστών της Συνόδου του 2008, ο Στίβεν Χάντλεϋ, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Μπους, και ο Κρίστοφ Χόισγκεν, τότε ο κορυφαίος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας της Μέρκελ, αναγνώρισαν τις διαφορές που είχαν τότε, όμως πλέον συμφωνούν στην ανάγκη άμεσης ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ μετά το τέλος του πολέμου.
Αναφερόμενοι στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, εξηγούν: «Με την επιθετικότητά της, η Ρωσία προκάλεσε μόνη της αυτά που αργότερα θεώρησε ότι διακινδυνεύουν τα εθνικά συμφέροντά της. Έβαλε ξανά στην ημερήσια διάταξη τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ».
