Ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία ωκεανογραφική αποστολή στο Ιόνιο Πέλαγος, για τη μελέτη των θαλάσσιων γεωκινδύνων της περιοχής (σεισμοί, τσουνάμι, κατολισθήσεις).
Είναι η πρώτη φορά που ερευνητική αποστολή μελετά εντατικά το ενεργό ρήγμα της Κεφαλονιάς και συλλέγονται θαλάσσια γεωφυσικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης που θα βοηθήσουν στην κατανόηση της κινηματικής των ενεργών ρηγμάτων που έχουν δώσει καταστροφικά γεγονότα στο παρελθόν, όπως ο μεγάλος σεισμός στην Κεφαλονιά το 1953.
Η ωκεανογραφική έρευνα στα πλαίσια του προγράμματος POSEIDON περιλάμβανε τη συλλογή θαλάσσιων γεωφυσικών δεδομένων ως μια συνεργατική προσπάθεια Ισπανών (Instituto de Ciencias del Mar, CSIC), Ιταλών (ISMAR – CNR Bologna), και Ελλήνων (Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος-ΕΚΠΑ) επιστημόνων στα πλαίσια του προγράμματος Eurofleet+ με το Ιταλικό ερευνητικό σκάφος Laura Bassi του OGS.
Το ωκεανογραφικό σκάφος Laura Bassi
Οι Επιστημονικά Υπεύθυνοι της ωκεανογραφικής αποστολής ήταν ο Dr. César R. Ranero (CSIC), η Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παρασκευή Νομικού (ΕΚΠΑ) και η Dr. Maria Filomena Loreto (ISMAR-CNR). Στο Επιστημονικό προσωπικό της αποστολής, από το Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας του ΕΚΠΑ, συμμετείχαν και ο Καθηγητής Σεραφείμ Πούλος (Διευθυντής Εργαστηρίου), η Υποψ. Διδάκτωρ Λαμπρίδου Δανάη και η Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Ελισάβετ Νικολή.
Στόχος της ωκεανογραφικής έρευνας POSEIDON είναι να μελετήσει αναμφισβήτητα μια από τις πιο σύνθετες και συγκριτικά ελάχιστα αξιολογημένες περιοχές με αποδεδειγμένα υψηλό σεισμικό κίνδυνο στη Μεσόγειο: τη Δυτική Πελοπόννησο και τα νησιά του Ιονίου (Κεφαλονιά, Λευκάδα, Ζάκυνθος και Ιθάκη).
Το Επιστημονικό και Τεχνικό προσωπικό της ωκεανογραφικής αποστολής
Ένα πολύπλοκο σύστημα ρηγμάτων αναπτύσσεται σε όλη αυτή την περιοχή, καθώς βρίσκεται κοντά στο βόρειο άκρο της Ελληνικής ζώνης υποβύθισης. Η περιοχή αυτή είναι ιδιαίτερα ενεργή σεισμικά, με πολυάριθμους ισχυρούς σεισμούς, κυρίως υποθαλάσσιους, που έχουν καταγραφεί από το χερσαίο Ελληνικό σεισμολογικό δίκτυο κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, ορισμένα καταστροφικά γεγονότα είναι ελάχιστα γνωστά, όπως ο σεισμός της Κεφαλονιάς το 1953 Mw~6,8, πιθανώς ο πιο καταστροφικός σεισμός στην πρόσφατη Ελληνική ιστορία. Το γεγονός του 1953 προκάλεσε την κατάρρευση του 85% όλων των κτιρίων στο νησί της Κεφαλονιάς, ~1000 νεκρούς και ~145 χιλιάδες άστεγους, και αποτέλεσε την αφορμή της μακροχρόνιας μετανάστευσης του πληθυσμού, επηρεάζοντας την τοπική οικονομία, η οποία μόλις πρόσφατα άρχισε να επουλώνεται.
Γεωφυσικά όργανα
Ο σεισμός του 1953 καταγράφηκε σε λίγους σεισμολογικούς σταθμούς που ήταν διαθέσιμοι εκείνη την εποχή, με αποτέλεσμα ακόμα κα σήμερα η θέση του επικέντρου να είναι ασαφής. Ως αποτέλεσμα, το ρήγμα που προκάλεσε το σεισμό του 1953 είναι υπο συζήτηση, καθώς δεν υπάρχει επαρκής τεκτονικός χάρτης ενεργών ρηγμάτων από δεδομένα θαλάσσιας γεωφυσικής έρευνας. Για το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής μελέτης, η θέση, η διάσταση και η κινηματική των κύριων ενεργών ρηγμάτων είναι ελάχιστα γνωστή, πόσο μάλλον η βαθιά δομή τους, η οποία αποτελεί κρίσιμη πληροφορία που απαιτείται για την αξιολόγηση των γεωκινδύνων που συνδέονται με αυτά.
Στιγμιότυπο της θαλάσσιας γεωφυσικής έρευνας
Μια κρίσιμη πτυχή είναι ότι τα μεγαλύτερα ρήγματα εμφανίζονται ως υποθαλάσσιες δομές και, ως εκ τούτου, αποτελούν πρόκληση για τη μελέτη τους. Η περιορισμένη βαθυμετρία υψηλής ανάλυσης που είναι διαθέσιμη μέχρι σήμερα σε μεγάλο μέρος της περιοχής υποδεικνύει μια πολύπλοκη δομή και κινηματική των ρηγμάτων. Η περιοχή μπορεί να αποτελεί μέρος του συστήματος της Ελληνικής ζώνης υποβύθισης, του οποίου το όριο ενδεχομένως να εμφανίζεται σε βάθος ~25-40 km κάτω από τα νησιά.
Παρ’ όλα αυτά, το όριο των πλακών δεν έχει απεικονιστεί ή χαρτογραφηθεί με σαφήνεια και η γεωμετρία του, η σχέση του με το σύστημα ρηγμάτων που παραμορφώνει την περιοχή του Ιονίου και η σχέση του με τη σεισμικότητα είναι σε μεγάλο βαθμό εικασίες.
Θαλάσσια γεωφυσική έρευνα στο Ιόνιο
Τον Ιούνιο του 2023, με το σκάφος R/V Laura Bassi, αποκτήσαμε περίπου 1000 km πολυκαναλικών σεισμικών προφίλ υψηλής διείσδυσης και περισσότερα από 1700 km εικόνων υψηλής ανάλυσης Topas των ανώτερων δεκάδων μέτρων του υπεδάφους μαζί με βαθυμετρικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης. Επιπλέον, λάβαμε 2 πυρήνες ιζημάτων βαρύτητας στα βαθύτερα σημεία της περιοχής για τη δειγματοληψία πιθανών τουρβιδιτικών αποθέσεων που σχετίζονται με το σεισμό.
Τα δεδομένα του ερευνητικού προγράμματος POSEIDON, τα οποία βρίσκονται επί του παρόντος στην πρώτη φάση της ανάλυσης, θα παράσχουν μια μοναδική νέα βάση δεδομένων για την απάντηση σημαντικών ανοικτών ζητημάτων σχετικά με τα ενεργά ρήγματα του Ιονίου και, ως εκ τούτου, θα προωθήσουν την αξιολόγηση των θαλάσσιων γεωκινδύνων στην περιοχή.
