Διεθνολόγοι και γεωστρατηγικοί αναλυτές εξηγούν στο ΒΗΜΑ πώς ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα εργαλειοποιήσει την εξέγερση του Πριγκόζιν όπως έκανε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά το επιχειρούμενο πραξικόπημα στην Τουρκία το 2016, ακολουθώντας πιο αυταρχικές πολιτικές.
Τέλος καλό, όλα καλά; Αυτή την εικόνα επιχειρούν να εμφανίζουν οι δυο μεριές ενός παρ’ ολίγον πραξικοπήματος στην «καρδιά» του Κρεμλίνου, ενώ σοβαρά ερωτηματικά για την επιχειρούμενη ανταρσία χιλιάδων βαριά οπλισμένων μισθοφόρων της ομάδας Wagner, παραμένουν αναπάντητα, με το μέτωπο στην Ουκρανία παραμένει ανοικτό.
Ναι μεν, η εξέγερση της Wagner ματαιώθηκε. Αλλά οι εσωτερικές (ενδορωσικές) αντιθέσεις που βγήκαν στο φως με τον πιο ακραίο και εν μέρει αιματηρό τρόπο ( υπάρχουν νεκροί από τα ελικόπτερα του ρωσικού στρατού που κατέρριψε το μισθοφορικό σώμα του Γιεβγκένι Πριγκόζιν), δεν είναι βέβαιο ότι εξαλείφθηκαν μετά την άγνωστη ως προς το περιεχόμενο συμφωνία που επετεύχθη, με λευκορωσική μεσολάβηση.
Η απόπειρα πραξικοπήματος άλλοθι για έναν ακόμη πιο αυταρχικό Πούτιν
«Νομίζω ότι οι επόμενες ημέρες, μετά την εξέγερση της Wagner, θα δούμε επανάληψη όλων όσων ακολούθησαν τους πρώτους μήνες μετά το επιχειρούμενο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 2016, στην Τουρκία. Το καθεστώς του Πούτιν πιθανότατα θα γίνει πιο σκληρό και ισχυρότερο», προβλέπει για το ΒΗΜΑ ο ειδικός σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής δημοσιογράφος της τουρκικής έκδοσης της Independent Μέριτς Σενιούζ.
Πλέον ο Πούτιν, συνεχίζει ο τούρκος αναλυτής, «βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση καθώς μπορεί να εξαλείψει κάθε εσωτερικό κίνδυνο χρησιμοποιώντας τη δικαιολογία πως σχετίζεται με την απόπειρα πραξικοπήματος. Να περιμένετε έναν πολύ πιο ανασφαλή, έξαλλο και αυταρχικό Πούτιν, επομένως. Έχουμε δει αυτή την «ταινία» στην Τουρκία. Από το 2016 έως και σήμερα».
Η καταστολή της εξέγερσης θα αυξήσει σημαντικά την εσωτερική σταθερότητα στη Ρωσία, είναι η πρόβλεψη του τούρκου δημοσιογράφου, επειδή «ένα εναλλακτικό κέντρο εξουσίας στη χώρα έχει εξαλειφθεί -με την προϋπόθεση ότι ο Πριγκόζιν δεν θα προσπαθήσει να ανατρέψει ξανά την κατάσταση, κάτι που βλέπω πολύ απίθανο. Αργά ή γρήγορα, η ύπαρξη αυτού του κέντρου έμελλε να οδηγήσει σε “έκρηξη”. Γι’ αυτό είχαν εναποθέσει το Κίεβο και η Δύση μεγάλες ελπίδες στον Πριγκόζιν και στις δυνάμεις Wagner. Οι ελπίδες τους δεν ευοδώθηκαν».
Σοβαρή φθορά στην αξιοπιστία των Ρωσικών Αρχών
Από την άλλη, «η αξιοπιστία των ρωσικών αρχών αναμφίβολα τέθηκε υπό αμφισβήτηση. Οι λόγοι είναι πολλοί», εξηγεί ο Μέριτς Σενιούζ. «Οι ρωσικές αρχές επέτρεψαν τη συνέχιση της εξέγερσης, οι αντάρτες συνάντησαν ελάχιστη αντίσταση, προελαύνοντας σχεδόν ως τη Μόσχα και καταρρίπτοντας αεροπλάνα και ελικόπτερα. Σταμάτησαν την εξέγερση μόνο μετά από διαπραγματεύσεις με τον ηγέτη ενός ξένου κράτους».
Ο κύριος λόγος για την ήττα της εξέγερσης της Wagner ήταν «η σχεδόν παντελής έλλειψη υποστήριξής της από το στρατό, την ελίτ και την ρωσική κοινωνία. Η εικόνα που δημιούργησε ο στρατός του Πριγκόζιν μέσω πολυάριθμων πολεμικών ανταποκριτών, ότι έχουμε να κάνουμε με “υπερήρωες της Wagner, που λατρεύονται από τον λαό και πολεμούν για τη δικαιοσύνη” απείχε πολύ από την πραγματικότητα. Ο λαός ούτε κατάλαβε, ούτε στήριξε την εξέγερση τους», υπογραμμίζει ο Σενιούζ.
Μάλιστα, όταν οι “Βαγκνερίτες” έφυγαν από το Ροστόφ, το χειροκρότημα που δέχτηκαν, επισημαίνει, «δεν ήταν επειδή έφτασαν, αλλά επειδή έφυγαν αναίμακτα -όταν έφτασαν, η κύρια αντίδραση ήταν «γιατί ήρθατε να τα ανακατέψετε;). Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι η εξέγερση δεν ήταν το επακόλουθο μιας εμφανούς κρίσης για τον πληθυσμό – βαριές ήττες στο μέτωπο ή σοβαρή επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης. Και τώρα, μετά από μια τέτοια «ήττα», θα είναι δύσκολο να πειστεί ο πληθυσμός να συμμετάσχει σε νέα εξέγερση».
«Ναι, η αιματοχυσία αποφεύχθηκε, αλλά η κρίση είναι εδώ»
«Το Κρεμλίνο παρουσιάζει την εικόνα ότι η κρίση έχει τελειώσει. Ισχύει; Τα πρόσφατα γεγονότα δείχνουν ότι πιθανά βρισκόμαστε στην αρχή μίας απρόβλεπτης διάρκειας και βάθους κρίσης στην Ρωσία – πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής. Δεκαεπτά σχεδόν μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι στόχοι του Κρεμλίνου κάθε άλλο παρά έχουν επιτευχθεί, ο βασικός στρατιωτικός βραχίονας Wagner έστρεψε τα όπλα του προς την «μητέρα» Μόσχα και οι πολίτες βρέθηκαν ξαφνικά αντιμέτωποι με τον φόβο ενός εμφυλίου πολέμου. Ναι, η αιματοχυσία αποφεύχθηκε, αλλά η κρίση είναι εδώ», σχολιάζει στο ΒΗΜΑ ο διεθνολόγος Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος, σύμφωνα με τον οποίο ο ρώσος Πρόεδρος «εξήλθε τσαλακωμένος από την περιπέτεια αυτή, αναγκαζόμενος να συνθηκολογήσει με έναν «προδότη, τρομοκράτη», αντιμέτωπος με την μεγαλύτερη αμφισβήτηση της εξουσίας του, από τότε που ανήλθε στην εξουσία πριν από δύο και πλέον δεκαετίες».
Την ίδια στιγμή, η σταδιακή διόρθωση των τιμών ενέργειας «μειώνει τα έσοδα του ρωσικού κρατικού προϋπολογισμού, σε μία οικονομία που το 2022 συρρικνώθηκε κατά 2,1%. Τα έσοδα της Ρωσίας από το πετρέλαιο μειώθηκαν πάνω από 25% τον Ιανουάριο του 2023 -σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2022-, ενώ το Φεβρουάριο ήταν ακόμη πιο σημαντική -πάνω από 40%», τονίζει ο διεθνολόγος για ένα από τα αίτια άσκησης περαιτέρω πίεσης του Κρεμλίνου.
Το τέλος της Wagner είναι γεγονός;
Ο πρώην σεφ Πριγκόζιν δεν παραμένει αστάθμητος παράγων, προσθέτει. «Ο Πριγκόζιν έκλεισε τον κύκλο του ως εκλεκτός του Κρεμλίνου και πιθανά θα ολοκληρώσει και τον βιολογικό του κύκλο απομονωμένος στην Λευκορωσία. Δεν νομίζω ότι από μόνος του θα είναι πλέον σε θέση να απειλήσει τον Ρώσο Πρόεδρο και διατηρώ επιφυλάξεις κατά πόσο πράγματι δεν θα διωχθεί τελικά από την ρωσική δικαιοσύνη».
Αυτό που τώρα έχει και για τις δύο πλευρές σημασία, επισημαίνει ο διεθνολόγος, είναι το «πώς θα κινηθούν οι μισθοφόροι της οργάνωσης, που έχουν κληθεί από το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας να συνάψουν απευθείας συμβάσεις με τον επίσημο στρατό. Εφόσον αυτοί ανταποκριθούν μαζικά, τότε το τέλος της οργάνωσης θα είναι γεγονός. Αν, όμως, αρνηθούν και αναδειχθεί κάποιο άλλο, νέο πρόσωπο επικεφαλής, τότε τα πράγματα θα περιπλεχθούν εκ νέου».
Ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία της ανταρσίας είναι ότι εκδηλώθηκε τη στιγμή που βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη η ουκρανική αντεπίθεση. Από σχολιαστές διατυπώθηκαν ερωτηματικά για το timing. «Ο Πριγκόζιν και οι μαχητές του θεωρούν ότι η ηγεσία του ρωσικού στρατού, του Υπουργού Αμύνης συμπεριλαμβανομένου, δεν στήριζαν όσο έπρεπε την ομαδα τους στον αγώνα τους κατά των ουκρανών ανταρτών. Ο πόλεμος είχε φτάσει σε τέλμα και αντί για λάφυρα νίκης, 17 μήνες μετά, οι μαχητές έβλεπαν τη ροή χρημάτων να λιγοστεύει και τις επιτυχίες στο μέτωπο να λιγοστεύουν. Η απαίτηση, πριν λίγες εβδομάδες, του Υπουργείου Άμυνας να συνάψουν συμβάσεις απευθείας με τον ρωσικό στρατό, παρακάμπτοντας πλέον τον αμφισβητία Πριγκόζιν, πυροδότησε την ανταρσία της Wagner τη συγκεκριμένη στιγμή».
Ο κίνδυνος για ένα παγκόσμιο πυρηνικό ολοκαύτωμα
Για να επιβεβαιώσει την ισχύ του, ο «οργισμένος» Πούτιν, μας θυμίζει ο Δεσποτόπουλος, «αρκετοί αναλυτές αναμένουν να αντεπιτεθεί με κάποιο εντυπωσιακό τρόπο, είτε στρατιωτικά στην Ουκρανία είτε στο εσωτερικό της Ρωσίας να προχωρήσει σε εκκαθάριση, όλων όσους θεωρεί ότι αμφιταλαντεύονται, υιοθετώντας ως καθεστώς πιο αυταρχικές και πιο βίαιες πρακτικές».
Πιθανή ωστόσο επιτυχία του πραξικοπήματος Πριγκόζιν θα αιματοκυλούσε την χώρα και θα βύθιζε την Ρωσία στο χάος, παραδέχεται ο διεθνολόγος. «Η σκέψη και μόνο ότι ένας πρώην κατάδικος, αρχηγός παραστρατιωτικής ομάδας μισθοφόρων θα βρισκόταν να ελέγχει σχεδόν 6.000 πυρηνικές κεφαλές – το μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο του κόσμου, προκαλεί ανατριχίλα. Η πορεία του πολέμου στην Ουκρανία θα φάνταζε, πιθανά, αμελητέα μπροστά σε έναν υπαρκτό πλέον κίνδυνο παγκόσμιου, πυρηνικού ολοκαυτώματος».
Η ανταρσία παρότι εξέπεσε θα έχει επιπτώσεις στο πολεμικό μέτωπο.
«Οι μισθοφόροι της Wagner αποτελούσαν σημαντικό μέρος του επιχειρησιακού βραχίονα του ρωσικού στρατού και είναι πολύ δύσκολο έως και απίθανο ο κ. Πούτιν να καταφέρει να αντικαταστήσει την μισθοφορική αυτή ομάδα, ακόμη και αν επιλέξει να αγνοήσει τα μηνύματα της εξέγερσης, που προηγήθηκε», υπογραμμίζει ο κ Δεσποτόπουλος. «Την ίδια ώρα, οι ουκρανοί αντάρτες αξιοποιούν την αναταραχή, ανακαταλαμβάνοντας εδάφη, χωρίς όμως να καταφέρνουν ουσιαστική μεταβολή της κατάστασης, όπως είχε διαμορφωθεί πριν την εξέγερση των Ρώσων μισθοφόρων. Η ανταρσία, λοιπόν, πιθανά να δώσει κάποιες επιχειρησιακές επιτυχίες στους ουκρανούς, για όσο διάστημα η ρωσική πλευρά αναδιοργανώνεται, αλλά δεν φαίνεται να σημαίνει από μόνη της την ειδοποιό διαφορά στην ροή του πολέμου».
REUTERS/Valentyn Ogirenko
Το Ουκρανικό νέο Αφγανιστάν για τη Ρωσία
«Ο πόλεμος στην Ουκρανία, που άρχισε, να θυμίσω ήδη το 2014, έχει πλήξει το κύρος του Πούτιν και την ζημιά αυτή την έχει κάνει μη αναστρέψιμη ο ίδιος με το να κρατά ακόμη πιο αυταρχική στάση στα πράγματα. Νομοτελειακά κάποιος από τους δεκάδες Πριγκόζιν που υπάρχουν θα τον ανατρέψει ή θα φροντίσει η Δύση να φυτέψει κάποιον πιο ευέλικτο πολιτικό στη θέση του Πούτιν», προβλέπει ο διεθνολόγος και γεωστρατηγικός αναλυτής Βασίλης Κοψαχείλης.
Η κατάσταση επί της ουσίας παραμένει ασταθής στη Ρωσία, προσθέτει. «Αλλά ρωγμή υπάρχει στο εσωτερικό της χώρας και στις ένοπλες δυνάμεις πολύ πριν την ένοπλη στάση του Πριγκόζιν. Είναι πολλοί στις τάξεις των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων που σιωπηρά στηρίζουν τις κατηγορίες του Πριγκόζιν εναντίον της ηγεσίας των ρωσικών ΕΔ», διευκρινίζει, διαβλέποντας ότι «το Ουκρανικό εξελίσσεται σε νέο Αφγανιστάν για τη Ρωσία, ενώ η ηγετική ομάδα στο Κρεμλίνο βρίσκεται σε αυταρχικό παροξυσμό. Φυσικά όλα αυτά τα βλέπουν οι αξιωματικοί και οι στρατιώτες στο μέτωπο. Όσο τραβά χρονικά η σύγκρουση, ο πόλεμος αποκτά μια δυναμική συνέχισης, διότι γεννά νέα συμφέροντα. Αυτό είναι μια επιπλέον διάσταση που βλέπει η μεγάλη μάζα των Ρώσων που βρίσκονται στο ουκρανικό μέτωπο. Άρα, επιπτώσεις υπήρχαν, υπάρχουν και θα ενταθούν στο μέλλον».
