Eίκοσι επτά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από τον θάνατο του πρώην πρωθυπουργού και ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Παπανδρέου, που έφυγε από τη ζωή στις 23 Ιουνίου 1996.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε μια από τις πιο επιδραστικές πολιτικές φυσικογνωμίες στην Ελλάδα του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, και έπαιξε σημαίνοντα ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών και κοινωνικών συνθήκων στη χώρα μας για αρκετές δεκαετίες.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, αν και μεγαλωμένος στις ΗΠΑ όπου σπούδασε και αργότερα ανέπτυξε σημαντική ακαδημαϊκή καριέρα, από την αρχή της πολιτικής του πορείας ανέπτυξε έντονα αντιαμερικανικά αισθήματα, με αποτέλεσμα, φτάνοντας στην πρωθυπουργία το 1981, να αποτελεί μία από τις πιο ισχυρές φωνές του αντιαμερικανισμού στην Ευρώπη.
Δεν ήταν, λοιπόν, λίγες οι φορές που, με την πολιτική του στάση αρχικά ως υπουργός της Ενώσεως Κέντρου στη δεκαετία του ’60 και αργότερα ως πρόεδρος κόμματος και πρωθυπουργός της Ελλάδας, βρέθηκε σε προστριβή με τις αμερικανικές κυβερνήσεις και ταυτόχρονα στο επίκεντρο της προσοχής των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, της CIA.
«ΤΑ ΝΕΑ», 2.9.1983, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
To κορεάτικο Jumbo Jet
Μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις στις σχέσεις ΗΠΑ – Ανδρέα Παπανδρέου, που ένεργοποίησε και τα έτσι κι αλλιώς πάντα ανεπτύγμενα αντανακλαστικά της CIA, ξέσπασε με αφορμή ένα τραγικό αεροπορικό περιστατικό: την κατάρριψη του κορεάτικου επιβατικού Jumbo Jet από τη σοβιετική πολεμική αεροπορία, την 1η Σεπτεμβρίου 1983, που οδήγησε στον θάνατο 269 επιβάτες και πλήρωμα. Τη στιγμή της κατάρριψής του, το μοραίο αεροσκάφος είχε εισέλθει στον σοβιετικό εναέριο χώρο και οι σοβιετικές αρχές έκαναν λόγο για πτήση κατασκοπίας.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου όμως πώς εμπλέκεται σε αυτήν την τραγωδία;
Αυτό που ενόχλησε ιδιαίτερα τις ΗΠΑ, αλλά και την ΕΟΚ, ήταν ότι ο έλληνας πρωθυπουργός και κατ’ επέκταση η Ελλάδα, που είχε αναλάβει τότε και την προεδρία της ΕΟΚ, μπλόκαρε με βέτο την πρωτοβουλία των υπόλοιπων κρατών – μελών της ΕΟΚ να αποδοκιμάσουν επισήμως, την πράξη αυτή της Σοβιετικής Ένωσης.
Η στάση αυτή του Ανδρέα Παπανδρέου προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των Δυτικών καθώς την ερμήνευσαν ως στήριξη προς τη Σοβιετική Ένωση.
«ΤΑ ΝΕΑ», 13.9.1983, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
«ΤΑ ΝΕΑ» της 13ης Σεπτεμβρίου 1983, δημοσιεύουν όσα διαδραματίστηκαν τη Δευτέρα 12 Σεπτεμβρίου, στη σύνοδο της ΕΟΚ στο Ζάππειο.
«Στο θέμα του επεισoδίου της κατάρριψης του νοτιοκορεατικού αεροπλάνου, η ελληνική κυβέρνηση δε δέχτηκε να “καταδικαστεί” η Σοβιετική Ένωση και επήλθε συμβιβασμός με το άκολουθο ανακοινωθέν:
«Με την ευκαιρία της σημερινής υπουργικής Συνόδου της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας, οι Δέκα επαναβεβαιώνουν τη βαθιά συγκίνησή τους για την καταστροφή του αεροσκάφους των Κορεατικών Αερογραμμών, που είχε σαν συνέπεια να χαθούν πολλές ανθρώπινες ζωές.
Οι Δέκα πιστεύουν ότι τα αρμόδια διεθνή όργανα και ειδικότερο ο ICAO, πρέπει να ερευνήσουν επισταμένα όλες τις πλευρές του τραγικού αυτού γεγονότος.
Επίσης, οι Δέκα υποστηρίζουν τις προτάσεις που θα υποβληθούν στον ICAO για μεγαλύτερη ασφάλεια των πτήσεων των πολιτικών αεροσκαφών στο μέλλον.
Όσον αφορά άλλες πλευρές της υπόθεσης, οι απόψεις των κρατών – μελών είναι ήδη γνωστές»
Όπως γράφει ο Γιάννης Καρτάλης στο «ΒΗΜΑ» της 18ης Σεπτεμβρίου 1983, «η ενέργεια αυτή (σ.σ. Η ματαίωση, από την Ελλάδα, της έκδοσης απόφασης που να καταδικάζει τη Σοβιετική Ένωση) προκάλεσε έντονες αντιδράσεις σ’ ολόκληρη τη Δυτική Ευρώπη με αποκορύφωμα τη δήλωση του Γερμανού υπουργού εξωτερικών κ. Γκένσερ ότι η Ελλάδα “προκάλεσε κρίση εμπιστοσύνης στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Κοινότητας”».
»Την Τρίτη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών κ. Ι. Χαραλαμπόπουλος έγινε ο στόχος των επιθετικών ερωτήσεων – κυρίως από Βρετανούς συντηρητικούς Ευρωβουλευτές – για την άρνηση της Ελλάδας να συνταχθεί με τους άλλους Εννέα στο θέμα της καταδίκης της Σοβιετικής Ενώσεως και για τον τρόπο που ασκεί η Ελλάδα την Προεδρία.
»Την Πέμπτη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα στο οποίο εκφραζόταν λύπη “για το γεγονός ότι υπό τη σημερινή προεδρία, τα κράτη-μέλη της ΕΟΚ δεν κατέληξαν σε συμφωνία για την τήρηση κοινής και ενδεδειγμένης στάσεως έναντι της Σοβιετικής Ενώσεως”.
»Λίγες ώρες αργότερα στο ίδιο Κοινοβούλιο ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας (σ.σ. Κωνσταντίνος Καραμανλής) σε μία βαρυσήμαντη ομιλία του εκδήλωνε την πίστη του στην ιδέα της ευρωπαϊκής ενώσεως υπογραμμίζοντας ότι αποτελεί ιστορική αναγκαιότητα.
»Την ίδια μέρα στην Αθήνα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ανεκοίνωσε ότι ο πρωθυπουργός κ. Α. Παπανδρέου αποφάσισε να ματαιώσει την επίσκεψή του στη Νέα Υόρκη, όπου θα λάμβανε μέρος στην άτυπη σύνοδο κορυφής, που θα γίνει με πρωτοβουλία της Ινδής πρωθυπουργού κ. Ίντιρα Γκάντι»
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 18.9.1983, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Η ματαίωση της επίσκεψης Παπανδρέου στη Νέα Υόρκη
Θόρυβος, πάντως, προκλήθηκε και από τη ματαίωση της επίσκεψης του Ανδρέα Παπανδρέου στη Νέα Υόρκη, ο οποίος όμως και πριν τη ματαίωση και παρά την προγραμματισμένη του παρουσία στις ΗΠΑ, δεν είχε προσκληθεί να επισκεφθεί την Ουάσιγκτον και να συναντήσει, αν όχι τον αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρήγκαν, έστω κάποιο ανώτερο στέλεχος της αμερικανικής κυβέρνησης.
Ο Στάθης Ευσταθιάδης, γράφει από τη Νέα Υόρκη, στις 17 Σεπτεμβρίου 1983:
«Η ματαίωση της επίσκεψης του κ. Παπανδρέου προκάλεσε αντιδράσεις στην Ουάσιγκτον, ιδιαίτερα στο Κογκρέσο και στους κύκλους των πανεπιστημιακών στελεχών, διανοουμένων και οικονομικών – τραπεζικών παραγόντων.
»Στο Σταίητ Ντηπάρτμεντ περιορίζονταν να επαναλαμβάνουν ότι δεν “υπήρχε πρόβλεψη” επισκέψεως του Έλληνα Πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον, ενώ αφήνουν να εννοηθεί ότι θα ήταν δυνατόν να καθοριστεί ακόμη και την τελευταία στιγμή, συνάντησή του με τον υπουργό Εξωτερικών κ. Σουλτς στη Ν. Υόρκη, όπου θα βρίσκονται και οι δύο την τελευταία εβδομάδα του Σεπτεμβρίου.
Ανδρέας Παπανδρέου
»Οι αρμόδιοι στο Σταίητ Ντηπάρτμεντ κατ’ αυτάς είναι μάλλον ψυχροί σε ό,τι αφορά την επίσκεψη του πρωθυπουργού κ. Παπανδρέου στις Ην. Πολιτείες. Η στάση τους ωστόσο μαρτυρεί ότι παράλληλα με την ενόχλησή του από την άρνηση της Ελλάδας να υποχωρήσει στις αμερικανικές πιέσεις στην υπόθεση του κορεατικού αεροπλάνου ανησυχούν μήπως υπάρξουν αντιδράσεις γιατί δεν δόθηκε η ευκαρία στον Έλληνα πρωθυπουργό να επισκεφθεί την Ουάσιγκτον και να συναντηθεί με μέλη της αμερικανικής κυβερνήσεως και του Κογκρέσου που είχαν ήδη εκδηλώσει από καιρό τέτοια επιθυμία.
(…)
»Τέλος σχετικά με τις αμερικανικές πιέσεις για “ευθυγράμμιση” της Ελλάδας στο ζήτημα του αεροπλάνου, ας προστεθεί και το εξής: Ο αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος “διεμήνυσε” προ ημερών στον πρωθυπουργό κ. Παπανδρέου την “οδύνη” του κλπ. κλπ. για την κατάρριψη του κορεατικού αεροπλάνου από τους Σοβιετικούς υποδεικνύοντας, έμμεσα, αλλά σαφέστατα, στον Έλληνα Πρωθυπουργό να λάβει ανάλογη θέση.
»Φυσικά ο αρχιεπίσκοπος δεν ήταν ο μόνος που κινητοποιήθηκε για να επηρεάσει την ελληνική Κυβέρνηση. “Το Βήμα” έχει υπ’ όψη του κι άλλες ελληνοαμερικανικές προσωπικότητες που κινήθηκαν στον ίδιο δρόμο»
