Ήταν 21 Ιουνίου του 1982, ανήμερα του θερινού ηλιοστασίου όταν με πρωτοβουλία του τότε γάλλου υπουργού Πολιτισμού Jack Lang γιορτάστηκε στη Γαλλία για πρώτη φορά η Γιορτή της Μουσικής, με σκοπό να βγούνε «όλοι οι μουσικοί στους δρόμους».

Στην Ελλάδα η Ευρωπαϊκή Γιορτή της Μουσικής πρωτογιορτάστηκε, πριν από 24 χρόνια, στις 21 Ιουνίου 1999, έτσι κι αλλιώς οι σχέσεις των Ελλήνων με τη μουσική έχουν ιστορία χιλιάδων ετών.

Όπως αναφέρει η γαλλίδα ιστορικός Ανί Μπελί στο βιβλίο της Η καθημερινή ζωή των μουσικών στην αρχαιότητα, Εκδόσεις Παπαδήμα, “Οι ‘Ελληνες αγάπησαν τη μουσική με πάθος. Όλη τη μουσική, είτε φωνητική είτε ενόργανη.

Την άκουσαν και τη θαύμασαν ως υψηλή τέχνη στους δεξιοτέχνες. Στοχάστηκαν πάνω σ’ αυτήν ωσάν σε μια επιστήμη αντικείμενο των πιο υψηλών φιλοσοφικών και μαθηματικών θεωριών.

Και εκείνη πέραν των άλλων συνηγορούσε και στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεσμών, αφού στη διάρκεια των συμποσιών ο αθηναίος πολίτης όφειλε να ξέρει να τραγουδά και να παίζει λύρα”.

Όπως αναφέρει ο Αριστείδης ο Κοϊντιλιανός, θεωρητικός της μουσικής που έζησε τον 3ο αιώνα μ.Χ, στο Περί Μουσικής έργου του: “Δεν υπάρχει ανθρώπινη πράξη που να τελείται χωρίς μουσική”.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 17.4.2004, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Οι άνδρες και γυναίκες μουσικοί της αρχαιότητας

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη πάντως: “Αυτοί που σπουδάζουν μουσική δεν διασκεδάζουν. Η σπουδή συνοδεύεται από κόπο” και όπως αναφέρει “ΤΟ ΒΗΜΑ” της 17ης Απριλίου 2004, “η λέξη ‘κόπος’, επανέρχεται σταθερά σε όλες τις μαρτυρίες που αναφέρουν την εξάσκηση των επαγγελματιών μουσικών (…).

“Η εκμάθηση του επαγγέλματος του μουσικού, αποτελεί επομένως το πρώτο κεφάλαιο της έρευνας για το γενικό εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και τις ειδικευμένες, κατά κάποιον τρόπο, μουσικές σχολές.

“Επειδή ωστόσο μουσικοί δεν ήταν μόνο οι δεξιοτέχνες, η ερευνήτρια (σ.σ. Η Ανί Μπελί) σταματά και στις γυναίκες μουσικούς, αν και επισημαίνει ότι στην αρχαιότητα ο κόσμος της μουσικής ήταν ουσιαστικά ένας κόσμος ανδρών’.

‘Αν και ήταν γνωστές γυναίκες μουσικοί, ποτέ δεν επρόκειτο για καλλιτέχνιδες περιωπής, που να είχαν το δικαίωμα να παίρνουν μέρος μαζί με τους άνδρες σε αυτό που αποτελούσε το κορυφαίο γεγονός κάθε αξιοσέβαστης σταδιοδρομίας: τους μουσικούς αγώνες”.

Οι μουσικοί αγώνες

Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός πως για την “καριέρα” ενός μουσικού της αρχαιότητας η συμμετοχή στους πανελλήνιους μουσικούς αγώνες αποτελούσε για εκείνον την υπέρτατη αναγνώριση, ιδίως αν αποσπούσε και βραβείο.

“Τα στεφάνια των νικητών, στα οποία από την ελληνιστική εποχή προστέθηκαν και τα χρηματικά βραβεία, καθώς οι μουσικοί δεν ανταγωνίζονταν πλέον μόνο για τη δόξα, επίσης οι τίτλοι και οι τιμές, επικύρωναν και διαιώνιζαν το όνομα του καλλιτέχνη, προσφέροντάς του όμως παράλληλα μια άνετη ζωή.

Σείκιλος και Ευτέρπη

Όπως γράφει ο Πέτρος Θέμελης, ομότιμος καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στα “NEA” της 21 Απριλίου 2021:

Το δημοφιλέστερο, γνωστό διεθνώς και ολοκληρωμένο αρχαίο μουσικό κείμενο, μελετημένο και μεταγραμμένο με νότες σε ευρωπαϊκό πεντάγραμμο, διαδομένο σε δίσκους και CD και μελοποιημένο, είναι το επιτύμβιο επίγραμμα του Σείκιλου, χαραγμένο σε λίθινο κιονίσκο, ο οποίος είχε βρεθεί το 1883 στο Αϊδίνι, τις αρχαίες Τράλλεις της Μικράς Ασίας, είχε εκτεθεί στη Σμύρνη το 1922 και είχε εξαφανιστεί στη διάρκεια πυρπόλησης της ελληνικής τότε αυτής πόλης, για να εμφανιστεί λίγο αργότερα στον κήπο τουρκικής οικίας χρησιμοποιημένος ως ανθοστήλη.

Οι πάντες θεωρούσαν έκτοτε το αρχαίο αυτό μνημείο χαμένο. Οταν, προς μεγάλη έκπληξη όλων, εμφανίστηκε ξαφνικά το 2013, αν δεν κάνω λάθος, στην κατοχή του Εθνικού Μουσείου της Δανίας στην Κοπεγχάγη.

Είναι ένας τέλεια διατηρημένος κιονίσκος από μελανό μάρμαρο, σπασμένος στο κάτω μέρος και ελλιπής, σωζόμενο ύψος 40 εκ., που φέρει χαραγμένο περιμετρικά το επιτύμβιο επίγραμμα με μουσικούς φθόγγους της αρχαίας παρασημαντικής, ανάμεσα στους στίχους πάνω από τα φωνήεντα των λέξεων.

Το κείμενο του επιγράμματος όπως έγινε γνωστό είναι το εξής:

Εικών η λίθος ειμί

τίθησι με Σείκιλος

ένθα, μνήμης αθανάτου

σήμα πολυχρόνιον.

Οσον ζεις φαίνου

μηδέν όλως συ λυπού

προς ολίγον έστι το ζην

το τέλος ο χρόνος απαιτεί.

Σείκιλος Ευτέρ-

(πηι)……………

(λείπουν στίχοι)

Εικόνα είμαι εγώ η πέτρα,

με έστησε ο Σείκιλος

εδώ, αθάνατης μνήμης

πολυχρόνιο σήμα

Οσο ζεις να φαίνεσαι (χαίρεσαι)

καθόλου να μη λυπάσαι

για πολύ λίγο είναι η ζωή

ο χρόνος απαιτεί το τέλος

Ο Σείκιλος στην Ευτέρ-

(πη) (του)

Ο Σείκιλος τοποθέτησε στο αρχαίο νεκροταφείο των Τράλλεων τον κιονίσκο του με το μοναδικό αυτό επιτύμβιο επίγραμμα εις μνήμην της αγαπημένης του νεκρής Ευτέρπης, απευθυνόμενος στους στοχαστικούς διαβάτες παρακινώντας τους όχι απλώς να το διαβάζουν αλλά να το σιγοτραγουδούν, αναλογιζόμενοι ότι η ζωή μας είναι σύντομη, ο θάνατος αναπόφευκτος, ενώ αναπόσπαστα στοιχεία της ευτυχίας είναι η χαρά της ζωής και η αποφυγή της λύπης.

Το παραινετικό μουσικό τετράστιχο του Σείκιλου παραπέμπει ευθέως, όπως έχουν παρατηρήσει μελετητές, στις βασικές αρχές της διδασκαλίας του φιλόσοφου Επίκουρου (341-270 π.Χ.), ο οποίος είχε ιδρύσει τη Σχολή του, γνωστή ως Κήπος, σε δενδροφυτεμένη έκταση μεταξύ της αρχαίας συνοικίας του Κεραμεικού και της Ακαδημίας του Πλάτωνα. Διακήρυττε, μεταξύ άλλων, ο διακεκριμένος αυτός φιλόσοφος ότι ο άνθρωπος οφείλει να ζει ευχάριστα (ζην ηδέως), μακριά από ψυχικό πόνο και από τον φόβο των θεών, γιατί με τον θάνατο έρχεται το τέλος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής.