Ήταν πάντα υπό αμερικανική διακριτική παρακολούθηση ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο μοναδικός ίσως πρωθυπουργός που οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, αλλά και οι αντίστοιχες ευρωπαϊκές είχαν τόσο πολύ ασχοληθεί μαζί του. Κυρίως όμως αυτή η παρακολούθηση έγινε όταν ο Παπανδρέου, αμέσως μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου του 1981 ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εθνικής Άμυνας και τοποθέτησε σε υψηλή θέση έναν πρώην αξιωματικό που πολέμησε στο εμφύλιο και έχαιρε εκτίμησης (Αντώνης Δροσογιάννης)- «κινήσεις σχεδιασμένες τόσο να καθησυχάσουν τους προβληματισμούς των στρατιωτικών και να αποτρέψουν την “πολιτική δραστηριότητα” εντός των τάξεων των αξιωματικών.

Καθόλου όμως δεν άρεσε στους Αμερικανούς και στην CIA, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου απέρριψε την νατοϊκή πρόταση για την εγκατάσταση πυραύλων Πέρσινγκ και Κρουζ σε ελληνικό έδαφος, στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου. Όπως δεν άρεσε στους Αμερικανούς η πανηγυρική ανακήρυξη αποπυρηνικοποιημένων ζωνών σε όλη την Ελλάδα, ακόμα και στην Αττική (όπως στη Δάφνη).

Το κορεατικό τζάμπο, τα πυρηνικά και οι Ρώσοι

Αλλά εκείνο που περισσότερο εκνεύρισε τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους ήταν η περίπτωση του κορεάτικου τζάμπο. Το κατέρριψαν οι Ρώσοι και ξεσηκώθηκε ένα διεθνές κύμα διαμαρτυρίας, τόσο που γινόταν ευθύς λόγος για χρήση πυρηνικών. Ο Παπανδρέου συντάχθηκε με την ρωσική εκδοχή ότι το κορεάτικο επιβατικό τζάμπο πιθανόν να έκανε κατασκοπεία εις βάρος της Σοβιετικής Ένωσης και το κατέρριψαν οι Ρώσοι. Έγινε το έλα να δεις και για τον επιπρόσθετο λόγο ότι όταν το κορεάτικο τζάμπο καταρρίφθηκε η Ελλάδα είχε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όταν ο Παπανδρέου πήγαινε στις Βρυξέλλες για να παραδώσει την Προεδρία, μέσα στο Μπόινγκ 720Β της Ολυμπιακής γινόταν συζήτηση για το κορεάτικο τζάμπο. Ο διπλωματικός του σύμβουλος και εκ των απορρήτων του Χρήστος Μαχαιρίτσας, καθώς και ο γιος του (τότε) υφυπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου, μιλούσαν για τις επιπτώσεις που θα είχαν στις αμερικανο-σοβιετικές σχέσεις αυτή η κατάρριψη με τον Ανδρέα, ήρεμο στο κάθισμά του, πνιγμένο μέσα σε εφημερίδες και σε τηλεγραφήματα να τους καθησυχάζει λέγοντάς τους «δεν βαριέστε, σε λίγο δεν θα υπάρχει Σοβιετική Ένωση, θα διαλυθεί υπό το βάρος οικονομικών προβλημάτων και στη θέση της θα δημιουργηθούν μικρά τριτοκοσμικά κράτη». Οι άλλοι δύο τον κοίταζαν παράξενα και απορημένα, τη στιγμή που βρισκόμαστε στην πιο κρίσιμη περίοδο του ψυχρού πολέμου.

Η πρωτοβουλία των «Εξι», ο Καντάφι και το πετρέλαιο

Ακόμα δεν πρέπει να άρεσε στους Αμερικανούς και στις μυστικές τους υπηρεσίες ότι ο Ανδρέας ως πρωθυπουργός μιας χώρας μέλος του ΝΑΤΟ εντάχθηκε στην περίφημη πρωτοβουλία των «Έξι» με τον Όλαφ Πάλμε (της Σουηδίας), την Ιντίρα Γκάντι (της Ινδίας), τον Τζούλιους Καμπαράγκε Νυερέρε (της Τανζανίας), τον Μιγκέλ ντε λα Μαντρίντ, (του Μεξικού) και τον Ραούλ Αλφονσίν (της Αργεντινής), μια πρωτοβουλία για την ειρήνη και τον διεθνή αφοπλισμό. Δύο από τους ηγέτες της πρωτοβουλίας, ο Όλαφ Πάλμε και η Ιντίρα Γκάντι δολοφονήθηκαν, αλλά ο Παπανδρέου ακάθεκτος συνέχιζε την πρωτοβουλία για τον αφοπλισμό και την αποπυρηνικοποίηση.

Ούτε βεβαίως άρεσαν στους Αμερικανούς και στις μυστικές τους υπηρεσίες οι στενές σχέσεις που είχε ο Παπανδρέου με τον Καντάφι, ή με τον Γιασέρ Αραφάτ (τον προσκάλεσε μάλιστα και στο συνέδριο του ΠαΣοΚ) με τον Αραφάτ να λέει στον Παπανδρέου, ότι το μυστικό όπλο των Παλαιστινίων είναι η «μήτρα της Παλαιστίνιας». Οι σχέσεις που ανέπτυξε με τον Καντάφι είχαν σαν αποτέλεσμα να υπάρξει συνάντηση (με πρωτοβουλία Παπανδρέου) Μιττεράν- Καντάφι, στην Κρήτη, η Ελλάδα να έχει σημαντικό ρόλο στις αραβικές χώρες και να προμηθεύεται πετρέλαιο με προνομιακές τιμές.

Το ΠαΣοΚ και το πραξικόπημα του ’83

Η καχυποψία των Αμερικανών προς τον (αμερικανοσπουδαγμένο) Ανδρέα Παπανδρέου άρχισε όταν ακόμα το ΠαΣοΚ βρισκόταν στην αντιπολίτευση. Τα συνθήματα «Έξω οι βάσεις του θανάτου» και «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» ή ακόμα «η Ελλάς δεν ανήκει στη Δύση, αλλά ανήκει στους Έλληνες» θορύβησαν την CIA. Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στην εποχή του ψυχρού πολέμου, τότε που στην Ανδραβίδα ήταν ακόμα αποθηκεμένες πυρηνικές κεφαλές.

Και όταν το ΠαΣοΚ έγινε κυβέρνηση δύο φορές ακούστηκε η φήμη περί πραξικοπήματος. Καμία όμως από αυτές τις δύο περιπτώσεις ωστόσο δεν μπορεί να συγκριθεί με τον ντόρο που προκάλεσε η φήμη περί επικείμενου πραξικοπήματος τον Φεβρουάριο του 1983: «Έμαθα από τη CIA τι ετοίμαζαν»: Ήταν η πιο τρομακτική πληροφορία που έφτασε ποτέ στα αυτιά του Ανδρέα. Την πληροφορία αυτή την πήραν σοβαρά στην κυβέρνηση του ΠαΣοΚ. Στην πύλη του ελληνικού Πενταγώνου τοποθετήθηκαν δύο άρματα μάχης M48A5 με πλήρη οπλισμό, ανακλήθηκαν άδειες αξιωματικών και δόθηκε εντολή για κόκκινο συναγερμό ετοιμότητας. Όταν η CIA προειδοποιεί, κανείς δεν μπορεί να εφησυχάζει. Η πληροφορία προέκυψε μέσα από την CIA, έφτασε -μέσω αδιευκρίνιστων ενδιάμεσων διαδρομών- στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή και εκείνος με τη σειρά του την μεταβίβασε στον Παπανδρέου. Το περιεχόμενο της πληροφορίας ήθελε έντονη κινητικότητα στον στρατό προκειμένου να συλληφθούν υψηλόβαθμα στελέχη τόσο του ίδιου του στρατού (αξιωματικοί που είχαν σχέση με το ΠΑΣΟΚ δηλαδή) όσο και της κυβέρνησης.

Σε αντίθεση με την πληροφορία που ήρθε και πάλι από την CIA το 1981, όταν όλος ο πολιτικός κόσμος βρέθηκε «στα κάγκελα». Βαρύγδουπα δημοσιεύματα, εντάσεις στην Βουλή, κινητοποιήσεις στον δρόμο, μια υπέροχη κατάσταση.

Οι συγκεκριμένες φήμες προέκυπταν πολύ συχνά και συνήθως δεν δινόταν υπερβολική σημασία από την κυβέρνηση. Ήταν άλλωστε τόσο χαρακτηριστικά μεταβατική η περίοδος ανάμεσα στο κράτος της Δεξιάς και την εδραίωση της λεγόμενης «σοσιαλιστικής αλλαγής» που τέτοιες φήμες έδιναν και έπαιρναν.

Εκείνη την περίοδο, οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και τις ΗΠΑ για τις νατοϊκές βάσεις στην Κρήτη ήταν σε οριακό σημείο και όδευαν προς αδιέξοδο. Ο Παπανδρέου φοβήθηκε πως η φήμη για πραξικόπημα είναι συνδεδεμένη με το συγκεκριμένο αδιέξοδο και δεν πήρε στα σοβαρά τις προτροπές του Καραμανλή για χαλαρότητα. Ωστόσο στην κρίση του Μαρτίου του 1987, με το Σισμίκ, ο Παπανδρέου ειδοποίησε τους Αμερικανούς ότι εάν δεν συγκρατήσουν τους Τούρκους τότε θα κλείσει την αμερικανική βάση της Νέας Μάκρης. Τελικά οι βάσεις έμειναν, αλλά με… Έλληνα διοικητή και με ελληνική σημαία (στο Ελληνικό και στη Νέα Μάκρη) και ήταν τότε που βγήκε το σύνθημα της αντιπολίτευσης «φεύγουν οι βάσεις που μένουν»!