Η χώρα μας βιώνει αυτές τις ημέρες μια μεγάλη ανθρώπινη τραγωδία. Κάθε άνθρωπος σκεπτόμενος ένα πλοίο φορτωμένο με τόσο κόσμο και κυρίως φορτωμένο με τόσα πολλά παιδιά, τα οποία σύμφωνα με τις μαρτυρίες -ελπίζω να αποδειχθούν λανθασμένες-, βρίσκονταν κλειδωμένα στα αμπάρια του πλοίου και άρα, βυθίστηκαν μαζί με το πλοίο στη θάλασσα, αισθάνεται πόνο και φρίκη.
Η τραγωδία αυτή όμως δημιούργησε αναγκαστικά ξανά, και λογικό, μια μεγάλη συζήτηση για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος. Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το μεταναστευτικό ζήτημα, ποιες είναι οι ευθύνες της Ελλάδας, ποιες είναι οι ευθύνες της Ευρώπης, ποιες είναι οι ευθύνες της Δύσης και τι πραγματικά μπορεί να γίνει τα επόμενα χρόνια ή τι πρόκειται να αντιμετωπίσουμε τα επόμενα χρόνια;
Θέλω να είμαι πάρα πολύ ειλικρινής. Θεωρώ το μεταναστευτικό ζήτημα για πολλούς και διαφόρους λόγους το σημαντικότερο παγκόσμιο πρόβλημα των επόμενων δεκαετιών. Πρόβλημα το οποίο θα θέσει την ανθρωπότητα ενώπιον τεράστιων ηθικών διλημμάτων και τις κοινωνίες μας ενώπιον πολύ δύσκολων επιλογών.
Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις εδώ ούτε δυνατότητα γενικού αφορισμού «φταίει η Ευρώπη», «φταίει η Δύση», «φταίει η Ελλάδα» ή «φταίει κάποιος άλλος». Διότι το πρόβλημα είναι εξαιρετικά πιο σύνθετο από έναν καυγά σε μια τηλεόραση ή από την τρέχουσα πολιτική διαμάχη.
Πρόσφατα ο ΟΗΕ δημοσίευσε μια μελέτη για την πορεία του παγκόσμιου πληθυσμού τον 21ο αιώνα. Μέχρι το 2100 η πρόβλεψη είναι ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει περίπου τα 10 δισεκατομμύρια. Αν σκεφτείτε ότι σήμερα είναι 8 δισεκατομμύρια αυτό δεν είναι μια τεράστια αύξηση. Θα έλεγε κανείς ότι είναι μια σχεδόν εξισορρόπηση του παγκόσμιου πληθυσμού και του ρυθμού αύξησης των ανθρώπων.
Όμως, αυτή η εικόνα είναι ψευδής διότι τα 10 δισεκατομμύρια και η συγκράτηση τελικά του ρυθμού αύξησης των ανθρώπων πάνω στον πλανήτη προέρχονται λόγω της πολύ μεγάλης μείωσης του πληθυσμού στην Ευρώπη, της πολύ μεγάλης μείωσης του πληθυσμού στην βόρεια Αμερική, της πολύ μεγάλης μείωσης του πληθυσμού στην Κίνα, αλλά ταυτόχρονα της τεράστιας αύξησης του πληθυσμού στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή.
Θα φέρω μόνο ένα παράδειγμα: η Νιγηρία από 206 εκατομμύρια ανθρώπους που έχει σήμερα, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΗΕ προβλέπεται να έχει 790 εκατομμύρια. Για φανταστείτε το νούμερο. Μια χώρα της Αφρικής από όπου ήδη σήμερα πάρα πολλοί μετανάστες ξεκινούν για να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη και πολλοί από αυτούς έχουν τραγική μοίρα ή άλλοι καταφέρνουν τελικά και φτάνουν στην Ευρώπη, το κάνουν όντας σε μια κοινωνία με 206 εκατομμύρια. Στα επόμενα χρόνια θα είναι 790 εκατομμύρια.
Και αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα. Διότι σύμφωνα με την πρόβλεψη του ΟΗΕ ο πληθυσμός σε όλες τις χώρες της υποσαχαρίου Αφρικής τα επόμενα χρόνια θα είναι 3 με 4 φορές πάνω. Κυρίως διότι ο ρυθμός γέννησης στην Ευρώπη κινείται σχεδόν πια στη μονάδα, ενώ ο ρυθμός γέννησης στην υποσαχάρια Αφρική κινείται πάνω από το 5.
Μπορείτε να αντιληφθείτε όταν αυτά τα δημογραφικά δεδομένα θα γίνουν πραγματικότητα και όταν η κλιματική αλλαγή θα επελαύνει και θα αλλάζει τελείως τις συνθήκες της ζωής των ανθρώπων σε αυτές τις περιοχές του πλανήτη ποια θα είναι η πραγματική πίεση στο μεταναστευτικό ζήτημα στις δυτικές κοινωνίες; Και πώς θα μπορέσουμε πραγματικά να αντιμετωπίσουμε αυτό που έρχεται;
Πιστεύω ότι μόνο το «προλαμβάνειν» μπορεί να βοηθήσει, ειδάλλως θα βρεθούμε μπροστά σε επαναλαμβανόμενες τραγωδίες, σε αποσταθεροποίηση των δυτικών κοινωνιών, σε κίνδυνο ακόμα και των δημοκρατικών αξιών. Ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε ανθρώπινα το μεταναστευτικό ζήτημα είναι να φροντίσουμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων στις χώρες εκείνες όπου γεννιέται το πρόβλημα.
Η Ευρώπη πρέπει να συγκροτήσει από τώρα μία συγκεκριμένη αναπτυξιακή πολιτική, όχι ευκαιριακή και σίγουρα όχι με την έννοια της ανθρωπιστικής βοήθειας έτσι ώστε απλώς να φεύγουν από πάνω μας οι τύψεις για τους ανθρώπους οι οποίοι εκεί δεινοπαθούν, αλλά με συγκροτημένο τρόπο έτσι ώστε να μπορέσουμε να δώσουμε στους ανθρώπους αυτούς τη δυνατότητα να έχουν ένα πραγματικό μέλλον στις πατρίδες τους. Να μπορούν δηλαδή να ζήσουν εκεί τα παιδιά τους και να μπορούν να έχουν ένα καλύτερο μέλλον.
Είναι τελείως βέβαιον ότι αν αυτό το πετύχουμε από τώρα, οι δημογραφικές προβλέψεις του ΟΗΕ δεν θα επιβεβαιωθούν. Διότι μία στέρεη συνθήκη σε όλη την ανθρώπινη ιστορία είναι ότι όσο ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο μίας κοινωνίας τόσο πέφτει ο ρυθμός των γεννήσεων. Αυτό το έχουμε δει από την αρχαία Ρώμη μέχρι το σύγχρονο δυτικό τρόπο ζωής.
Δείτε την Κίνα που σήμερα είναι σχεδόν 1,5 δισεκατομμύριο και η πρόβλεψή της για το 2100 είναι ότι θα είναι 700 εκατομμύρια. Γιατί; Διότι όσο η Κίνα εξελίσσει την οικονομία της και την κοινωνία της σε μια πολύ πιο σύγχρονη κοινωνία και σε ένα πολύ υψηλότερο βιοτικό επίπεδο, τόσο μειώνει τον κύκλο των γεννήσεών της και ελέγχει την αύξηση του πληθυσμού της. Αντιθέτως οι χώρες που αφήνονται στην μοίρα τους δημογραφικά παρουσιάζουν τεράστιο ρυθμό ανάπτυξης που τελικά βλάπτει τις ίδιες τις χώρες αλλά δημιουργεί και τεράστια ανισορροπία.
Το μεταναστευτικό ζήτημα ασφαλώς έχει και θα έχει τη διάσταση της φύλαξης των συνόρων, του λεγόμενου «φράχτη» στην Ελλάδα ή της προσπάθειας ελέγχου μεταναστευτικών ροών. Αυτό δεν θα πάψει ποτέ να υπάρχει. Και ασφαλώς τα σύνορα πρέπει να υπάρχουν. Όταν όμως θα φτάσουμε σε τόσο μεγάλες δημογραφικές διαφορές και σε τόσο μεγάλη μεταναστευτική πίεση, αυτά πια θα είναι ψιλά γράμματα και θα δημιουργούν, επαναλαμβάνω, ηθικά διλήμματα στα οποία ποτέ δεν πρέπει να βρεθούμε.
Άρα, λοιπόν, χωρίς κραυγές αλλά με σοβαρότητα πρέπει να συμφωνήσουμε σε ευρωπαϊκό και σε παγκόσμιο επίπεδο για το πώς θα αντιμετωπίσουμε στα αλήθεια το μεταναστευτικό ζήτημα.
Εάν το αφήσουμε στη μοίρα του φοβάμαι ότι οι επόμενες δεκαετίες θα κρύβουν πολλές παρόμοιες τραγωδίες. Και είναι πραγματικά κρίμα γιατί στο τέλος, πέραν της πολιτικής, της γεωπολιτικής, των πολιτικών ιδεολογιών, των προτιμήσεων, των θρησκειών και οτιδήποτε άλλο μας απασχολεί στην καθημερινότητά μας δεν παύει να αποτελεί γεγονός ότι μικρά παιδιά έμειναν κλειδωμένα σε ένα αμπάρι και βρέθηκαν στον πάτο της θάλασσας. Και αυτό είναι κάτι που δεν ξεπερνιέται εύκολα.
