Ήταν 15 Ιουνίου του 1994 όταν έφυγε από τη ζωή ένας από τους εμβληματικότερους ανθρώπους του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, ο συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις.

Με τις σπουδαίες συνθέσεις του και τις ρηξικέλευθες θέσεις του για τον πολιτισμό και τη μουσική, επηρέασε όσο λίγοι τη σύγχρονη ελληνική κουλτούρα.

Συνεργάστηκε με τους κορυφαίους ποιητές, συνθέτες, σκηνοθέτες και εικαστικούς προσφέροντας έτσι κορυφαίες δημιουργίες στο τραγούδι, το θέατρο και τον κινηματογράφο.

Ταυτόχρονα, με παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες του “έδειξε” άνοιξε νέους δρόμους στη μουσική και γενικότερα στον πολιτισμό.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ενασχόληση του με την Εθνική Ραδιοφωνία αλλά και η ομιλία που έκανε στα τέλη της δεκαετίας του ’40, σε ηλικία 24 ετών, για την αξία του ρεμπέτικου, η οποία υπήρξε και η κινητήριος δύναμη για να γνωρίσει η ρεμπέτικη μουσική μια ευρύτερη αποδοχή και να μπει, έτσι, στη συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών σπιτιών.

Όσα είπε το 1972

Ο Μάνος Χατζιδάκης είχε σαφή και ισχυρή άποψη για τη μουσική και για όσα συνέβαιναν γύρω του, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ήταν πάντα πρόθυμος να τη μοιραστεί μέσω συνεντεύξεων.

Για την ακρίβεια ήταν ελάχιστες οι φορές που έδωσε συνέντευξη ή απάντησε γενικώς σε ερωτήσεις δημοσιογράφων.

Μία πάντως από αυτές ήταν το 1972, εν μέσω ακόμα δικτατορίας, όταν επέστρεψε, ύστερα από απουσία αρκετών ετών, πίσω στην Ελλάδα.

Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε εγκατασταθεί στη Νέα Υόρκη ήδη από το 1966, όταν είχε ταξιδέψει εκεί για τη θεατρική μεταφορά της ταινίας «Ποτέ την Κυριακή». Η παράσταση, σε σκηνοθεσία Ζυλ Ντασέν, είχε τον τίτλο “Ilya Darling” και συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, η Μελίνα Μερκούρη, ο Νίκος Κούρκουλος, η Δέσπω Διαμαντίδου και ο Τίτος Βανδής.

“ΤΟ ΒΗΜΑ” της 1ης Αυγούστου 1972, που όπως και οι υπόλοιπες ελληνικές εφημερίδες τελούσαν υπό τη λογοκρισία της Χούντας, μεταφέρει όσα είπε ο Μάνος Χατζηδάκις στους έλληνες δημοσιογράφους με αφορμή την επιστροφή του στην Ελλάδα.

Ο Μάνος Χατζιδάκης μίλησε για την εποχή που τον απασχόλησε περισσότερο ως δημιουργό.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 1.8.1972, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

“Όσο καιρό έλειπα μ’ απασχόλησε πάρα πολύ η εποχή της νεότητας μας. Όχι από την άποψη των αναμνήσεων, αλλά επειδή νομίζω ότι η εποχή 1945 – 50 περιείχε σπέρματα παιδείας, ότι από κει ξεκίνησε η μεταπολεμική Ελλάδα.

“Τότε έτυχε να βρεθούν ορισμένοι άνθρωποι μαζί και να πραγματοποιήσουν ορισμένες επιτεύξεις. Όλη η εργασία που κάνω τώρα κινείται γύρω από τις λεπτομέρειες και τα χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης.

Ο Μάνος Χατζιδάκις είχε πλήρη επίγνωση ότι η περίοδος 1945 -1950, στην οποία αναφερόταν, είχε λόγω του ελληνικού εμφυλίου πολέμου εντονότατο πολιτικό χαρακτήρα, γι’ αυτό και ολοκληρώνοντας την σχετική του τοποθέτηση είπε:

“Δεν μ’ ενδιαφέρει η πολιτική κατάσταση της εποχής. Πιστεύω όμως ότι τότε ο τόπος ήταν πιο αληθινός”.

Στη συνέχεια της συνέντευξης τύπου, κάποιος από τους παριστάμενους δημοσιογράφους θέλησε να αποσπάσει κάποιο σχόλιο του Χατζιδάκι για την εν εξελίξει Δικτατορία.

“- Είπατε ότι η εποχή 1945 – 50 είναι μια σημαντική εποχή. Η εποχή 1967 – 72 δεν είναι επίσης σημαντική για να εμπνευσθήτε απ’ αυτήν; “

Ο Μάνος Χατζιδάκις, όπως εξάλλου είχε πράξει και άλλες φορές κατά τη διάρκεια της Χούντας, δεν θέλησε να τοποθετηθεί πολιτικά.

“Δεν μ’ ενδιαφέρουν τα πολιτικά γεγονότα της εποχής εκείνης. (σ.σ. 1945 – 50). Τότε ήταν το τέλος ενός πολέμου. Χάος. Δεν τη φέρνω ως υπόδειγμα. Μ’ ενδιαφέρει για πνευματικούς λόγους. Η σημερινή εποχή είναι η συνέχεια μιας άλλης.

“Ό,τι θα υπάρξη σήμερα θα φανή αργότερα. Ό,τι συνέβη τότε χρειάστηκαν 25 χρόνια και η απόσταση Αθήνα – Νέα Υόρκη για να μπορέσω να το κρίνω”.

Για τον Μίκη Θεοδωράκη

– Με το Θεοδωράκη συναντηθήκατε στο εξωτερικό;

Επανειλημμένα

Πώς είδατε την τελευταία του εργασία;

Δεν έχω ολοκληρωμένη γνώμη γιατί δεν άκουσα όλα του τραγούδια. Μερικά είναι πολύ καλά, μερικά λιγότερο. Πάντως όλα έχουν τη σφραγίδα του.

(…)

Από τα λίγα, έστω, κομμάτια του Θεοδωράκη που ακούσατε, μπορείτε να μας πείτε ποιο σας αρέσει περισσότερο;

Δεν είμαι έτοιμος.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 3.3.1963, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»

Έχουμε περιέργεια γιατί δεν ακούμε μουσική του.

Ελπίζω να την ακούσετε.

Για το λαϊκό τραγούδι

Είπατε ότι η καινούργια δουλειά σας είναι εμπνευσμένη από την εποχή 1945 – 1950, εποχή ακμής για το λαϊκό τραγούδι. Πώς μεταχειρισθήκατε το υλικό αυτό;

«Εξακουλουθώ να γράφω λαϊκά τραγούδια. Είμαι τραγουδοποιός καλός. Αλλά ένα είδος λαϊκού τραγουδιού δύσκολο».

Ποια είναι η γνώμη σας για τον Μάρκο τον Βαμβακάρη;

Ένας πολύ μεγάλος συνθέτης αλλά τη γνώμη μου γι’ αυτόν την έχω πη το 1948. Η εργασία που κάνουμε εμείς ωστόσο, δεν φιλοδοξεί ν’ αντικατάσταση τη μουσική εκείνη του Μάρκου και του Τσιτσάνη.

Δεν είμαστε συνεχιστές τους. Ο Μάρκος ή μπορεί να σου δώση ένα μάθημα ή δεν μπορεί. Να γράψουμε όμως τραγούδια σαν και τα δικά του δεν γίνεται. Είναι σαν να σηκωθούμε να χορέψουμε ζεϊμπέκικο. Είμαστε αστείοι.