Οι λέξεις ισονομία και ισοπολιτεία ξεθωριάζουν στις πρώτες ανηφορικές στροφές προς τα μειονοτικά χωριά της Ροδόπης. Στις βαθιές λακκούβες, στη σκασμένη άσφαλτο, στα κομμάτια χωματόδρομου, στη σκόνη. Και όταν φτάνει κανένας σε αυτά, έπειτα από μια βασανιστική διαδρομή, αντικρίζει μια περιοχή που δεν άλλαξε αιώνα. Τα σπίτια, τα καφενεία, οι ενδυμασίες, είναι μιας άλλης ασπρόμαυρης εποχής. Γυναίκες, ηλικιωμένες αλλά και δεκαπεντάχρονες, με μαντήλες και τσαντόρ. Άνδρες με τα παραδοσιακά πλεκτά σκουφάκια και παλιομοδίτικα ρούχα. Και δίπλα τους άλλοι ντυμένοι στην πένα, συνήθως επισκέπτες από την Κομοτηνή, όπου ζουν τα πιο εύπορα μέλη της μειονότητας.
Μικρές παροχές έφεραν μεγάλες αλλαγές στη ζωή τους. Η καλύτερη παιδεία, η πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση, το ίντερνετ, όλα κατακτήσεις της τελευταίας εικοσαετίας αναδεικνύουν νέα και πιο δυναμικά στελέχη αυτής της κοινότητας, κυρίως στην τοπική αυτοδιοίκηση. Άλλα ζητήματα, όπως η εφαρμογή της σαρία, παραμένουν άλυτα. Το ερώτημα αν εκβιάζεται ή χειραγωγείται η μειονότητα δεν έχει μια μονοδιάστατη απάντηση, είναι πιο σύνθετο. Γιατί ακόμα και οι πιο αμόρφωτοι κάτοικοι αυτών των απομακρυσμένων χωριών ξέρουν ακριβώς τι θέλουν. Χρειάζονται έναν δρόμο που θα παρακάμπτει τις στροφές και θα κάνει πιο σύντομη, μισή από σχεδόν δύο ώρες που είναι τώρα, και εύκολη την πρόσβαση στην Κομοτηνή. «Για να έρχεται γρήγορα το ασθενοφόρο», ήταν το πρώτο που είπαν στην Ντόρα Μπακογιάννη. Όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, στα μειονοτικά χωριά οι νέοι φεύγουν και οι ηλικιωμένοι που μένουν πίσω δεν έχουν την απαραίτητη φροντίδα.
Χρειάζονται νερό άρδευσης για να αναπτύξουν τις καλλιέργειες τους, τα φυτώρια πεύκου είπαν έχουν καλές προοπτικές. Να πιστοποιηθούν δεξιότητες σε όσους έχουν μόνο απολυτήριο γυμνασίου και λυκείου ώστε να μπορούν να εργαστούν σε τοπικές επιχειρήσεις. Και, μόνιμο αίτημα, καλύτερη εκπαίδευση για τα παιδιά τους, να μιλάνε σωστά ελληνικά και τουρκικά και πομάκικα, να μαθαίνουν αγγλικά και κομπιούτερ.
Αιτήματα, δηλαδή, που θα βελτιώσουν τη ζωή τους και τα οποία σε άλλες περιοχές είναι αυτονόητα, αλλά όχι στη δική τους, που ακόμα αγωνίζονται να λαμβάνουν ολόκληρη την κρατική χρηματοδότηση που δικαιούνται, αλλά, όπως είπαν, την παρακρατούν χριστιανοί δήμαρχοι. Αυτά τα ζητούν από το ελληνικό κράτος, όχι από το τουρκικό προξενείο ούτε από την Τουρκία.
Δεν θα ήταν αποτελεσματικότερο, αντί για αυτή την ανώφελη, επικίνδυνη και διχαστική προεκλογική αντιπαράθεση στην πλάτη της μειονότητας, να φτιαχνόταν επιτέλους ο δρόμος που δικαιούνται; Να έχουν το ασθενοφόρο στην ώρα τους; Να έχουν καλή εκπαίδευση και δουλειές τα παιδιά τους, που τώρα μεταναστεύουν στη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Νορβηγία για να εργάζονται σκληρά σε ναυπηγεία και φυτώρια; Πόση πρόσβαση θα είχε το προξενείο μιας άλλης χώρας σε πολίτες που ευημερούν, σε μια κοινωνία αλληλοσεβασμού και αποδοχής των δικαιωμάτων τους;
Όπως παραδέχονταν και οι ίδιοι, «εμείς δεν έχουμε πολλά προσόντα, σκληρά δουλεύουμε παντού, εδώ όμως είναι το σπίτι μας, ο τόπος μας, δεν θέλουμε να τον αφήσουμε». Τώρα που τα τρία κόμματα ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ δήλωσαν ότι το πόρισμα της διακομματικής επιτροπής για τη Θράκη είναι αποδεκτό και χρήσιμο, θα ήταν μια καλή ευκαιρία να χαμηλώσουν τους τόνους και να εργαστούν από κοινού για την ανάπτυξη της Ροδόπης. Αυτή θα ήταν η καλύτερη απάντηση στο τουρκικό προξενείο, αλλά κυρίως σε αυτούς τους Έλληνες πολίτες που το κράτος απαιτεί να είναι εντάξει στις υποχρεώσεις τους ενώ διατηρεί υπό αίρεση τα δικαιώματά τους.
