Και μόνο το να γράψεις την πρόταση «είμαι νεκρός», αρκεί για να πεισθείς όχι μόνο ότι με το ρήμα «είμαι» η γραφή υπερβαίνει την πιθανότητα του να ζεις ή να μην ζεις, αλλά και ότι ο θάνατός σου σε γεννάει ξανά στον αναγνώστη σου.
Αυτό μου συνέβη διαβάζοντας την συνέντευξη του Ζιλ Ντελέζ στην Κλαίρ Παρνέ που ακολουθεί. Νεκρός από τις 4 Νοεμβρίου 1995, ο Γάλλος φιλόσοφος, είναι παρών όσο ποτέ.
Αναγνωρίζοντας ότι όποιος βλέπει το συμβάν ως κίνηση δεν πτοείται ούτε από την ήττα ούτε από τη νίκη, παραπέμπει στο περίφημο γίγνεσθαι μειονότητα, διότι το «γίγνεσθαι άλλος» μας συμβαίνει μόνο μετά θάνατον. Η νεοφιλελεύθερη θεωρία κολλημένη στο είναι των πραγμάτων και εγκλωβίζοντας τη σκέψη στον αφελή σκοπό του «εφικτού» και της «σταθερότητας», οδηγεί σε μια ένδεια σκέψης. Ό,τι αναμένεται να έρθει, ο νεοφιλελευθερισμός προσπαθεί να το προβλέψει χωρίς να αντιλαμβάνεται πως το απρόβλεπτο είναι ο διαχειριστής που κάθε φορά τον συνδέει με τα Τέμπη.
Όσα γράφει ο Ντελέζ για την Αριστερά, απευθύνονται λοιπόν εξίσου στον Μητσοτάκη όσο και στον Τσίπρα, στο βαθμό που ο δεύτερος ως αρχηγός ενός «κόμματος εξουσίας», όπως διατείνεται, έχει αντικαταστήσει από το 2015 τα φαντάσματα του Μαρξ με τον Άλαν Γκρίνσπαν ο οποίος επαναφέρει το φάντασμα του Άνταμ Σμιθ κατευθείαν από το 1776, προσθέτοντας βέβαια -για την επίτευξη της ανάπτυξης και της σταθερότητας- τη δράση του «αόρατου χεριού».
Αλλά δεν είναι ούτε ο πλούτος, ούτε η στέρηση που γεννά την επιθυμία. Αντίθετα η επιθυμία είναι η γενεσιουργός αιτία. Είναι επίσης και η αιτία της αλλαγής και της σκέψης. Είναι περισσότερο η επιθυμία του να σκεφτείς «γιατί όλα είναι πολιτική;»
Η εναρκτήρια φράση μου «τώρα είμαι νεκρός», ίσως σημαίνει τότε «είμαι πολιτευόμενος».
Parnet: Το πολιτικό καθήκον ενός αριστερού, η ψήφος του και λοιπά, πώς συμβιβάζεται με το δικό σου «γίγνεσθαι επαναστατικός» – από τη στιγμή που δηλώνεις αριστερός; Και τι σημαίνει για σένα να είναι κανείς στην Αριστερά;
Deleuze: Θα σου πω: νομίζω ότι δεν μπορεί να υπάρξει αριστερή κυβέρνηση και δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι η κυβέρνησή μας, που θα έπρεπε να είναι μια αριστερή κυβέρνηση, δεν είναι μια αριστερή κυβέρνηση. Και βέβαια, δεν είναι όλες οι κυβερνήσεις ίδιες. Το καλύτερο που μπορεί να περιμένει κανείς από μια κυβέρνηση είναι να διάκειται θετικά απέναντι στις απαιτήσεις και τα ζητούμενα της Αριστεράς. Αριστερή κυβέρνηση δεν υπάρχει από τη στιγμή που η Αριστερά δεν είναι δουλειά της κυβέρνησης.
Αν με ρωτούσαν: πώς μπορούμε να πούμε ότι κάποιος είναι στην Αριστερά, ή να ορίσουμε τι είναι η Αριστερά; Θα έλεγα με δύο τρόπους. Είναι καταρχήν θέμα αντίληψης. Ας το δούμε αλλιώς. Τι σημαίνει να μην είναι κανείς στην Αριστερά; Να μην είσαι στην Αριστερά … είναι όπως η ταχυδρομική διεύθυνση. Ξεκινάει από σένα. Μετά έρχεται ο δρόμος, η πόλη, η χώρα, οι γειτονικές χώρες και τέλος οι πιο μακρινές χώρες. Όταν δεν είσαι στην Αριστερά, όλα ξεκινούν από εσένα, το άτομο, και αν υποτεθεί ότι είσαι προνομιούχος και ζεις σε μια πλούσια χώρα, αναρωτιέσαι, τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να διαρκέσει αυτή η κατάσταση; Επειδή αισθάνεσαι τον κίνδυνο, ότι μπορεί να μη διαρκέσει, ότι πρόκειται για μια κατάσταση που δεν ελέγχεται, σκέφτεσαι, τι θα μπορούσε να γίνει ώστε να διαρκέσει; Και λες, ω, άσε την Κίνα, οι Κινέζοι είναι πολύ μακριά. Εμείς, τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να διαρκέσει η Ευρώπη κλπ.
Το να είσαι στην Αριστερά είναι ακριβώς το αντίθετο: σημαίνει να αντιλαμβάνεσαι, και λένε ότι οι Ιάπωνες αντιλαμβάνονται με αυτόν τον τρόπο και όχι όπως εμείς, θα λέγανε λοιπόν: Κόσμος, Ευρώπη, Γαλλία, οδός de Bizerte, εγώ: Αυτό είναι αποτέλεσμα αντίληψης – το να αντιλαμβάνεσαι πρώτα τον ορίζοντα, να δημιουργείς τις αντιλήψεις σου πάνω στον ορίζοντα.
Parnet: Παρ΄όλα αυτά οι Ιάπωνες δεν είναι και τόσο αριστεροί…
Deleuze: Δεν είναι λόγος αυτός. Με βάση την αντίληψή τους είναι αριστεροί. Με βάση το πώς νιώθουν την ταχυδρομική τους διεύθυνση. Βλέπεις λοιπόν τον ορίζοντα. Και ξέρεις ότι δεν μπορεί να διαρκέσει, δεν είναι δυνατόν. Το γεγονός ότι εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από πείνα δεν μπορεί να κρατήσει πολύ, μπορεί για εκατό χρόνια ακόμη, κανείς δεν ξέρει, αλλά δεν μπορεί να αστειεύεται κανείς. Πρόκειται για την απόλυτη αδικία. Όχι στο όνομα της ηθικής, αλλά της αντίληψης κυρίως. Αν αρχίσει κανείς από τα άκρα, κι αυτό σημαίνει να είναι κανείς αριστερός, γνωρίζοντας και συνηγορώντας υπέρ των άκρων, με μια έννοια… και σκεφτόμενος ότι αυτά είναι τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει. Όχι το να λές ότι πρέπει να μειωθεί ο ρυθμός γεννήσεων. Αυτός είναι ένας τρόπος να διατηρήσει τα προνόμιά της η Ευρώπη, δεν είναι αυτό Αριστερά. Είναι το να βρίσκεις διευθετήσεις, να συγκροτείς λύσεις παγκόσμιας εμβέλειας που να… στην πραγματικότητα Αριστερά σημαίνει να ξέρεις ότι τα προβλήματα του Τρίτου Κόσμου είναι πολύ πιο κοντά σε σένα από τα προβλήματα της γειτονιάς σου. Είναι λοιπόν θέμα αντιλήψεων. Και όχι «ευγενικής ψυχής». Για μένα αυτό είναι το πιο βασικό για να ανήκεις στην Αριστερά.
Και κατά δεύτερο, το να ανήκεις στην Αριστερά σημαίνει να είσαι από τη φύση μειονότητα, ή έστω να γίνεσαι μειονότητα: είναι θέμα γίγνεσθαι. Να μη σταματάς ποτέ τη διαδικασία του «γίγνεσθαι μειονότητα». Κι αυτό γιατί η Αριστερά δεν μπορεί ποτέ να είναι πλειοψηφική ως Αριστερά. Αλλά και για έναν ακόμη πολύ απλό λόγο: η πλειοψηφία είναι ένα τρικ που προϋποθέτει ένα πρότυπο. Ακόμα κι όταν ψηφίζει κανείς, δεν πρόκειται απλώς για μια μεγαλύτερη ποσότητα ανθρώπων που ψηφίζουν για κάτι. Στη Δύση, το πρότυπο που συγκεντρώνει την πλειοψηφία είναι: άντρας, ενήλικος, στρέιτ, αστός… Αυτό είναι το πρότυπο. Οπότε, η πλειοψηφία είναι από τη φύση της το σύνολο που σε μια συγκεκριμένη στιγμή θα υλοποιήσει αυτό το πρότυπο, αυτήν την υποτιθέμενη εικόνα ενός άντρα, ενήλικου, στρέιτ, αστού. Οπότε μπορώ εύκολα να πω ότι η πλειοψηφία δεν είναι ποτέ κανείς. Είναι ένα κενό πρότυπο. Απλά η πλειονότητα των ατόμων αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους σε αυτό το κενό πρότυπο. Όμως αυτό καθεαυτό το πρότυπο είναι κενό. Οπότε λοιπόν οι γυναίκες, θα το λάβουν υπόψη τους και θα παρέμβουν στην πλειοψηφία ή θα παρέμβουν μέσα από δευτερεύουσες μειονότητες, από ομάδες που κοντράρουν αυτό το πρότυπο. Όμως εκτός από αυτό, τι άλλο υπάρχει; Υπάρχουν όλα τα γίγνεσθαι τα οποία είναι «γίγνεσθαι μειονότητα». Θέλω να πω οι γυναίκες, δεν είναι κάτι δεδομένο, δεν είναι γυναίκες από τη φύση τους. Οι γυναίκες έχουν ένα «γίγνεσθαι γυναίκα». Και αν οι γυναίκες έχουν ένα «γίγνεσθαι γυναίκα», τότε και οι άντρες επίσης έχουν ένα «γίγνεσθαι γυναίκα». Λέγαμε πριν και για το «γίγνεσθαι ζώο». Τα παιδιά έχουν το δικό τους «γίγνεσθαι παιδί». Δεν είναι παιδιά από τη φύση τους. Όλα αυτά τα γίγνεσθαι, είναι «γίγνεσθαι μειονότητα»…
Parnet: Δηλαδή, οι άντρες δεν μπορούν να έχουν «γίγνεσθαι άντρας»; Είναι σκληρό.
Deleuze: Και βέβαια όχι: πρόκειται για πλειοψηφικό πρότυπο.
Parnet: Είναι κενό.
Deleuze: Ο ενήλικος άντρας δεν έχει γίγνεσθαι. Μπορεί να ακολουθήσει ένα «γίγνεσθαι γυναίκα», οπότε μπαίνει σε μειονοτικές διαδικασίες. Η Αριστερά είναι το σύνολο των διαδικασιών των μειονοτικών γίγνεσθαι. Άρα μπορώ να πω κυριολεκτώντας σχεδόν, ότι η πλειοψηφία είναι ο κανένας, η μειονότητα είναι ο καθένας, και ότι αυτό σημαίνει να είναι κανείς αριστερός: να γνωρίζει ότι ο καθένας είναι μειονότητα και ότι εκεί συμβαίνουν οι διαδικασίες των γίγνεσθαι. Γι’ αυτό όλοι ανεξαιρέτως οι σκεπτόμενοι, έχουν αμφιβολίες όσον αφορά τη δημοκρατία και αυτό που λέμε εκλογές. Τέλος πάντων αυτά είναι γνωστά.
ΥΓ.
Αλλά το «πρόβλημα Σύριζα» το έχει περιγράψει ήδη ο Ταρτάλια που συνέβαλε στην εισαγωγή των μιγαδικών: «Αν το μισό του 5 ήταν 3, τότε πόσο θα ήταν το ένα τρίτο του 10;»
