Σε μία εκτεταμένη χωματερή, στο ανατολικό Ναϊρόμπι, ο Emmanuel Lucy ψάχνει ανάμεσα σε γυαλιά, μέταλλα, υπολείμματα τροφίμων και χώμα. Ο 25χρονος συλλέκτης απορριμμάτων ταξινομεί γρήγορα, ξεχωρίζοντας τα πλαστικά μπουκάλια με το ένα γαντοφορεμένο χέρι και ρίχνοντάς τα σε έναν μεγάλο υφαντό σάκο με το άλλο.

Ο Lucy είναι ένας από τις χιλιάδες εργαζόμενους που διαχωρίζουν τα απορρίμματα των δρόμων και των χωματερών της Κένυας για ανακυκλώσιμα υλικά. Σε μια καλή μέρα στη χωματερή της Νταντόρα, βγάζει 350 σελίνια Κένυας (2 λίρες) για αρκετά κιλά πλαστικών μπουκαλιών, τα οποία πουλάει σε ανακυκλωτές, μέσω αντιπροσώπων. Για αυτόν είναι μια γνώριμη δουλειά καθώς την κάνει κατά καιρούς και από τότε που ήταν οκτώ ετών.

EPA PHOTO/EPA/DAI LIN

Η παραγωγή πλαστικών προϊόντων έχει εκραγεί την τελευταία δεκαετία, όπως αναφέρει ο Guardian. Το Ναϊρόμπι, η πρωτεύουσα της Κένυας – με πληθυσμό σχεδόν 4,4 εκατομμυρίων κατοίκων – παράγει καθημερινά περισσότερους από 2.400 τόνους στερεών αποβλήτων – το ένα πέμπτο των οποίων είναι πλαστικό.

«Η ποσότητα των πλαστικών απορριμμάτων είναι αρκετά σημαντική», λέει η Jane Mutune, λέκτορας περιβαλλοντικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ναϊρόμπι.

Η επιτυχία της απαγόρευσης της πλαστικής σακούλας δεν ήταν αρκετή

Η Κένυα απαγόρευσε τις πλαστικές σακούλες μιας χρήσης το 2017 – μια κίνηση που επαινέθηκε ως πρωτοποριακή. Η εθνική περιβαλλοντική αρχή λέει ότι το 80% του κοινού έχει συμμορφωθεί με την απαγόρευση. Το 2020, τα πλαστικά μίας χρήσης απαγορεύτηκαν σε προστατευόμενες περιοχές όπως τα πάρκα και τα δάση.

Παρά την επιτυχία της απαγόρευσης της σακούλας, δεν ήταν αρκετή για να εξαλείψει τη πλαστική ρύπανση από τη χώρα καθώς δεν συμπεριέλαβε πολλές άλλες μορφές πλαστικού, όπως μπουκάλια, σακούλες απορριμμάτων και δοχεία για φαγητό.

EPA/SANJEEV GUPTA

«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην ακυρώσουμε την ουσία της απαγόρευσης, επιτρέποντας τόσα πολλά άλλα πλαστικά απόβλητα», λέει ο περιβαλλοντικός ακτιβιστής James Wakibia, ο οποίος πίεσε για την απαγόρευση των πλαστικών σακουλών.

«Κατεβαίνοντας στο ποτάμι και βλέποντας τόσα πολλά πλαστικά μπουκάλια και άλλα είδη πλαστικών σκουπιδιών απογοητεύομαι πολύ», λέει. «Πρέπει να διευρύνουμε τις εκστρατείες και να αγωνιστούμε κατά της πλαστικής ρύπανσης».

REUTERS

«Η χωματερή είναι μια πραγματική απειλή»

Στους δρόμους προς τη Νταντόρα, τα πλαστικά απορρίμματα παρατάσσονται στους δρόμους, απειλώντας να φράξουν τους αγωγούς κατά τη διάρκεια ισχυρών βροχοπτώσεων.

«Η χωματερή είναι μια πραγματική απειλή», λέει στον Guardian ο Gregory Ngugi, ο οποίος διευθύνει μια τοπική ομάδα νέων, την Πολυδύναμη Νεολαία της Dandora. «Πολλά από τα φορτηγά μεταφέρουν τα σκουπίδια εκτεθειμένα, με αποτέλεσμα να χύνονται στο δρόμο».

To μνημείο 30 μέτρων που ονομάστηκε «κλείστε τη βρύση του πλαστικού» από τον Καναδό ακτιβιστή και καλλιτέχνη Benjamin von Wong, φτιαγμένο από πλαστικά απόβλητα που συλλέχθηκαν από τις παραγκουπόλεις Kibera, Ναϊρόμπι, Κένυα 28 Φεβρουαρίου 2022. REUTERS/Monicah Mwangi TPX IMAGES OF THE DAY

Ο αέρας γύρω από τον χώρο είναι γεμάτος από τη μυρωδιά των σάπιων αποβλήτων. Οι υπηρεσίες αποκομιδής σκουπιδιών στη γειτονιά είναι ανεπίσημες και θλιβερά ανεπαρκείς, λέει ο Ngugi, οπότε οι κάτοικοι συχνά πετούν σκουπίδια ή απορρίπτουν οικιακά απορρίμματα στην άκρη του δρόμου.

Οι συλλέκτες απορριμμάτων όπως ο Lucy, οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην απομάκρυνση του πλαστικού από τους δρόμους και τους χώρους υγειονομικής ταφής, αντιμετωπίζουν τεράστιο στίγμα λόγω της εργασίας τους. Η εργασία τους εκθέτει σε κοψίματα, βακτηριακές λοιμώξεις και ασθένειες όπως η χολέρα. Όσοι κοιμούνται και τρώνε στη χωματερή κινδυνεύουν να έρθουν σε επαφή με τοξικές ουσίες.

«Είμαστε εκτεθειμένοι στον θάνατο κάθε μέρα»

«Είμαστε εκτεθειμένοι στον θάνατο κάθε μέρα», λέει ο John Chweya, πρόεδρος της Εθνικής Ένωσης Συλλεκτών Απορριμμάτων της Κένυας. « Το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας μας, η συλλογή απορριμάτων, αφορά  στη ρύπανση που προκαλούν οι εταιρείες στο περιβάλλον. Όμως εμείς δεν παίρνουμε σχεδόν τίποτα από τη δουλειά μας».

REUTERS/Lisa Marie David//File Photo

Φόβοι για επέκταση της χωματερής τα επόμενα χρόνια

Οι κάτοικοι της Νταντόρα φοβούνται την επέκταση της χωματερής των 12 εκταρίων (30 στρεμμάτων) τα επόμενα χρόνια. Το οικόπεδο στο οποίο βρίσκεται φιλοξενούσε έναν παιδότοπο για παιδιά και ένα μπαρ με την ονομασία Peru.

Η νομοθεσία περί ευθύνης του παραγωγού

Ένας νόμος για τη βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων, ο οποίος θα τεθεί σε ισχύ τον Ιούλιο, θα απαιτεί από τις εταιρείες να μειώνουν τη ρύπανση και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων που εισάγουν στην αγορά της Κένυας – είτε μεμονωμένα είτε μέσω συλλογικών συστημάτων. Προηγουμένως, οι επιχειρήσεις δεν ήταν υποχρεωμένες να συμμετέχουν σε συστήματα συλλογής και ανακύκλωσης αποβλήτων, όπως το Petco, μια πρωτοβουλία που δημιουργήθηκε το 2018, αφού οι αρχές απείλησαν να απαγορεύσουν την παραγωγή και την πώληση πλαστικών μπουκαλιών. Μόνο λίγες εταιρείες υπέγραψαν και τα μέλη της παρέμειναν λίγα.

«Έχουμε πάνω από 1.000 εταιρείες που παράγουν εμφιαλωμένο πόσιμο νερό στη χώρα, ωστόσο τα μέλη μας … είναι μόνο] περίπου 13 ή 14 εταιρείες», δήλωσε στον Guardian η διευθύνουσα σύμβουλος της Petco, Joyce Gachungi.

Οι περιβαλλοντικοί ακτιβιστές χαιρέτισαν τη νέα νομοθεσία περί ευθύνης του παραγωγού. Οι κανονισμοί που περιγράφουν τον τρόπο λειτουργίας του νέου νόμου θα εισαχθούν έως το 2024.

«Για πολύ καιρό, οι βιομηχανίες έτρεχαν μακριά από την ευθύνη, οπότε αυτός ο νόμος θα τις θέσει προ των ευθυνών τους», λέει ο Wakibia.