H διαίσθηση ενός ηγέτη μπορεί να γίνει παρερμηνευτική, ανέλεγκτη ή αχαλιναγώγητη εντός του πλαισίου της «γνωσιακής οικονομίας» του [‘cognitive economy’] (Claxton et al 2015), ιδιαίτερα όταν αυτή αναπτύσσεται, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο πλαίσιο μίας πολιτικής εξουσίας η οποία παραμένει αδιατάρακτη για παραπάνω από 20 χρόνια.
Ορισμένες θεωρίες ηγεσίας υπορρήτως υποστηρίζουν πως ομάδες οπαδών, σε περισσότερο κολεκτιβιστικές και ιεραρχικώς απόμακρες κοινωνίες, τείνουν να ερμηνεύουν την καταπιεστική συμπεριφορά του ηγέτη ως περισσότερο «ηγετικόμορφη» [‘‘leadership-like’’], ερμηνεύοντας, ως εκ τούτου, μια συμπεριφορά αυτού του είδους και τα συναισθήματα των ηγετών τους, με ανάλογο – ευνοϊκό τρόπο (Giannouli 2017), όπως φαίνεται να έγινε στις εκλογές της 28ης Μαΐου στη γειτονική Τουρκία. Κοινωνίες αυτού του είδους αντιπροσωπεύονται ευκρινώς στα παραδείγματα της μετά-σοβιετικής Ρωσίας του Putin και της νέο-Οθωμανικής Τουρκίας του νικητή των πρόσφατων εκλογών Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για τον οποίο εικάζεται, επίσης, πως βρίσκεται υπό το κράτος του συνδρόμου της ύβρεως (Ghitis 2020, Mataillet 2022).
Με δεδομένο το γεγονός πως μία υποκύπτουσα στο σύνδρομο της ύβρεως προσωπικότητα ενός ηγέτη και τα συνοδά χαρακτηριστικά του μακιαβελισμού, του ναρκισσισμού και του νευρωτισμού, επηρεάζουν τους οπαδούς του, σε ποικίλα πολιτισμικά πλαίσια, όπως για παράδειγμα στην κινέζικη κοινωνικοοικονομική και πολιτική κουλτούρα, η οποία διαφέρει σε όρους απόστασης της εξουσίας και ατομικισμού και στην οποία επισημαίνεται θετική συσχέτιση ανάμεσα στην εμφάνιση χαρακτηριστικών του συνδρόμου της ύβρεως σε CEOs μεγάλων εταιριών και στην ανάληψη υψηλών ρίσκων, με αυτό να ευοδώνεται από την πολυπλοκότητα των αγορών, συνεκφραζόμενο με μια υποτιθέμενη πεποίθηση πληθώρας μη απτών και ακαθόριστών –όμως- πηγών, όταν ο CEO είναι ταυτόχρονα και Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και όταν δεν είναι πολιτικά διορισμένος (Claxton et al 2015, Li & Tang 2010).
Από τη μία μεριά, κάποιος μπορεί να προσδοκά πως, εξαιτίας πολιτισμικών διαφορών, ηγετικά χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στο σύνδρομο της ύβρεως θα μπορούσαν να είναι συχνότερα σε κολεκτιβίστικές κουλτούρες (Giannouli 2017) όπως αυτή που χαρακτηρίζει την Τουρκία. Από την άλλη, η επίδραση της «ύβρεως» του ηγέτη στη συμπεριφορά και στα συναισθήματα των οπαδών του μπορεί να τροποποιηθεί σε ευρεία κλίμακα, από της πολιτισμικές προσλαμβάνουσες συγκεκριμένων ομάδων των οπαδών του, έτσι ώστε τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου της ύβρεως και οι ανάλογες συμπεριφορές να εκλαμβάνονται ως περισσότερο «ηγετικόμορφα» χαρακτηριστικά, σε διαφορετικές κουλτούρες, όπως αυτή της Τουρκίας του νικητή των εκλογών Ερντογάν. Το τελευταίο, μπορεί και να αποτελεί μία από τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις της, ενάντια στα προγνωστικά, νίκης του. Όμως, πάντα, τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου της ύβρεως μπορεί να επιφυλάσσουν καταστροφικά αποτελέσματα για τους οπαδούς του ηγέτη, ανεξάρτητα από πολιτισμικά πλαίσια (Giannouli 2017) και αυτό ισχύει για όλο το σώμα της κοινωνίας.
Xρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc,PhD
Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών
Πρόεδρος ΔΣ ΚΕΘΕΑ
Μέλος Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας
chliapis@yahoo.gr
