Τα πρώτα 24ωρα μετά τις κάλπες της 21ης Μαΐου, στην πολιτική επικαιρότητα κυριαρχεί η ανατροπή ισορροπιών στον ευρύτερο χώρο της Κεντροαριστεράς και η αυξανόμενη ένταση μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ.
Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που οι προστριβές μεταξύ του ΠΑΣΟΚ και του εκάστοτε κεντρικού κομματικού φορέα της ανανεωτικής Αριστεράς, των προγόνων δηλαδή του ΣΥΡΙΖΑ, φτάνουν στα κόκκινα.
Διαχρονικά, από τους πιο βασικούς λόγους διαμάχης ήταν η δυνατότητα ή μη μιας ευρύτερης συνεργασίας αλλά και το ποιο κόμμα εκφράζει καθαρότερα και πληρέστερα τη λαϊκή βάση.
Το 1976, σε μια ρευστή περίοδο που όλα τα δημοκρατικά κόμματα επιχειρούσαν, μετά την πτώση της Χούντας, να εξασφαλίσουν το εκλογικό τους κοινό και τη θέση τους στο «δημοκρατικό τόξο» υπήρξαν προστριβές μεταξύ του νεοϊδρυθέντος Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος του Ανδρέα Παπανδρέου και του ανανεωτικού ΚΚΕ Εσωτερικού. Εξάλλου, και παλαιότερα, στη συνύπαρξη μεταξύ Ενώσεως Κέντρου και ΕΔΑ (Ενωμένης Δημοκρατικής Αριστερά), δύο αντίστοιχων ιδεολογικά δυνάμεων, δεν έλειψαν τα αγκάθια.
«ΤΟ ΒΗΜΑ», 9.1.1976, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Συνεργασία και ενότητα προοδευτικών δυνάμεων
Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 9ης Ιανουαρίου 1976:
«Η ενότητα των προοδευτικών δημοκρατικών δυνάμεων αποτελεί επιταγή, αλλά η πραγματοποίηση της στην κορυφή είναι δύσκολο και γι’ αυτό το ΠΑΣΟΚ την προωθεί στη βάση, τόνισε χθες ο κ. Ανδρέας Παπανδρέου»
(…)
»Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ απέκλεισε από μία ενδεχόμενη μελλοντική συμμαχία των κομμάτων της αντιπολιτεύσεως και το ΚΚΕ (εσ.) και την ΕΔΑ. Χαρακτηριστικά τόνισε:
«Η θέση τόσο της ΕΔΑ όσο και του ΚΚΕ (εσ.) για μια πλατειά αντιδικτατορική ενότητα, που περιλαμβάνει και την κοινοβουλευτική δεξιά, είναι ανιστόρητη και λαθεμένη…
Γι’ αυτό η σύμπτυξη μιας συμμαχίας των προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων της χώρας, δεν μπορεί να περιλάβει την ΕΔΑ και το ΚΚΕ(εσ.) εκτός αν αλλάξουν πορεία.
Γιατί είναι κρίσιμο για τη σημερινή Ελλάδα να ξεκαθαρίσουμε μια για πάντα τις θέσεις μας πάνω στον χαρακτήρα της μεταπολίτευσης και στην πορεία που οδηγεί τη χώρα η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας»».
Ο Ηλίας Ηλιού με τη σύζυγό του και τον Φαίδωνα Βεγλερή, λίγο μετά την επιστροφή του από την εξορία, το 1952
Η απάντηση του Ηλιού
Ο πρόεδρος της ΕΔΑ και ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς, Ηλία Ηλιού είχε απαντήσει:
«Παρακολούθησα με ενδιαφέρον τόσο την τοποθέτηση των κομμάτων που έκανε ο κ. Παπανδρέου, όσο και τα μαθήματα ιστορίας που μας έδωσε.
»Διερωτώμαι όμως, και μαζί μου υποθέτω και πολλοί άλλοι, ποιας ιστορίας συμπεράσματα είναι αυτά που εξήγαγε ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και ποιες ελπίδες απομένουν στις δημοκρατικές και προοδευτικές επιδιώξεις του λαού μας, όταν αποκλείονται τόσοι πολλοί από αυτές.
»Ο κ. Παπανδρέου στο επίμονο λαϊκό αίτημα για συνεργασία των δημοκρατικών δυνάμεων και συμμαχία των προοδευτικών αντιπροτείνει την προσχώρηση στο κόμμα του.
»Θα έπρεπε να ανησυχήσουμε όλοι μας βαθύτατα και για την τύχη της δημοκρατίας και για το μέλλον των προοδευτικώτερων λύσεων αν οι δυνάμεις που τις υπερασπίζονται περιορίζονται μόνο εκεί.
»Αν ο κ. Παπανδρέου και το Π.Α.Σ.Ο.Κ, ως νεοπαγής πολιτικός οργανισμός, συγχωρούνται ίσως να έχουν ελλιπή ιστορική μνήμη, για την ΕΔΑ και το “παραδοσιακό” όπως μας τοποθετεί αριστερό κίνημα, κάτι παρόμοιο θα ήταν ακατανόητο.
»Κανείς δεν θα συγχωρούσε σε μας να γυρίσουμε πίσω σε χονδροκομμένες εξισώσεις τύπου “τι σοσιαλδημοκρατία – τι φασισμός” ή αργότερα – “τι Παπάγος τι Πλαστήρας”».
Ο Λεωνίδας Κύρκος
Η απάντηση του Κύρκου
Στον Ανδρέα Παπανδρέου απάντησε και ο τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ εσωτερικού και κορυφαία προσωπικότητα της Αριστεράς, Λεωνίδας Κύρκος.
«Ολόκληρη η ανάλυση του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ είναι εφαλμένη και σχηματική. Γιατί παραγνωρίζει τη συγκεκριμένη πραγματικότητα στη χώρα μας.
»Τον συσχετισμό των δυνάμεων το τι είναι δυνατό να γίνει τώρα και στην κοντινή προοπτική – όχι τι θα ήταν επιθυμητό.
»Ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ βάλλει – σωστά – κατά του ιμπεριαλισμού και των μονοπωλίων και επισημαίνει τις προθέσεις των αντιδραστικών κύκλων. Ταυτόχρονα όμως επιχειρεί να παρεμποδίσει με τη διασπαστική του τακτική τη συγκέντρωση των δυνάμεων που θα μπορούσαν να επιβάλλουν με τον κοινό τους αγώνα την πορεία προς τη στερέωση και τη διεύρυνση της Δημοκρατίας».
(…)
»Το ΚΚΕ εσωτ. Αποτελεί ιδιαίτερο στόχο του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ. Στην πρότασή μας όπως διατυπώθηκε στην Καβάλα και στο Ηράκλειο, απάντησε με τη θεωρία του “αποκλεισμού” του κόμματός μας – και άλλων δυνάμεων – και από αυτή την θεωρητική ιδέα μιας σύμπραξης.
»Τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ ενοχλεί η ιδέα της εθνικής αντιδικτατορικής δημοκρατικής ενότητος, το λάθος όμως είναι δικό του. Ποτέ δεν μπόρεσε να την κατανοήσει, γιατί δε θέλησε τίποτα να διδαχτεί ούτε από την 21 Απριλίου, ούτε από τη διεθνή πείρα της πάλης κατά του φασισμού».
Ο Ανδρέας Παπανδρέου το 1985
Περι σαλονιών
Εννέα χρόνια αργότερα, το 1985, ο Ανδρέας Παπανδρέου, πρωθυπουργός πλέον και στην αφετηρία της δεύτερης συνεχόμενης τετραετίας της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, θα ψέξει τον Λεωνίδα Κύρκο και το ΚΚΕ εσωτερικού, αναφερόμενος σε Αριστερά του σαλονιού.
Γράφουν «ΤΑ ΝΕΑ» της 7ης Δεκεμβρίου 1985.
«Ο κ. Ανδρέας Παπανδρέου απευθυνόμενος στον πρόεδρο του ΚΚΕ εσ. κ. Κύρκο είπε: “Θα πρέπει να συνηθίσετε η πλειοψηφία κυβερνά και η μειοψηφία ελέγχει”, ενώ πρόσθεσε:
“Στις γειτονιές της Αθήνας δίνεται η μάχη για τη συμμετοχή του λαού στη μεγάλη πορεία προς τη νέα Ελλάδα, εσείς όμως φαίνεται πως είστε συνηθισμένος στα σαλόνια της ελίτ και των διανοουμένων”.
»O κ. Κύρκος ζήτησε το λόγο “επί προσωπικού θέματος”. Αλλά το προεδρείο απέρριψε το αίτημά του κρίνοντας ότι με τα λεχθέντα δεν υφίσταται προσωπικό θέμα.
»Εκτός συνεδριάσεως ο κ. Κύρκος έκανε δήλωση (στους δημοσιογράφους), υποστηρίζοντας ότι ο κ. Πρωθυπουργός έκανε “επίθεση υβριστική” εναντίον του και κατά του κόμματός του, για να παρατηρήσει:
“Kαταθέτω στη Βουλή τα 12 χρόνια φυλακής μου, την παμψηφεί καταδίκη σε θάνατο, τους αγώνες του κόμματός μας κόντρα σε απίστευτες δυσκολίες για την υπεράσπιση των εργαζομένων».
«ΤΑ ΝΕΑ», 7.12.1985, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Το σχόλιο του Μάριου Πλωρίτη
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 22 Δεκεμβρίου 1985, ο Μάριος Πλωρίτης αναφερόμενος σε άρθρο του Κώστα Μπέη, στην «Ελευθεροτυπία» της 12ης Δεκεμβρίου, σχολιάζει το περιστατικό μεταξύ Ανδρέα Παπανδρέου και Λεωνίδα Κύρκου.
«Διατείνεται ο κ. Κ.Μ. (σ.σ. Κώστας Μπέης) πως οι πρωθυπουργικές ιερεμιάδες δεν αποτελούσαν προσωπικές επικρίσεις Παπανδρέου κατά Κύρκου, αλλά “παράπονα” του “κόσμου των μικρομεσαίων” κατά της “αριστερής διανόησης”, που “έχει αποστασιοποιηθεί από το κίνημα των μικρομεσαίων, τους οποίος εκφράζει το ΠΑΣΟΚ” και που “δίχως αξιόλογη κατανόηση για τις δυσκολίες της πορείας…σνομπάρει από άνετους ελιτίστικους χώρος.
(…)
»Οι “μικρομεσαίοι” δεν παραπονούνται, πικρά ή γλυκά, κατά της όποιας “διανόησης”, αλλά ορύονται κυριολεκτικά κατά της κυβέρνησης του “κινήματος των μικρομεσαίων”, που επιβάλλει μονόπλευρη λιτότητα στους μικρομεσαίους και χαρίζει πελώρια κέρδη στους κερδοσκόπους μεγαλέμπορους…που εξωθεί τους μικρομεσαίους σε πορείες και απεργίες…»
(…)
»Απορώ, ακόμα πως ο κ. Κ.Μ. εγκαλεί την “αριστερή διανόηση” επειδή λέει έγινε απολογητής κάθε διεκδικητικού αιτήματος (των μικρομεσαίων). Και ξεχνάει πως το “κίνημα των μικρομεσαίων”, όταν βρισκόταν στην αντιπολίτευση ήταν ο πάγιος όχι μόνο απολογητής αλλά διαπρύσιος κήρυκας κάθε λογικής ή παράλογης κινητοποίησης κάθε ομάδας ή ομαδούλας κάθε διαμετρήματος και αιτήματος…»
«ΤO BHMΑ», 22.12.1985, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» | «ΤΑ ΝΕΑ»
Και πάλι ο Ανδρέας
Τα χρόνια πέρασαν, ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Λεωνίδας Κύρκος έφυγαν από τη ζωή, το ΚΚΕ εσωτερικού, σε συνεργασία με άλλες δυνάμεις της Αριστεράς, μετεξελίχθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ ενώ το ΠΑΣΟΚ που στον τίτλο του φέρει και το αρκτικόλεξο ΚΙΝΑΛ , αν και σε ανοδική πορεία, απέχει ακόμα πολύ από την κραταιά θέση που κατείχε στη δεκαετία του ’80.
Τα δύο κόμματα, συνδιεκδικώντας σήμερα την κυριαρχία στον χώρο της Κεντροαριστεράς, ανταγωνίζονται ακόμα και την απάντηση στο ερώτημα «Σε ποιον ανήκει ο Ανδρέας Παπανδρέου;», με τον Νίκο Ανδρουλάκη, πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ να δηλώνει: «Ο Αλέξης Τσίπρας γίνεται τυμβωρύχος του Ανδρέα Παπανδρέου» και ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ να απαντά: «Ο Νίκος Ανδρουλάκης πρέπει να καταλάβει ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν του ανήκει. Ο Ανδρέας ανήκει την Ιστορία»
