Καθημερινά γινόμαστε θεατές σκηνών βίας και τρομοκρατίας. Συχνά πληροφορούμαστε πως νέοι πόλεμοι ξεκινούν και άλλοι συνεχίζονται σε διαφορετικά μήκη και πλάτη της γης. Και ξαφνικά στις οθόνες μας ξεπροβάλλουν βομβαρδισμένα τοπία, κατεστραμμένες πόλεις, ισοπεδωμένες γειτονιές, άψυχα σώματα και τραυματίες στη μέση του δρόμου, ηχούν σειρήνες και κραυγές απελπισίας. Είναι η κτηνωδία του πολέμου που μας κάνει να αναρωτηθούμε πόσο αδίστακτη και άτεγκτη είναι κάποιες φορές η φύση του ανθρώπου. Άραγε ο πόλεμος είναι προϊόν της ανθρώπινης φύσης ή αποτελεί μια κοινωνική νόσο που πυροδοτείται από αρρωστημένα μυαλά;
Μάλλον, ισχύει το δεύτερο. Η βία, η τρομοκρατία, ο πόλεμος και κάθε είδος επιθετικής συμπεριφοράς, σχετίζεται με την παιδεία των ανθρώπων και των κοινωνιών. Τις περισσότερες φορές, οι τρομοκρατικές ενέργειες και οι φιλοπόλεμες συμπεριφορές υποκινούνται από «δυνατούς» και παρανοϊκούς ηγέτες και υποστηρίζονται από λαούς απαίδευτους και επομένως εύκολα χειραγωγήσιμους. Η μεγαλύτερη πηγή του κακού, όμως, είναι ο ηγέτης, ο οποίος θυσιάζει τις ανθρώπινες ζωές στον βωμό του κέρδους και της προσωπικής ματαιοδοξίας. Οι επιδιώξεις ικανοποιούν τη μεγαλομανία του και τον εθνικιστικό ναρκισσισμό του. Ο ψυχρός ορθολογισμός, η πολεμοχαρής διάθεση και ο ιμπεριαλισμός του, εξάπτουν τον φθόνο και τον παροξυσμό του λαού του. Συνήθως διαθέτει ισχυρή προσωπικότητα, οργανωμένη κακοήθεια, ενώ ο λόγος του έχει δύναμη και η συνολική φιγούρα του ασκεί τρομερή επιρροή, τέτοια που του επιτρέπει να σχεδιάζει αιματηρά παιχνίδια. Οι τακτικές και τα σχέδιά του έχουν απήχηση στις μάζες, τυφλώνει τα πλήθη και τα μετατρέπει σε αγέλη ατίθασων ζώων. Έτσι, καταφέρνει να υποκινήσει πόλεμο, υπονομεύοντας την ειρήνη.
Ο πόλεμος, όμως, καταδυναστεύει τα πάντα, προκαλεί ολέθριες καταστροφές στον άνθρωπο, στη φύση και στον πολιτισμό. Σε καιρό πολέμου οι πάντες αποθηριώνονται και δεν διστάζουν να εξοντώσουν με κάθε τρόπο τον αντίπαλο, να σκοτώσουν άμαχο πληθυσμό, μικρά ανυπεράσπιστα παιδιά αφαιρώντας τους αιφνίδια το απαράγραπτο δικαίωμα της ζωής και της παιδικότητάς τους. Παιδικές, ανυποψίαστες ψυχές που δεν πρόλαβαν να ζήσουν τους κόβουν απότομα το «νήμα» της ζωής. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο απεχθές από το να παρακολουθούμε τη ζωή να λιγοστεύει γιατί όπως είχε πει και ένας ξένος ποιητής τα νεκρά παιδιά δεν μεγαλώνουν.
Μοναδική διέξοδος σε αυτή την παράνοια είναι ένας κοινός πανανθρώπινος αγώνας. Ένας οικουμενικός «πόλεμος» για τη διεκδίκηση της παγκόσμιας ειρήνης. Και επειδή οι πόλεμοι γεννιούνται στο μυαλό των ανθρώπων θα πρέπει να αποδομήσουμε τις πηγές του. Να ενισχύσουμε την κοινωνική φιλότητα και την αλληλεγγύη, συνδιαμορφώνοντας μια κουλτούρα ειρήνης. Μόνο μέσω αυτής της οδού θα αντισταθούμε σε κάθε πολεμοκάπηλο, ψυχρό εκτελεστή, υψώνοντας φωνή διαμαρτυρίας σε στρατικοποιήσεις και υπερεξοπλισμούς. Για να αποτρέψουμε τις φρικαλεότητες και τα δεινά του πολέμου είναι αναγκαίο να ενωθούμε για ένα κάλεσμα ειρηνικής συμβίωσης με οικουμενική διάσταση μέσα από κοινές πολιτιστικές δραστηριότητες και με σύμμαχο τις δύο «παγκόσμιες γλώσσες» την τέχνη και τον αθλητισμό.
Και τέλος το πιο σημαντικό από όλα είναι να διδάξουμε στα παιδιά μας να υποστηρίζουν τον αδύναμο, τον ευαίσθητο, αυτόν που αχνοφαίνεται στο παρασκήνιο της ζωής, τον πράο, τον αθώο και όχι τον ισχυρό ή τον πρωτεργάτη της αδικίας και του δικαίου της πυγμής. Να τα κάνουμε να δεχτούν πως υπάρχουν πολλές αλήθειες και πολυμορφία στη ζωή, εξασφαλίζοντας έτσι την ισορροπία στις σχέσεις τους και την ειρήνη στον κόσμο. Να τα βοηθήσουμε να αντιληφθούν τη συνθετότητα του κόσμου, ώστε να καταρρίψουν τα τείχη του μίσους, ανακαλύπτοντας ομοιότητες και εστιάζοντας σε αυτά που μας ενώνουν. Χρειάζεται να κατανοήσουν πως ο πόλεμος είναι η τραγική μοίρα των λαών, δείγμα απαξίωσης της ανθρώπινης ζωής και καταδεικνύει το έλλειμμα συλλογικής ευθύνης. Να τα κάνουμε να αναστοχαστούν τις αιτίες που γέννησαν το μίσος και την εχθρότητα, τον ρατσισμό και τη μισαλλοδοξία και κάθε είδους διακρίσεις. Να πείσουμε τα παιδιά πως ο πόλεμος, αντιμάχεται τις αξίες, τα ιδανικά και τα όνειρά τους ενώ η ειρήνη είναι δικαίωμα και τρόπος να ζουν. Είναι ανάγκη να υιοθετήσουν τις αξίες του ανθρωπισμού και της ανεκτικότητας και να επιδεικνύουν σεβασμό στις ιδιαιτερότητες των ανθρώπων και των λαών. Οφείλουμε να επενδύσουμε σε όλα παιδιά της γης και τα καθοδηγήσουμε να μάθουν να χρησιμοποιούν τα «όπλα» της ειρήνης.
Γιατί όπως έλεγε και ο Γκάντι «Εάν θέλουμε να διδάξουμε την πραγματική ειρήνη στον κόσμο, τότε πρέπει να ξεκινήσουμε από τα παιδιά», γιατί μόνο τότε θα ανακόψουμε τη λαίλαπα του πολέμου και θα νικήσουμε τον φόβο του θανάτου και κάθε μορφή βαναυσότητας και απανθρωπιάς.
Μαρία Δ. Πετροπούλου, Φιλόλογος -Συγγραφέας στις εκδόσεις ΖΗΤΗ.
