Ήταν μια Παρασκευή, 23 του Απρίλη και τίποτα δεν προμήνυε την οικονομική καταιγίδα που ερχόταν από το ακριτικό Καστελλόριζο. Ο τότε Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου την ημέρα της ονομαστικής εορτής του φόρεσε μια μοβ (για πολλούς πένθιμη) γραβάτα στο πνεύμα των περιστάσεων και έχοντας ως φόντο το ηλιόλουστο μαγευτικό λιμανάκι του Καστελόριζου, με τα πολύχρωμα κεραμόσκεπα σπιτάκια, με τα καραβάκια των ψαράδων, βρέθηκε μπροστά στην κάμερα της ΕΡΤ για να ανακοινώσει στον ελληνικό λαό τα «κακά μαντάτα», που θα αποτελούσαν την έναρξη μίας σκληρής δεκαετίας, συνεχούς δοκιμασίας των οικονομικών, θεσμικών, κοινωνικών, πολιτικών και κυρίως ηθικών αντοχών μας.. Αλλά μείναμε στο ευρώ..

Ο κ. Παπανδρέου ενημέρωσε εκείνη την ημέρα από το ηλιόλουστο, ανοιξιάτικο Καστελλόριζο τον ελληνικό λαό για την ενεργοποίηση του «πρωτόγνωρου μηχανισμού στήριξης» που δεν ήταν τίποτα άλλο από το πρώτο μνημόνιο. Τα πέτρινα χρόνια των μνημονίων άρχιζαν από εκείνη ακριβώς την ημέρα. Ο ελληνικός λαός θα γνώριζε καλύτερα τους Σόιμπλε, Μέρκελ, Πολ Τόμσεν ( που κάποια στιγμή παραδέχθηκε ότι «το ΔΝΤ ήταν μονίμως λάθος στις εκτιμήσεις του στα επτά χρόνια των Μνημονίων»!), Μοσκοβισί (τον οποίο εν συνεχεία τιμήσαμε στην Ελλάδα), Ντομινίκ Στρος-Καν (που ζητούσε από το 2009 μνημόνιο) , Νικολά Σαρκοζί, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ (ίσως ο πιο δίκαιος απέναντι μας), την τότε απόμακρη Κριστίν Λαγκάρντ, Χοακίν Αλμούνια και τα άλλα «παιδιά» της οικονομικής κρίσης, που κάθε βράδυ έμπαιναν απειλητικά στα σπίτια μας, σκορπώντας τον φόβο για περικοπές, απολύσεις, για μειώσεις συντάξεων και για μειώσεις μισθών. Τα μνημόνια έφεραν την μιζέρια στον τόπο και έριξαν δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις.

«Είναι, είπε ο Γιώργος Παπανδρέου στις 23 Απριλίου του 2020, «εθνική και επιτακτική ανάγκη να ζητήσουμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης. Έχω ήδη δώσει εντολή στον υπουργό Οικονομικών να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες. Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη πορεία, μια νέα “οδύσσεια” για τον Ελληνισμό».

Η πρόβλεψή ωστόσο του Γιώργου Παπανδρέου ότι «ξέρουμε το δρόμο για την Ιθάκη» και ότι «είμαι σίγουρος ότι θα τα καταφέρουμε» δεν επιβεβαιώθηκε, τουλάχιστον στα επόμενα χρόνια που ακολούθησαν..

Στην ουσία η προετοιμασία για διάγγελμα του μνημονίου ξεκίνησε μια ημέρα πριν, δηλαδή την Πέμπτη 22 Απριλίου. Ο κ. Παπανδρέου, σε μια προσπάθεια να σώσει την χώρα από την απόλυτη χρεροκοπία και την πλήρη εξαθλίωση, παίρνει την πρωτοβουλία και συγκαλεί άτυπο Υπουργικό Συμβούλιο, υποτίθεται για θέματα αποκρατικοποιήσεων. Στην πραγματικότητα ο τότε πρωθυπουργός ήθελε να πληροφορηθεί τις προθέσεις των μελών της κυβέρνησης αναφορικά με την υποβολή αίτησης για την άμεση ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης. Έπειτα από τέσσερις ώρες συνεδρίασης του Υπουργικού Συτμβουλίου, πήρε το «πράσινο φως» και άρχισε να εοτιμάζει μάλιστα και τηνσχετική επιστολή.

Η αλήθεια είναι ότι είχε προγραμματίσει, εδώ και καιρό μια επίσκεψη στο Καστελλόριζο, όχι βεβαίως για να εξαγγείλει μηχανισμό στήριξης αλλά για θέματα περιφερειακής ανάπτυξης. Όταν όμως έλαβε την απόφαση να ζητήσει την βοήθεια του μηχανισμού στήριξης, να εισέλθει δηλαδή η χώρα σε μνημόνια, οι συνεργάτες του ζήτησαν να ακυρώσει το ταξίδι:«Γιατί να το ακυρώσουμε; Η ζωή συνεχίζεται» απάντησε στους συνεργάτες του. «Θα κάνω το διάγγελμα από το Καστελόριζο».

Στο μήνυμά του ο τότε Πρωθυπουργός έκανε λόγο για μία Ελλάδα που έμοιαζε με «σκάφος έτοιμο να βυθιστεί» και για «χώρα χωρίς κύρος».Θύμιζε, επίσης, ότι η κυβέρνησή του (που προέκυψε από τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009) παρέλαβε μία χαοτική κατάσταση από την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή (μεταξύ άλλων και έλλειμμα που ήταν μεγαλύτερο από ότι είχε υπολογιστεί). Από εκεί πέρα η ιστορία έχει ως εξής:

Τα σκληρά μέτρα του πρώτου μνημονίου προκάλεσαν τεράστια λαϊκή οργή, απεργίες, διαδηλώσεις, «πάνω και κάτω πλατεία» στο Σύνταγμα, άνοδος των νοσταλγών του φασισμού, εγκατάλειψη και εν τέλει την πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου και την αντικατάστασή της από αυτή του Λουκά Παπαδήμου το 2011.

Ας μην ξεχνάμε ότι μετά τις διπλές εκλογές του 2012 η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου έφερε το δεύτερο μνημόνιο με το οποίο σωρρεύτηκε ύφεση 25% ενώ η ανεργία εκτοξεύτηκε στο 27%. Διαπραγματεύθηκε όμως και το κούρεμα του χρέους. Ο κ. Βενιζέλος είχε επισημάνει στους τροϊκανούς ότι θα πρέπει να επιδείξουν ελαστικότητα στους στόχους που πρέπει να πιάσει η ελληνική κυβέρνηση λόγω της επικείμενης μεγάλης ύφεσης. Οι εκπρόσωποι της τρόικα δέχθηκαν να μειώσουμε το έλλειμμα στο 8% – αντί για το 7,4% που προβλέπονταν για εεκίνη την χρονιά..

Αλλά να μην ξαχνάμε και την αποτυχημένη διαπράγματευση της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ το 2015 έφερε τέλος και το τρίτο (αχρείαστο για πολλούς) μνημόνιο το καλοκαίρι του 2015. Τότε με το κλείσιμο των τραπεζών, τις ουρές μπροστά από τα ΑΤΜ, την τραγική κατάσταση που έφθασαν τα νοικοκυριά, την υπερφορολόγηση και όλα αυτά για να παραμείνει η χώρα στο Ευρώ. Η 17ωρη τότε διαπραγμάτευση κατέληξε, όπως τότε ειπώθηκε, σε σκληρό μνημόνιο, το μνημόνιο ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ που πάντως ψηφίζεται και από το σύνολο των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων της αντιπολίτευσης ώστε να μείνει η χώρα στο ευρώ, καθώς την στιγμή της ψηφοφορίας έχει αποχωρήσει πάνω από το 1/3 της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά η ελληνική οικονομία έχει υποστεί μια τεράστια ζημιά.

Τον Αύγουστο του 2018 η Ελλάδα απαλλάχθηκε από τον βραχνά των μνημονίων, πληρώνοντας όμως βαρύ τιμλημα.