Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων στην κατοχή ηγετικών θέσεων έχουν επισημανθεί σε διάφορους επαγγελματικούς τομείς και η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν αποτελεί εξαίρεση. Παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες επιτυγχάνουν υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης και πτυχίων, αυτό δεν μεταφράζεται σε ίση εκπροσώπηση σε ηγετικές θέσεις μετά την αποφοίτηση. Τα νούμερα είναι ενδεικτικά.
Το 2020, τα στοιχεία της Eurostat έδειξαν ότι σχεδόν τα τρία πέμπτα (57,2%) όλων των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν γυναίκες, ωστόσο, μόνο το 24% των ερευνητικών θέσεων υψηλού επιπέδου στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) της ΕΕ καταλαμβάνονται από γυναίκες. Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανεπιστημίων (EUA), οι γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους στα πανεπιστήμια υποεκπροσωπούνται σημαντικά, με λιγότερο από το ένα πέμπτο στα 800 και πλέον πανεπιστήμια-μέλη της EUA σε 48 χώρες να έχουν γυναίκες επικεφαλής το 2022. Μολονότι έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος τα τελευταία χρόνια,, η πλήρης ισότητα των φύλων παραμένει δυσεπίτευκτη και η χρήση θεσμικών στόχων και ποσοστώσεων για την αντιμετώπιση του ζητήματος παραμένει αμφιλεγόμενη. Η έλλειψη εκπροσώπησης των γυναικών σε ηγετικούς ρόλους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν οφείλεται σε έλλειψη δεξιοτήτων, αλλά μάλλον σε μια γενική αποτυχία αναγνώρισης και αξιοποίησης των ικανοτήτων των γυναικών.
H συμμετοχή των γυναικών σε ηγετικούς ρόλους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει μόλις πρόσφατα αποκτήσει δυναμική σε σύγκριση με άλλους τομείς. Ωστόσο, οι αλλαγές που έγιναν για την προώθηση της ηγεσίας των γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποδείχτηκαν θεμελιώδεις όχι μόνο για τα ίδια τα ιδρύματα αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία. Είναι ζωτικής σημασίας για τα ΑΕΙ να κατανοήσουν τους λόγους πίσω από αυτή τη στροφή και να αναγνωρίσουν τις μοναδικές δυνάμεις και αξίες που φέρνουν οι γυναίκες σε ηγετικές θέσεις σε αυτόν τον τομέα. Το μέλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διακυβεύεται και τα ιδρύματα πρέπει να καλύψουν τις θέσεις λήψης αποφάσεων με τα πλέον καταρτισμένα άτομα.
Τα βασικά χαρακτηριστικά της αποτελεσματικής ηγεσίας, όπως το όραμα, η στρατηγική και η αποφασιστικότητά – δεν αποτελούν σταθερές αντιπροσωπευτικές ενός συγκεκριμένου φύλου. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες παρουσιάζουν ορισμένα στυλ ηγεσίας, όπως η συνεργασία και η δημοκρατία, συχνότερα από τους άνδρες. Επιπλέον, οι γυναίκες φέρνουν μεγαλύτερη ποικιλομορφία σκέψης, δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και εμπειρία στους οργανισμούς όπου ηγούνται ή κατέχουν θέσεις λήψης αποφάσεων. Αν και οι διαφορές στα στυλ ηγεσίας μεταξύ των δύο φύλων μπορεί να μην είναι σημαντικές, ορισμένα χαρακτηριστικά των γυναικών μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερη λήψη αποφάσεων, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της απόδοσης και της καθοδήγησης ενός ιδρύματος.
Ένας καλός ηγέτης πρέπει να χαρακτηρίζεται από υπόβαθρο, κουλτούρα και εμπειρίες ζωής. Επιπλέον, ο ηγέτης πρέπει να σχετίζεται με τον πληθυσμό που υπηρετεί, γεγονός πολύ σημαντικό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Για να είναι αποτελεσματική ηγέτιδα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μια γυναίκα πρέπει να επιδεικνύει ισχυρή δέσμευση προς το ίδρυμα και να έχει αποδεδειγμένα επιτυχημένα έργα στο τμήμα της. Θα πρέπει επίσης να διαθέτει οργανωτικές ικανότητες, δημιουργικότητα και πρωτοβουλία, καθώς αυτά είναι σημαντικά προσόντα για έναν ηγέτη. Οι γυναίκες ηγέτιδες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να είναι ανοιχτές στις προκλήσεις και να αναζητούν τρόπους ανάδειξης της δημιουργικότητας και της πρωτοβουλίας τους. Μόνο έτσι μπορούν να αποδείξουν τις δυνατότητές τους ως αποτελεσματικοί ηγέτες σε αυτόν τον τομέα.
Είναι σαφές ότι για να ευδοκιμήσουν τα ΑΕΙ στην ταχέως μεταβαλλόμενη κοινωνία, πρέπει να πλαισιωθούν από ηγέτες με χαρακτηριστικά που μέχρι πρότινος δεν θεωρούνταν απαραίτητα. Η αύξηση του αριθμού των γυναικών σε ηγετικές θέσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί μέρος αυτής της αλλαγής. Εάν τα πανεπιστήμια θέλουν να έχουν θετικό αντίκτυπο στις κοινότητές τους, είναι ευθύνη τους να προωθήσουν την ισότητα και να εργαστούν προς την κατεύθυνση αυτή. Αγκαλιάζοντας την ποικιλομορφία και προωθώντας τις ίσες ευκαιρίες για τις γυναίκες, τα ΑΕΙ μπορούν να δημιουργήσουν ένα πιο περιεκτικό και δυναμικό περιβάλλον που προάγει την καινοτομία και την αριστεία. Τελικά, αυτό θα ωφελήσει όχι μόνο το ίδρυμα αλλά και την ευρύτερη κοινότητα που εξυπηρετεί.
*Η Ασημίνα Αντωναράκου είναι καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Αθηνών , πρόεδρος Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος
