Τενερίφη 1977: Η μεγαλύτερη τραγωδία στην ιστορία των πτήσεων

Στις 27 Μαρτίου 1977 γράφτηκε η μελανότερη σελίδα στην ιστορία της αεροπλοΐας.

Δύο Boeing 747, γεμάτα επιβάτες, συγκρούονται στον διάδρομο απογείωσης του αεροδρομίου της Τενερίφης, στις Κανάριες Νήσους. 583 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, και το αεροπορικό αυτό δυστύχημα γίνεται το πιο πολύνεκρο στα χρονικά των αεροπορικών πτήσεων.

Στην ανείπωτη αυτή τραγωδία είχαν οδηγήσει μια σειρά από απροσδόκητα συμβάντα.

Η βόμβα

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 29ης Μαρτίου 1977.

«Μια βόμβα σ’ ένα ανθοπωλείο 50 μίλια μακριά κι ένα ανθρώπινο λάθος, υπήρξαν οι προφανείς αιτίες του μεγαλύτερου ατυχήματος στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας, στο οποίο σκοτώθηκαν κατά την απογείωση τους στο αεροδρόμιο της Τενερίφε, την Κυριακή.

»Βόμβα που εξεράγη στο ανθοπωλείο του αεροδρομίου της Λας Πάλμας από μαχητές του κινήματος ανεξαρτησίας των Καναρίων, προκάλεσε την εντολή να κατευθυνθούν τα δύο “Mπόινγκ 747” της “Παναμέρικαν” και της “K.L.M.” στο μοιραίο γι’ αυτά αεροδρόμιο, ενώ προορίζονταν για το Λας Πάλμας.

Το ανθρώπινο λάθος

»Εξ άλλου, το “μαύρο κουτί”, το οποίο περιέχει τις λεπτομέρειες πτήσεως του αμερικανικού αεροσκάφους, που βρέθηκε σήμερα μέσα στα συντρίμματα, παρέχει στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η τραγική σύγκρουση προκλήθηκε από λανθασμένη ενέργεια του Αμερικανού πιλότου, κυβερνήτη Βίκτωρ Γραμπ.

»Σύμφωνα με πηγές το “μαύρο κουτί” δείχνει ότι οι ελεγκτές της εναερίου κυκλοφορίας είχαν δώσει εντολή στο “Τζάμπο” της “Παν Αμ” να κινηθεί στον κεντρικό και σκεπασμένο με ομίχλη διάδρομο, για ν’ απογειωθεί.

»Η εντολή, κατά τις πηγές, προφανώς παρενοήθη από την πλευρά του Αμερικανού, που τροχοδρόμησε σ’ άλλο διάδρομο, τη στιγμή που το “Μπόινγκ – 747” της KLM απογειωνόταν με ωριαία ταχύτητα 150 μιλίων.

»Ο κυβερνήτης Γκραμπ, από τους λίγους επιζήσαντες και νοσηλευόμενος στη Σάντα Κρουζ, δήλωσε ότι τροχοδρομούσε αργά κατά τη στιγμή της συγκρούσεως.

“Μέχρι την τελευταία στιγμή, φέρεται δηλώσας, το πλήρωμα δεν αντιλήφθηκε τίποτα”.

(…)

»Σχεδόν το 90 τα εκατό των νεκρών δεν είναι δυνατόν ν’ αναγνωρισθεί από τα τρομακτικά εγκαύματα. Τα συνεργεία διασώσεως, που εργάσθηκαν υπό δραματικές καιρικές συνθήκες, σώριασαν τα πτώματα σε υπόστεγο του αεροδρομίου.

»Και τα δύο “Μπόινγκ” ήταν γεμάτα τουρίστες, που πήγαιναν διακοπές. Απ’ αυτούς, οι Αμερικανοί θα επιβιβάζονταν στο Λας Πάλμας του κρουαζιερόπλοιου “Χρυσός Οδυσσεύς” για δωδεκαήμερο θαλασσινό ταξίδι, που θα περιλάμβανε επισκέψεις στην Κρήτη και τον Πειραιά.

Επιζήσαντες

«Επιζήσαντες επιβάτες της “Παν Αμ” λέγουν ότι η ισχύς της συγκρούσεως έσπασε το τεράστιο “Tζάμπο” σε τρία κομμάτια, που συγκλονίστηκαν από σειρά εκρήξεων και γρήγορα τυλίχτηκαν από τις φλόγες.

“Ολόκληρο το αεροπλάνο φλεγόταν και οι άνθρωποι ούρλιαζαν και πάλευαν να βγουν, είπε ο Τζαίημς Νάϊκ. Ήταν κάτι σαν ηλεκτρική εκκένωση, τόσο γοργό. Σε δευτερόλεπτα, τα μέταλλα άρχισαν ν’ ανοίγουν”.

O Νάϊκ αφηγείται ότι προσπάθησε να ελευθερώσει τη γυναίκα του από τη ζώνη ασφαλείας, όταν μια έκρηξη συγκλόνισε την αποθήκη καυσίμων.

“Aκολούθησε δεύτερη, πρόσθεσε. Τινάχτηκα έξω. Κοίταξα ψηλά, όλο το αεροπλάνο καιγόταν. Θεέ μου, σκέφτηκα, η γυναίκα μου, όλα τελείωσαν”. H γυναίκα του επέζησε, βαρειά τραυματισμένη».

Ένας ακόμα από τους ελάχιστους επιζώντες ο Τζον Τσαρλς Άμαντορ, είχε αναφέρει λίγο αργότερα, τηλεφωνικώς, στον πατέρα του.

«Κοίταξα στο διάδρομο και είδα ξαφνικά το αεροπλάνο (της KLM) να έρχεται ίσια επάνω μου. Λύγισα στα δυό, και με το κεφάλι ανάμεσα στα γόνατα άκουσα το τρομακτικό πάταγο. Το αεροπλάνο είχε κοπεί στα τρία. Φοβήθηκα ότι θα καιγόμουν ζωντανός. Πήδηξα, βρέθηκα μέσα στις φλόγες και ύστερα έξω.

(…)

Αδύναμα συστήματα ελέγχου

»Ο εκδότης της έγκυρης βρεταννικής επιθεωρήσεως “Φλάιτ” υπογραμμίζει ότι, η σύγκρουση των δύο “Τζάμπο”, δείχνει την αδυναμία στα συστήματα ελέγχου εναερίου κυκλοφορίας.

“Oι πτήσεις είναι ασφαλείς, τονίζει. Δυστυχήματα σαν κι αυτό φανερώνουν τις αδυναμίες των συστημάτων. Κι εκεί εκδηλώνεται το ύστατο και μοιραίο λάθος”

»Μόλις πριν μια εβδομάδα, ο επί κεφαλής των ελεγκτών εναερίου κυκλοφορίας στην Ισπανία, είχε επισημάνει σημαντικές ελλείψεις εγκαταστάσεων σε πολλά ισπανικά αεροδρόμια, που εξυπηρετούν τόπους διακοπών.

Στο Άμστερνταμ, αξιωματούχος της KLM είχε μεταξύ άλλων δηλώσει: «Το θέμα τώρα είναι, πώς τα δύο “Τζάμπο” βρέθηκαν στον ίδιο διάδρομο, την ίδια στιγμή».

Tι έδειξαν οι έρευνες

Η απάντησε δόθηκε λίγο αργότερα. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα www.aviationfile.com η ενδελεχής έρευνα κατέληξε στα εξής συμπεράσματα:

Στις 04:58 μ.μ. τοπική ώρα, ο πιλότος της KLM έθεσε το αεροσκάφος σε κίνηση για να λάβει θέση προς απογείωση.

Τρία λεπτά αργότερα ακολούθησε, από πίσω από το αεροσκάφος της KLM, και το αεροσκάφος της Pan Am.

H οδηγία προς τον πιλότο της Pan Am ήταν να ακολουθήσει το αεροσκάφος της KLM μέχρι την έξοδο C3 όπου και όφειλε να αλλάξει πορεία. Ο πιλότος όμως τη Pan Am έχασε την έξοδο C3 και προκειμένου να βγει από τον διάδρομο απογείωσης κατευθύνθηκε προς την έξοδο C4.

Την ίδια στιγμή στις 05:06:12 μμ το αεροσκάφος της KLM φτάνει στο τέλος του διαδρόμου και με στροφή 180 μοιρών ξεκινά για απογείωση.

Λίγα δευτερόλεπτα μετά, στις 05:06:49 το αεροσκάφος της KLM συγκρούεται με αυτό της Pan Am που δεν είχε προλάβει να φτάσει στην έξοδο C4.

Ομίχλη και κακή ποιότητα ήχου

Σημαντικότατο ρόλο στην τραγωδία έπαιξε η βαριά ομίχλη που εμπόδιζε οποιαδήποτε οπτική επαφή μεταξύ των δύο αεροσκαφών και ας απείχαν μόλις λίγες εκατοντάδες μέτρα το ένα από το άλλο.

Επιπλέον, όπως έδειξαν οι έρευνες, καθοριστικής σημασίας ήταν και ο κακής ποιότητας ήχος που υπήρχε στην επικοινωνία μεταξύ του πύργου ελέγχου και των πιλότων της KLM.

Αμέσως μετά την στροφή 180 μοιρών που έκαναν, οι πιλότοι της KLM ζήτησαν άδεια απογείωσης. Η απάντηση του πύργου ελέγχου ήταν: “Okay. Wait for takeoff, I’ll let you know.”

(ΟΚ. Περιμένετε για απογείωση. Θα σας ενημερώσω), όμως λόγω τεχνικού προβλήματος το μόνο που άκουσαν, οι πιλότοι της KLM ήταν η λέξη «ΟΚ» κι έτσι ξεκίνησαν για την απογείωση, αγνοώντας ότι μπροστά τους, στον διάδρομο απογείωσης, υπήρχε κάποιο αεροσκάφος.

Tι άλλαξε η τραγωδία

Ορισμένες από τις σημαντικότερες αλλαγές που έφερε η αεροπορική τραγωδία της Τενερίφης είναι:

–       Ιδιαίτερη έμφαση στη χρήση αγγλικής γλώσσας και συγκεκριμένων φράσεων

–       Το προσωπικό ελέγχου του εναέριου χώρου απαγορεύεται να χρησιμοποιεί τη λέξη «οκ»

–       Η λέξη «take off» (απογείωση) χρησιμοποιείται μόνο όταν δίνεται άδεια για απογείωση

–       Μέχρι να δοθεί συγκεκριμένη άδεια για απογείωση, οι πιλότοι και ελεγκτές εναέριου χώρου πρέπει να χρησιμοποιούν τη λέξη «departure» (αναχώρηση)

–       Κάθε εντολή του πύργου ελέγχου προς αεροσκάφος που έχει ήδη λάβει θέση στον διάδρομο απογείωσης πρέπει να συνοδεύεται από τη φράση «hold position» (κράτα τη θέση σου)