Ολοένα και περισσότερες χώρες σε Ευρώπη και Αμερική, προχωρούν στη θέσπιση μέτρων για την απαγόρευση της χρήσης της δημοφιλούς κινεζικής εφαρμογής TikTok από συσκευές που ανήκουν σε πρόσωπα κυβερνήσεων, υπό τον φόβο κατασκοπείας.
Τις προηγούμενες μέρες, τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ανακοίνωσαν την απόφαση αυτή, επικαλούμενα και τα δύο θεσμικά όργανα λόγους ασφάλειας. ΗΠΑ, Κομισιόν, Ολλανδία και Καναδάς έχουν αποκλείσει το TikTok της Κινεζικής εταιρείας ByteDance, από τις υπηρεσιακές τους τηλεφωνικές συσκευές, ενώ άλλες χώρες, όπως η Ινδία και η Αυστραλία, έχουν απαγορεύσει εντελώς τη χρήση του.
Και όλα αυτά την ώρα που η εν λόγω εφαρμογή γνωρίζει τεράστια επιτυχία -κυρίως στις νέες γενιές- ενώ πολλοί είναι οι content creators που εξαρτώνται και οικονομικά από αυτή. Επισήμως, το TikTok έχει πάνω από 1 δισεκατομμύριο μηνιαίους ενεργούς χρήστες ενώ συνολικά η εφαρμογή έχει ληφθεί στις ηλεκτρονικές συσκευές πάνω από 2.6 δισεκατομμύρια φορές παγκοσμίως.
Είναι όμως εύλογες οι εν λόγω ανησυχίες των κρατών αναφορικά με τα κενά ασφάλειας, πώς έφτασαν οι θεσμοί σε αυτή την απόφαση; Μήπως τέτοιες απαγορεύσεις επεκταθούν και στο ευρύ κοινό και αν γίνει κάτι τέτοιο πως θα επηρεάσει το μέλλον της εφαρμογής αλλά και τα έσοδα που έχουν οι creators από αυτή. Για όλα αυτά μίλησε στο «Βήμα» ο Σταύρος Καπερώνης, μελος του Εργαστηριακού Διδακτικού Προσωπικού στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου και Συμβασιούχος Επίκουρος Καθηγητής (407) στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ανησυχίες είναι εύλογες και τοποθετούνται κυρίως στην ικανότητα της εφαρμογής να συλλέγει και να κοινοποιεί δεδομένα των χρηστών της, συμπεριλαμβανομένων προσωπικών πληροφοριών, πληροφοριών συσκευής και δεδομένων τοποθεσίας.
Μάλιστα, ο κ. Καπερώνης αναφέρει και τους 5 λόγους με τους οποίους το TikTok συνδέεται με πιθανούς κινδύνους ασφάλειας.
Αυτοί είναι οι εξής:
- Συλλογή δεδομένων: Η ByteDance, η εταιρεία πίσω από το TikTok, μπορεί να συλλέγει τα δεδομένα των χρηστών της, συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών συσκευής, δεδομένων τοποθεσίας και προσωπικών πληροφοριών, όπως ονόματα και ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Αυτά τα δεδομένα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία personas με σκοπό να πουλήσουν τη σωστό προϊόν/υπηρεσία κατάλληλο κοινό. Επίσης επειδή ο τρόπος που συλλέγει η εφαρμογή τα δεδομένα δεν είναι γνωστός και δεν υπάρχει πρόσβαση ελέγχου στον αλγόριθμο, καθιστά ακόμη πιο έντονη την ανησυχία περί του τρόπου χρήσης.
- Ασφάλεια δεδομένων: Υπάρχουν ανησυχίες ότι τα δεδομένα που συλλέγονται από το TikTok μπορεί να είναι εκτεθειμένα σε κινδύνους ασφαλείας, όπως χάκερ ή άλλα κράτη.
- Δυνητική παρέμβαση του κράτους: Η ByteDance είναι μια κινεζική εταιρεία και υπάρχουν ανησυχίες ότι το κινεζικό κράτος μπορεί να απαιτήσει από την εταιρεία να παρέχει πρόσβαση σε δεδομένα χρηστών από το TikTok. Αυτό μπορεί να αποτελέσει απειλή για την εθνική ασφάλεια των χωρών που χρησιμοποιούν την εφαρμογή.
- Αλγόριθμοι περιεχομένου: Οι αλγόριθμοι του TikTok καθορίζουν το περιεχόμενο που εμφανίζεται στους χρήστες του. Υπάρχουν ανησυχίες ότι αυτοί οι αλγόριθμοι μπορεί να είναι επηρεασμένοι από πολιτικά συμφέροντα και να προωθούν συγκεκριμένα μηνύματα.
- Περιεχόμενο βίας και λογοκρισία: Υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι το TikTok δεν ελέγχει επαρκώς το περιεχόμενο που ανεβαίνει στην πλατφόρμα και ότι υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης βίαιων ή επιθετικών περιεχομένων. Επίσης, υπάρχουν ανησυχίες για τον τρόπο με τον οποίο η εταιρεία επιλέγει να λογοκρίνει το περιεχόμενο.
«Αξίζει να σημειωθεί ότι η ByteDance έχει αρνηθεί όλες τις κατηγορίες για παραβίαση της ασφάλειας και της ιδιωτικότητας των χρηστών του TikTok. Η εταιρεία έχει διαβεβαιώσει ότι τα δεδομένα των χρηστών της αποθηκεύονται σε τοπικούς διακομιστές», τονίζει ο ίδιος.
Τι προκάλεσε το κύμα που σαρώνει Ευρώπη και Αμερική σχετικά με την εφαρμογή
Όπως εξηγεί ο κ. Καπερώνης, το κύμα ανησυχίας σχετικά με την εφαρμογή TikTok προήλθε από διάφορα γεγονότα και εξελίξεις.
Καταρχάς, η δημοτικότητα του TikTok έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, και έχει κερδίσει εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο. Η αύξηση αυτή έχει προκαλέσει ανησυχίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η εφαρμογή συλλέγει και χρησιμοποιεί τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών της.
Δεύτερον, το TikTok έχει εμπλακεί σε αρκετά σκάνδαλα ασφαλείας και ιδιωτικότητας. Τον Νοέμβριο του 2019, η Αμερικανική Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίας (FTC) επέβαλε πρόστιμο 5,7 εκατομμυρίων δολαρίων στο TikTok για παραβίαση του νόμου περί προστασίας της ιδιωτικής ζωής των παιδιών.
Το κύμα ανησυχιών για την ασφάλεια του TikTok ξεκίνησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο Ντόναλντ Τραμπ εξέφρασε ανησυχίες για το TikTok λόγω της πιθανότητας παραβίασης της εθνικής ασφάλειας. Τον Ιούλιο του 2020, ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα απαγόρευε το TikTok στη χώρα, εκτός αν η ByteDance πουλούσε το αμερικανικό κλάδο της εφαρμογής σε μια αμερικανική εταιρεία.
Όπως τονίζει ο καθηγητής, το TikTok αντέδρασε στο αίτημα αυτό, καθώς και στις ανησυχίες που εκφράστηκαν σχετικά με την ασφάλεια των δεδομένων και την προστασία της ιδιωτικότητας των χρηστών της πλατφόρμας. Η εταιρεία ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας ξεχωριστής επιχείρησης για τις δραστηριότητες της στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία θα είναι ανεξάρτητη από την ByteDance, και η οποία θα ελέγχεται από αμερικανικές επιχειρήσεις και επενδυτές.
Κίνδυνος να επηρεαστεί και το ευρύ κοινό από αυτές τις αποφάσεις
Μπορεί οι αποφάσεις που έχουν παρθεί έως τώρα να αφορούν κυβερνητικούς, όμως, σύμφωνα με τον κ. Καπερώνη, μπορεί να επηρεαστεί και το ευρύ κοινό.
Όπως εξηγεί, όταν μια εφαρμογή απαγορεύεται σε μια χώρα, οι χρήστες σε αυτήν τη χώρα δεν θα μπορούν πλέον να κατεβάσουν ή να χρησιμοποιήσουν την εφαρμογή στις συσκευές τους.
Αυτό μπορεί να έχει επιπτώσεις στους χρήστες που εξαρτώνται από το TikTok για την επικοινωνία και τη διασκέδασή τους. Επίσης, αυτό μπορεί να επηρεάσει τους επιχειρηματίες και τους δημιουργούς περιεχομένου που βασίζονται στο TikTok για την προώθηση των προϊόντων τους ή τη δημιουργία εσόδων από τη διαφήμιση.
Επιπλέον, η απαγόρευση του TikTok μπορεί να δημιουργήσει ανησυχίες στους χρήστες τους σε άλλες χώρες, που ενδέχεται να αναρωτιούνται αν η εφαρμογή είναι ασφαλής ή όχι και αν οι προσωπικές τους πληροφορίες είναι ασφαλείς στην εφαρμογή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της χρήσης του TikTok και σε απώλεια εσόδων.
Τι θα γίνει με τα διαφημιστικά έσοδα
Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι εν λόγω απαγορεύσεις απειλούν το μέλλον του TikTok καθώς ενδέχεται να επηρεάσουν σημαντικά τα έσοδα της εφαρμογής από διαφημίσεις.
Όπως αναφέρει ο ίδιος, η δυσπιστία του κοινού και των κυβερνήσεων μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της διαφημιστικής επιλογής για το TikTok και να αποθαρρύνει τις εταιρείες από το να διαφημίζουν στην εφαρμογή. Επιπλέον, μπορεί να οδηγήσει σε απαίτηση αυστηρότερων κανονιστικών περιορισμών ή ακόμα και απαγορεύσεων από τις κυβερνήσεις σε ορισμένες περιοχές, που μπορεί να περιορίσει ακόμα περισσότερο την αγορά και τα έσοδα του TikTok. Συνεπώς, η δυσπιστία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το μέλλον του TikTok, αν δεν ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση των ανησυχιών που προκαλεί η εφαρμογή.
«Να σημειώσουμε ότι τόσο η Κομισιόν όσο και η Αμερική και ο Καναδάς έχει ψηφίσει την απαγόρευση του TikTok σε εταιρικές/ομοσπονδιακές συσκευές. Είχαν προηγηθεί χώρες όπως η Ινδία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και η Ταιβάν», τονίζει ο κ. Καπερώνης.
