Ήταν 13 Μαρτίου του 2013, όταν ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο από το Μπουένος Άιρες, ο Πάπας Φραγκίσκος, εξελέγη νέος ποντίφικας. Η συντηρητική κληρονομιά του Ιωάννη Παύλου Β’ και του Βενέδικτου ΙΣΤ’ φαινόταν να κινδυνεύει λόγω του μετριοπαθούς ρεφορμισμού που υποστήριζε ο «κομμουνιστής», «αιρετικός» Πάπας, όπως έχει χαρακτηριστεί. Ο τρόμος όμως που είχε προκαλέσει στους συντηρητικούς δεν ήταν αρκετός για να επισκιάσει τις προσδοκίες που είχε δημιουργήσει στο παγκόσμιο κοινό. «Πάπα του λαού» τον είχε αποκαλέσει το περιοδικό Time το 2013, όταν και τον ανακήρυξε πρόσωπο της χρονιάς.
Δέκα χρόνια αργότερα, έχει διατηρήσει κάποια από τα χαρακτηριστικά που τον ξεχώριζαν και έχει φέρει σημαντικές και δυνητικά διαρκείς αλλαγές στην Καθολική Εκκλησία, αλλά μέχρι έναν βαθμό. Και ενώ η συντηρητική «αντιπολίτευση» εντείνεται, ο Φραγκίσκος αντιμετωπίζει κριτική από την αριστερά της εκκλησίας, μια πτέρυγα με επικεφαλής τη Γερμανία, η οποία υποστηρίζει ότι ο Πάπας δεν έχει προχωρήσει αρκετά στην ανακατασκευή ενός «θεσμού σε κρίση».
«Ποιος είμαι εγώ να κρίνω;»
«Αν δέχονται τον Κύριο και έχουν καλή θέληση, ποιος είμαι εγώ να τους κρίνω;» είχε πει σχετικά με τους ομοφυλόφιλους, τέσσερις μήνες μετά την εκλογή του, ο ηγέτης των 1,2 δισεκατομμυρίων Καθολικών στον κόσμο σε μια συνέντευξη Τύπου καθ’ οδόν προς τη Ρώμη από τη Βραζιλία, συμπληρώνοντας πως «Δεν πρέπει να περιθωριοποιούνται». Τα λόγια αυτά, σηματοδότησαν μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι πάπες μιλούν για τους LGBTQ Καθολικούς.
Και εμπράκτως, έχει κάνει επίσης περισσότερα από τους προκατόχους του για να καλλιεργήσει ένα κλίμα συμπεριληπτικότητας και αποδοχής, αφού μεταξύ άλλων συμβουλεύει ομόφυλα ζευγάρια που επιθυμούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με τον καθολικό τρόπο αλλά και τα μέλη μιας κοινότητας τρανς στη Ρώμη.
Πολλά μέλη της LGBTQ κοινότητας «εκτιμούν ότι δεν αντιμετωπίζονται πλέον με απόρριψη, όπως συνέβαινε σε προηγούμενους πάπες», δήλωσε ο Αουρέλιο Μανκούσο, πρόεδρος της Equality Italia, μιας ομάδας πολιτικών δικαιωμάτων.
Ωστόσο, ο Φραγκίσκος δεν έχει αλλάξει την επίσημη διδασκαλία της εκκλησίας, η οποία αποκαλεί ακόμη τις ομοφυλοφιλικές πράξεις «διαταραγμένες».
Διεθνοποίηση της εκκλησίας
Η εκλογή του Φραγκίσκου ως του πρώτου πάπα από τη Λατινική Αμερική άνοιξε το δρόμο για τη διεθνοποίηση της εκκλησίας, με τις κινήσεις του να έχουν επιταχύνει αυτή την τάση. Έχοντας λάβει υπόψιν πως στην Ευρώπη παρατηρούνται ολοένα και περισσότερα άδεια στασίδια, ταξιδεύει στις νέες ζώνες ανάπτυξης του Καθολικισμού, συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής και της Ασίας, ονομάζοντας καρδινάλιους από μέρη του κόσμου που προηγουμένως εκπροσωπούνταν λιγότερο, αυξάνοντας τις πιθανότητες οι μελλοντικοί πάπες να είναι σαν αυτόν: όχι δυτικοί.
Στα δέκα αυτά χρόνια, έχει ονομάσει 111 καρδινάλιους, εκ των οποίων οι 81 μπορούν να συμμετέχουν στην εκλογή Πάπα μετά το θάνατο ή την απόσυρση του Φραγκίσκου.
Αλληλεγγύη στους μετανάστες
Ο Πάπας Φραγκίσκος έχει συχνά τοποθετηθεί για το ζήτημα της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς στους μετανάστες. Και ενώ οι δυτικοί πολιτικοί δείχνουν να απορρίπτουν το μήνυμά του, ο Φραγκίσκος έχει πλύνει τα πόδια μεταναστών, μιλάει συνεχώς για τα δικαιώματά τους και τους επισκέπτεται συχνά.
Μάλιστα, όταν ήρθε για πρώτη φορά στη Λέσβο το 2016, πήρε 12 Σύρους πρόσφυγες μαζί του στην Ιταλία. Το νησί επισκέφθηκε ξανά το 2021.
Αναμφίβολα, έχει προσπαθήσει να κρατήσει τα φώτα της δημοσιότητας σε αυτή την κοινωνική ομάδα των εκατομμυρίων σε όλο τον κόσμο και την απόγνωσή τους.
Κλιματική Αλλαγή
Σπάνια πριν από τον Φραγκίσκο γινόταν αναφορά από ανθρώπους της εκκλησίας στο περιβάλλον. Για αυτό και αποτέλεσε σημείο αναφοράς η εγκύκλιος (το πιο σημαντικό παπικό έγγραφο) «Laudato Si» (Δόξα σοι), που έγραψε το 2015, αφιερωμένη εξ ολοκλήρου στο περιβάλλον. Σε αυτή προειδοποιεό για τους κινδύνους της εκμετάλλευσης της φύσης και πλαισιώνει την ανάγκη για προστασία του πλανήτη με ηθικούς και κοινωνικούς όρους.
Η Λουτσέτα Σκαράφια, ιστορικός και πρώην συντάκτρια ενός περιοδικού του Βατικανού, η οποία έχει ασκήσει κριτική στον Φραγκίσκο για ορισμένα ζητήματα, αποκάλεσε αυτό το έγγραφο «ιδιοφυές έργο» και κορυφαίο σημείο του ποντίφικα.
Σεξουαλικές κακοποιήσεις
Παρόλο που ο Πάπας Φραγκίσκος έχει αναγνωρίσει τη συστημική φύση του προβλήματος και έχει κάνει κάποια πρωτοφανή βήματα, όπως η διοργάνωση μιας μεγάλης συνόδου στο Βατικανό που σχετικά με το θέμα, δεν έχει καταφέρει ακόμη να κάνει την απάντηση της εκκλησίας στο θέμα πιο σαφή. Οι κανόνες που έχει ορίσει για τη λογοδοσία των επισκόπων εφαρμόζονται ασυνεπώς, με ελάχιστες εξηγήσεις και αδιαφάνεια.
Όσον αφορά τις κακοποιήσεις, ο Φραγκίσκος «βασικά απέτυχε», σχολίασε ο Εμιλιάνο Φιτιπάλντι, ένας Ιταλός ερευνητής δημοσιογράφος. «Το πρακτικό αποτέλεσμα των ενεργειών που έκανε είναι κοντά στο μηδέν, ανεξάρτητα από τους διθυραμβικούς τόνους».
Ευκαιρίες για τις γυναίκες
Κατά τη διάρκεια της δεκαετούς θητείας του, ο Πάπας έχει κατά καιρούς προβεί σε ορισμένα άστοχα σχόλια σχετικά με τις γυναίκες. Ένα από αυτά ήταν όταν είχε πει στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο πως η Ευρώπη δεν θα πρέπει να είναι μία «στείρα γιαγιά», προκαλώντας το εκνευρισμένο τηλεφώνημα της τότε καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ.
Είναι όμως γεγονός πως ο Φραγκίσκος έχει κάνει περισσότερα για την αναβάθμιση του ρόλου των γυναικών, από ότι οποιοσδήποτε άλλος Πάπας.
Το Βατικανό δεν είναι πλέον ο εξ ολοκλήρου ανδροκρατούμενος κόσμος που ήταν πριν από 10 χρόνια – το ποσοστό των γυναικών που απασχολούνται από την Αγία Έδρα έχει αυξηθεί ελαφρώς κατά τη διάρκεια του συγκεκριμένου ποντίφικα. Αλλά εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά σπάνιο για γυναίκες να κατέχουν ανώτερες θέσεις, ενώ και ο Φραγκίσκος έχει δηλώσει κατηγορηματικά ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να είναι ιερείς.
Καθοδηγώντας την εκκλησία αυτά τα δέκα χρόνια, ο Πάπας Φραγκίσκος έχει βρεθεί παγιδευμένος ανάμεσα σε δύο πόλους. Για τη μία πλευρά μεταρρυθμίζει πάρα πολύ, για την άλλη όχι αρκετά. Η Washington Post αναφέρει πως ο 86χρονος κατά κάποιο τρόπο έχει υπάρξει ένας μεταρρυθμιστής Πάπας, όμως δεν παύει να αποτελεί προϊόν ενός θεσμού που κινείται σχεδόν πάντα αργά.
