Καλοκαίρι 2004. Μεσημέρι Σαββάτου. Οι γονείς κάνουν την καθιερωμένη μεσημεριανή τους σιέστα, όμως ο έφηβος εαυτός μου είναι πολύ ανήσυχος για να παραδοθεί στην καυτή αγκαλιά του μεσημεριανού ύπνου. Εκείνα τα ουκ ολίγα μεσημέρια καλοκαιριού η μεγαλύτερη μου απόλαυση, ίσως και παρηγοριά, δεν ήταν άλλη από μια επίσκεψη στο βίντεο κλαμπ της γειτονιάς, απ’ όπου σχεδόν πάντοτε επέστρεφα σπίτι με μια ακόμα κινηματογραφική εκδοχή του παλιού, καλού, διαχρονικού ‘‘boy-meets-girl’’ και την υπόσχεση για ακόμα ένα ευτυχισμένο τέλος.

Ήταν η χρυσή εποχή της ρομαντικής κομεντί, μια εποχή κατά την οποία η ζωή ήταν – ή τουλάχιστον έμοιαζε – πολύ πιο απλή. Όπως ακριβώς πιο απλό ήταν πάντοτε και το στόρι, η πλοκή εκείνων των ταινιών. Όμως, ξαφνικά, εκεί κατά τα τέλη εκείνης της πρώτης δεκαετίας των 00s, η ρομαντική κομεντί μας άφησε χρόνους. Το είδος βρήκε ήσυχο τέλος κι ας είχε κάνει πάταγο στις πολλές δεκαετίες ζωής του στην μεγάλη οθόνη.

Η ρομαντική κομεντί έχει υπάρξει βασικός πυλώνας του Χόλιγουντ. Το είδος έχει καθορίσει καριέρες κορυφαίων ηθοποιών παγκοσμίως, έχει αποσπάσει βραβεία για τα κινηματογραφικά στούντιο κι έχει επιφέρει τεράστια κέρδη στη βιομηχανία του θεάματος. Αλλά, μια μέρα φάνηκε να πέρασαν στο παρελθόν και η σχετική απουσία τους από τις αίθουσες έμεινε μυστήριο ανοιχτό. Τι σκότωσε τη ρομαντική κομεντί; Ήταν τα στούντιο ή το κοινό που έπαψαν πρώτα να επενδύουν στο είδος;

Όλες αυτές οι σκέψεις κατέκλυσαν τα χτυπημένα από τον κορονοϊό εγκεφαλικά μου κύτταρα μες στη βδομάδα, όταν έψαχνα κάτι «εύκολο» να δω να περάσει η ώρα, κάτι να μην διαρκεί πάνω από ενενήντα λεπτά και η πλοκή του οποίου θα είναι απλή, τα νοήματα μετρημένα στα δάχτυλα και το happy end δεδομένο. Έψαχνα εν ολίγοις για λίγη παβλοφική παρηγοριά.

Κάπως έτσι, έπεσα πάνω στο «Your Place or Mine», την τελευταία rom-com του Netflix, η οποία με την κυκλοφορία της πυροδότησε μια συζήτηση σχετικά με το αν μαζί της φέρνει και την – για πολλούς πολυπόθητη – επιστροφή της ρομαντικής κομεντί. Λοιπόν, εάν το είδος επιθυμεί να κάνει στ’ αλήθεια comeback και να αναμετρηθεί με υπερήρωες, μεγάλα franchise ταινιών και το καλό σινεμά που τα τελευταία χρόνια είναι σε άνθηση, νομίζω πως πρέπει να κάνει κάτι πολύ καλύτερο από αυτό.

Ρομάντζο σε ύφεση

Οι ρομαντικές κωμωδίες έπεσαν κατακόρυφα από πάνω από το 11% του μεριδίου της αγοράς στις αρχές του αιώνα σε λίγο πάνω από το 2% το 2019. Οι λόγοι που οδήγησαν στην πτώση αυτή ήταν αρκετοί. Αφενός, τα  στούντιο σταμάτησαν να επενδύουν σε ταινίες μεσαίου προϋπολογισμού τόσο πολύ και, αφετέρου, τα μεγάλα ονόματα των ρομαντικών κομεντί που αγαπήσαμε μεγάλωσαν κι αυτά και τράβηξαν νέους δρόμους, χωρίς να παραδώσουν τα σκήπτρα σε νέους πρωταγωνιστές.

Ταυτόχρονα, όμως, και το κοινό έδειξε να γυρίζει την πλάτη του στο είδος. Σαν να μεγάλωσε και το κοινό. Όλες αυτές οι ρομαντικές αφηγήσεις κάπου μας έχασαν, έπαψαν να τροφοδοτούν τις προσδοκίες μας γιατί έπαψαν να είναι πιστευτές.

Επιπλέον, η μετατόπιση της αντίληψης της κοινωνίας γύρω από το κοινωνικό φύλο και οι σφοδρές φεμινιστικές κριτικές, που δέχτηκαν τα τελευταία χρόνια όλες αυτές οι rom-com που μας γαλούχησαν, απομάκρυναν μεγάλη μερίδα του κοινού και κατέστησαν την κινηματογραφική βιομηχανία επιφυλακτική απέναντι τους.

Η ρομαντική κομεντί όχι μόνο έπαψε να έχει απήχηση, αλλά απέκτησε και ορκισμένους εχθρούς. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι αυτές οι ταινίες καλό θα ήταν να μείνουν εκεί που ανήκουν – στο παρελθόν, στο χρονοντούλαπο.

Γιατί είναι αδύνατον πια να δεις «Το Ημερολόγιο της Μπρίτζετ Τζόουνς» χωρίς να κριντζάρεις με την εμμονή της ομώνυμης πρωταγωνίστριας να βρει άντρα ή το «Κάτι τρέχει με τη Μαίρη» αγνοώντας το γεγονός ότι η ταινία θεωρεί απολύτως ρομαντική και φυσιολογική τακτική το να παρακολουθεί ένας άντρας την γυναίκα για την οποία τρέφει τρυφερά αισθήματα. Είναι όλο λάθος.

Οι ταινίες που κάποτε λατρεύονταν για τους φανταστικούς έρωτές τους θεωρούνται πλέον προβληματικές εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο οι γυναικείοι χαρακτήρες και οι ιστορίες τους γράφονταν με μη ρεαλιστικό και σεξιστικό τρόπο. Τα θέματα και οι χαρακτήρες υπήρξαν βαθιά προβληματικοί σε βαθμό που είναι αδύνατον πια να το αγνοήσει κανείς.

Η πολυπόθητη αναγέννηση

Αλλά ενώ μπορούμε να συνεχίσουμε να συζητάμε για την κατάρρευση της ρομαντικής κομεντί για πάντα, αναλύοντας όλα όσα πήγαν τόσο στραβά, το μέλλον της παραμένει άγραφο. Μπορεί ποτέ να επανέλθει το είδος; Τι θα χρειαζόταν για ένα ουσιαστικό rebranding;

Λοιπόν, το πρώτο βήμα, η αλλαγή τερέν για τη ρομαντική κομεντί, μάλλον ήρθε σαν φυσική εξέλιξη ή μπορεί να ήταν και απλή συγκυρία, τώρα που το σκέφτομαι. Γιατί, καθώς όσο οι rom-com βίωναν την απόλυτη παρακμή στον κινηματογράφο, ένα άλλο είδος διασκέδασης γεννιόταν: το streaming. Και για τις διαδικτυακές πλατφόρμες όπως το Netflix, το Hulu, το Apple Tv, κτλ., η συνταγή της ρομαντικής κομεντί ήταν ταμάμ. Κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της οικιακής διασκέδασης. Οι πλατφόρμες streamingδοκίμασαν από νωρίς τις δικές τους ανεξάρτητες εκδοχές, όχι με πολύ μεγάλη επιτυχία στην αρχή.

Οι πρώτες απόπειρες, όπως ήταν φυσικό, έπεσαν στις ίδιες παλιές παγίδες. Όμως, στη συνέχεια είδαμε και λαμπρές στιγμές μεγάλης δημιουργικότητας, όπως για παράδειγμα το «Crazy Ex-Girlfriend». Ορισμένοι δημιουργοί έγιναν ιδιαίτερα ευρηματικοί και κατάφεραν να δημιουργήσουν άτυπες ρομαντικές κωμωδίες που πέτυχαν τόσο σε κριτικό όσο και σε εμπορικό επίπεδο, παίρνοντας μερικά από τα πιο παραδοσιακά χαρακτηριστικά των ρομαντικών κομεντί και δίνοντάς τους μια πιο φεμινιστική οπτική.

Η μεγαλύτερη στιγμή του είδους τα τελευταία χρόνια ήρθε με το blockbuster του 2018 «Crazy Rich Asians», το οποίο έγινε η έκτη πιο επιτυχημένη ρομαντική κομεντί όλων των εποχών στο αμερικανικό box office. Και η επιτυχία του ενδεχομένως να οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αμφισβήτηση της φόρμουλας που καθόρισε το είδος.

Η αναβίωση των ρομαντικών κομεντί είναι στα σκαριά από το 2018 και μετά, γι’ αυτό και κάθε τόσο αναζωπυρώνει η συζήτηση αυτή. Ωστόσο, πάνε οι εποχές που το μόνο που χρειαζόταν μια ρομαντική κομεντί για να στεφθεί με επιτυχία ήταν δύο τέλειοι, χολιγουντιανοί σταρ με μια μονοδιάστατη πλοκή. Το κοινό έχει αρχίσει να αποζητά την αυθεντικότητα και την ποικιλία χαρακτήρων, απόψεων και ιστοριών. Το νέο κύμα ρομαντικών κομεντί έχει την ευκαιρία να διευρύνει τα θέματα που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στις γυαλιστερές mainstream ταινίες.

Κοιτάζοντας μπροστά, είναι δύσκολο να προβλέψουμε πού θα πάει το είδος στη συνέχεια. Κι αυτό επειδή πρόκειται για μια τεράστια κατηγορία ταινιών στην πραγματικότητα, η οποία απαρτίζεται από πολλές υποκατηγορίες.

Έχουμε, για παράδειγμα, τις θεματικές ρομαντικές κομεντί, όπως εκείνες που βγάζει το Netflix κάθε Χριστούγεννα, αλλά και τις εντελώς mainstream ρομαντικές κομεντί που τροφοδοτούνται από τη νοσταλγία, ακριβώς όπως το «Your Place or Mine», και οι οποίες προσπαθούν να αναδημιουργήσουν τη μαγεία των αγαπημένων ταινιών της παλιάς σχολής, όπως το «The Holiday».

Ταυτόχρονα, έχουμε και τις ρομαντικές κομεντί που απευθύνονται στο εφηβικό κοινό, αλλά και ένα υποείδος που θεωρείται πιο κουλτουριάρικο και συγκεντρώνει την αναγνώριση των κριτικών, όπως η υποψήφια για Όσκαρ νορβηγική ταινία «The Worst Person in the World».

Έτσι, καθίσταται εξαιρετικά δύσκολο να μπορέσει να πει κανείς με έστω και την παραμικρέστερη βεβαιότητα τι μέλλει γενέσθαι με τη ρομαντική κομεντί. Εκείνο όμως που μπορεί να ειπωθεί είναι ότι μετά από την ύφεση στη δεκαετία του 2010, φαίνεται ότι λίγο η νοσταλγία, λίγο οι μεταβαλλόμενες τηλεοπτικές συνήθειες έχουν αναζωογονήσει το είδος αυτό ταινιών.

Προς το παρόν, το μέλλον τους φαίνεται ότι ίσως να έχει ένα κάποιο ενδιαφέρον, εάν οι νέοι δημιουργοί επενδύσουν στην ποικιλία και την πρωτοτυπία, αφήνοντας φόρμουλες του παρελθόντος πίσω τους. Μένει να δούμε την εξέλιξη.