Άλλη μια Τσικνοπέμπτη, άλλη μια ευκαιρία για διαδικτυακό beef ανάμεσα σε λάτρεις και πολέμιους της συγκεκριμένης μέρας. Όσο οι μεν θα στήνουν ψησταριές σε αυλές και πεζοδρόμια, όσο θα τρίβουν σχάρες με λεμόνι και θα ετοιμάζουν θράκα μερακλήδικη για καλοψημένα αλλά ζουμερά μεζεκλίκια, οι δε θα επιχειρηματολογούν ενάντια στο έθιμο του τσικνίσματος.

Και εγένετο Τσικνοπέμπτη

Για την καταγωγή του επίμαχου εθίμου κανείς δεν είναι σίγουρος, αλλά πολλοί συμφωνούν πως πιθανότητα ανάγεται στις βακχικές γιορτές. Η εξωφρενική αδηφαγία και οι αλκοολικές κραιπάλες, που χαρακτηρίζουν την Τσικνοπέμπτη, παραπέμπουν σε ιεροτελεστίες αρχαίων Ελλήνων και – αργότερα – Ρωμαίων, που σχετίζονταν με την αειφορία της γης και την προετοιμασία για την υποδοχή της άνοιξης.

Ακόμα και ο βραβευμένος λαογράφος Δημήτριος Λουκάτος, ο οποίος ασχολήθηκε εκτενώς με την ελληνική λαογραφία και ανθρωπολογία, υποστήριζε ότι το φαγοπότι και το γλέντι της Τσικνοπέμπτης είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης».

Όπως και πολλές ακόμα παγανιστικές γιορτές, με τη διάδοση του Χριστιανισμού, υιοθετήθηκαν από τη νέα θρησκεία σε μια προσπάθεια αυτής να γίνει πιο ελκυστική. Με αυτόν τον τρόπο, ο ασπασμός του Χριστιανισμού γινόταν αυτομάτως εύκολη υπόθεση, μιας και οι νεοφώτιστοι δεν θα χρειαζόταν να απαρνηθούν τις αγαπημένες τους γιορτές, παραδόσεις και έθιμα.

Έτσι, έγινε κι η Τσικνοπέμπτη γιορτή της Ορθοδοξίας. Έγινε η μέρα που, εν όψει της μεγάλης νηστείας πριν το Πάσχα, καλούμαστε να ξεφορτωθούμε όση ζωική πρωτεΐνη βρίσκεται στα ράφια των ψυγείων μας, καταναλώνοντάς την. Όλη. Αυγά, κρέατα, λουκάνικα κι αλλαντικά, τυριά, τζατζίκια, τυροσαλάτες, ρώσικες, τα πάντα.

Κι αφού συνδέθηκε με την Ορθοδοξία, δεν θα μπορούσε βεβαίως βεβαίως να είναι Τσικνοτετάρτη ούτε Τσικνοπαρασκευή, καθότι είναι και οι δύο μέρες νηστείας. Οπότε, Πέμπτη. Μια Πέμπτη με άρωμα που συναγωνίζεται σε ένταση εκείνο της Κυριακής του Πάσχα.

Τσίκνας ωδή

Η μεθυστική μυρωδιά της τσίκνας ξεκινά να αναδύεται στον αέρα από νωρίς. Πριν καλά-καλά πάει δώδεκα, βλέπεις κόσμο ήδη ζαλισμένο από τη μυρωδιά. Μέχρι το βράδυ, η πόλη βυθίζεται σε ένα σύννεφο τσίκνας τόσο παχύ που δεν βλέπεις να τσουγκρίσεις τα ποτήρια των συνδαιτημόνων σου κάθε φορά που λέτε «Γεια μας!».

Κι όσο τραβά το φαγοπότι, η τσίκνα διαχέεται. Λικνίζεται, ψηλώνει, περνά τα τείχη της Νεφελοκοκκυγίας και φτάνει ως το βασίλειο το θεών. Τα ρουθούνια τους γεμίζουν τσίκνα, επιβεβαίωση ότι οι θνητοί ακόμα τους λατρεύουν. Ευφραίνονται. Μήπως είμαστε ακόμα οι πρόγονοί μας; Ωραίο θέμα για συζήτηση σε κατάσταση μέθης.

Η τσίκνα ήταν πολύ σημαντική στη λατρεία του Δωδεκάθεου. Ολόκληρο έργο έγραψε ο πατέρας της κωμωδίας. Αλλά και ακόμα νωρίτερα, μετά την Τιτανομαχία, όταν θεοί και άνθρωποι μαζεύτηκαν στη Σικυώνα για να ορίσουν τα δικαιώματα του καθενός, ο Προμηθέας, που προστάτευε το ανθρώπινο είδος, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τη δύναμη της τσίκνας και να ξεγελάσει τον Δία. Έτσι, το κρέας των ζώων που θυσιάζονταν προς τιμή των θεών καθιερώθηκε να καταναλώνεται από τους θνητούς και οι θεοί να εισπράττουνε ως προσφορά μοναχά την τσίκνα.

Τσικνοπέμπτης αντίλογος

«Να φάτε φακές», ήταν το σύνθημα των μελών μιας χορτοφαγικής οργάνωσης, η οποία το 2019 είχε πραγματοποιήσει συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από τη Βαρβάκειο Αγορά ανήμερα της Τσικνοπέμπτης, την ώρα που ορκισμένοι κρεατοφάγοι διάλεγαν με προσοχή τι θα ξεκοκαλίσουν. Το συγκεκριμένο παράδειγμα μπορεί σε κάποιους να ακούγεται γραφικό, όμως τα επιχειρήματα κατά της κρεατοφαγίας στη βάση τους κρύβουν και πολλή αλήθεια.

Πίσω από κάθε ζουμερό παϊδάκι που καταβροχθίζουμε κρύβονται οι εσωτερικευμένες αυταρχικές αξίες του σπισισμού, της πίστης δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι ανώτερος από κάθε άλλο έμβιο ον.

Ο σπισισμός οδηγεί τον άνθρωπο να αντιμετωπίζει τα ζώα ως ταχυκίνητα καταναλωτικά προϊόντα πρώτης ανάγκης. Όσοι, λοιπόν, αντιτίθενται στην κρεατοφαγία, καταρχάς αντιτίθενται στον σπισισμό και τάσσονται υπέρ της δικαιοσύνης των ειδών. Στο πλαίσιο αυτό, δεν καταναλώνουν κρέας και υποστηρίζουν το δικαίωμα των ζώων στην ευζωία.

Κρεατοφαγία και ανθρώπινη υγεία

Τα τελευταία χρόνια η συζήτηση γύρω από την κατανάλωση κρέατος από τον άνθρωπο έχει λάβει διαστάσεις. Πλέον, πραγματοποιούνται πολλές έρευνες, οι οποίες δείχνουν ότι η αυξημένη κατανάλωση κρέατος, ειδικά κόκκινου και επεξεργασμένου, επιβαρύνει την υγεία μας.

Την ίδια στιγμή, βέβαια, οι ίδιες αυτές έρευνες υποδεικνύουν ότι η διαλειμματική αποχή από το κρέας και από τροφές ζωικής προέλευσης επηρεάζουν βιολογικές διεργασίες του οργανισμού που σχετίζονται με τη μακροζωία.

Πράγμα που σημαίνει πως, αν και η κατανάλωση κρέατος έπαιξε κάποτε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή μας, ο σημερινός άνθρωπος δεν έχει ανάγκη από μεγάλες ποσότητες κρέατος στη διατροφή του, μιας και αυτή είναι πια πολύ πλούσια. Πλέον, έχουμε πρόσβαση σε πολύ μεγάλη γκάμα τροφών, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν σε μια ισορροπημένη και πλήρη διατροφή, χωρίς να χρειάζεται να τρώμε κρέας λες και ζούμε στην εποχή του homo erectus.

Λίγο πριν την κραιπάλη

Ξέρω πως πολλούς δεν σας έπεισα. Η τσίκνα έχει ήδη αρχίσει να γίνεται ορατή έξω από τα μεγάλα παράθυρα του γραφείου. Η δε μυρωδιά έχει ήδη αρχίσει να σε καλεί σαν μαγεμένος αυλός και το μόνο που θέλεις είναι να έρθει η ώρα να φωνάξεις «Γιαμπα νταμα ντου» και να ορμήσεις στο ψητό.

Λοιπόν, κάντο. Απλώς άσε το Τσικνοπεμπιάτικο beef στην άκρη, δεν χρειάζεται. Το ίδιο ισχύει και για τους χορτοφάγους. Ας φάει ο καθένας ό,τι θέλει. Ας γιορτάσει όποιος το θέλει. Αλλά ας μην αναλωθούμε σε τσακωμούς. Η κουλτούρα μας γύρω από το φαγητό και ιδιαίτερα γύρω από την κρεατοφαγία ενδεχομένως να ήρθε η ώρα να αλλάξει, ναι. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι μία μέρα.