Μια ανάλυση του Εμμανουήλ Μαυρομμάτη μιας μοναδικής εμπειρίας εικονικής πραγματικότητας στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος (ΔιΠαΕ) στη Σίδνο στη Θεσσαλονίκη.
Εγινε στο πρωτοπόρο του εργαστήριο συνεργαζόμενο με την «Πραξιτέλειο» ΑΜΚΕ (εμπνευστής του προγράμματος) και την «Polymorph Software» (εκτέλεση).
Το πείραμα έγινε βάσει του έργου της Εύης Κυρμακίδου που εξέθεσε ο συγγραφέας στην ομαδική έκθεση «Οπτική και Υλοποιημένη Πρόσληψη» (Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά) με την υποστήριξη των εφημερίδων «Το Βήμα» και «Τα Νέα».
Θα φανταστούμε ότι κυκλοφορεί κάποιος σε ένα χώρο συνεχώς μεταβαλλόμενο, που αλλάζει σε κάθε του κίνηση, σε κάθε βήμα του, και που φαίνεται να ανοίγεται, να διαστέλλεται και να συστέλλεται, να αναδύει εμπόδια που τα διασχίζει για να του αποκαλυφθούν νέα εμπόδια στα οποία καθώς τα παραμερίζει αποκαλύπτεται το κενό κάτω από τα πόδια του με τον ίδιο τότε να αιωρείται, αλλά και να το περπατάει σαν σε στερεό έδαφος.
Είναι ένα μοναδικό βίωμα που η φαντασία δεν μπορεί να το συλλάβει, αν δεν το έχει ζήσει. Όταν έβαζα το κεφάλι μου σε μια σφαίρα που έπλεε, μου ανοιγόταν ένας κυκλικός χώρος με τα τοιχώματα να αποκαλύπτουν νέα κενά και τοιχώματα, σφαίρες που τις έπιανα και τις φορούσα στο κεφάλι μου, για να δω μέσα στις σφαίρες ένα νέο περιβάλλον να το σχηματίζουν κυκλικά απέραντοι μπλε ουρανοί και ατελείωτα βάθη ή τους άλλους συναδέλφους, στο ίδιο σύμπαν, να μου αποκαλύπτονται ως πράσινοι σκελετοί τους οποίους άπλωνα τα χέρια και τους έδιωχνα ή αντίστοιχα, τους τραβούσα προς το μέρος μου, ώστε τα χέρια μας να φαίνεται ότι ακουμπούν. Είχα την τύχη να είμαι από τους πρώτους που έζησαν αυτό το μοναδικό πείραμα διάδρασης, αφάνταστα απεριόριστο για τη ζωγραφική.
Μιλώ για τη ζωγραφική ως άνθρωπος της τέχνης, για τον οποίο η ζωγραφική είναι το αντικείμενο. Θα προσθέσω όμως ότι πριν αναφερθώ στις νέες εικαστικές δυνατότητες (τα βιώματα) αυτής της τεχνολογίας, θα εξηγήσω ότι πρόκειται για την πρωτοβουλία του προγράμματος, «Νέα Διάσταση στη Τέχνη» το οποίο προτάθηκε από την Ευτυχία Πουλουκτσή, Πρόεδρο της ΑΜΚΕ ΠΡΑΞΙΤΕΛΕΙΟΝ (είναι Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία), στο Υπουργείο Ανάπτυξης όπου και έγινε αποδεκτό με υψηλή βαθμολόγηση.
Η χρηματοδότηση του προγράμματος από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ) είναι για την διευθύντρια του εργαστηρίου στο οποίο εγκαταστάθηκε και αντιπρόεδρο του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος του ΔιΠΑΕ, Παρασκευή Μεντζέλου, «ένα πρότυπο αξιοποίησης της εικονικής πραγματικότητας και σε άλλους τομείς, όπως για παράδειγμα για τη δημιουργία σεναρίων αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών από ειδικούς της επιστήμης και της εφαρμογής της επιχειρησιακής έρευνας. Είναι επίσης το πιο σύγχρονο που λειτουργεί σε Πανεπιστήμιο παγκοσμίως».
Θα προστεθεί ότι σε αντίθεση με άλλα εργαστήρια εικονικής πραγματικότητας, ο χρήστης δεν δεσμεύεται από καλώδια να τον συνδέουν με ένα κεντρικό σύστημα μεταβίβασης της πληροφορίας, αλλά ότι κινείται ελεύθερα και ασύρματα με άλλα τέσσερα έως έξη άτομα να βλέπουν τα ολογράμματα τους -ο καθένας των άλλων- να κινούνται σε μια ειδική πλατφόρμα 64 τετραγωνικών μέτρων.
Φορέσαμε ένα σακίδιο στην πλάτη που μεταφέρει τον εξοπλισμό και ειδικά γυαλιά που ενεργοποιούνται από το κεντρικό σύστημα. Ο μηχανικός Αυτοματισμού και ΕΔΙΠ του Τμήματος, Δημήτρης Βούλτσιος, υποψήφιος διδάκτορας, που συμμετείχε στην επιλογή του συγκεκριμένου εικαστικού έργου και στην οργάνωση, στην υλοποίηση της διάδρασης, εξηγεί ότι δημιουργήθηκε ένα «λογισμικό, αναλύοντας και διασπώντας το συγκεκριμένο έργο της Εύης Κυρμακίδου » και ότι, «ο επισκέπτης ή, η επισκέπτρια του εργαστηρίου μπορούν να εμβαθύνουν στο έργο και να αλληλεπιδράσουν στην κατασκευή του». Προστίθεται ότι το σύστημα προσποιείται μυρωδιές ανάλογα με το περιβάλλον που διαμορφώνεται και σεισμούς στό έδαφος, ανάλογα με την εικονική διήγηση.
Μοντερνισμός
Αναφερόμενος στην προσωπική μου εμπειρία θα αντλήσω, από τις παρατηρήσεις του Δημήτρη Βούλτσιου, την επισήμανση της διάσπασης. Είναι το κεντρικό στοιχείο που αφορά τη σύγχρονη τέχνη. Δύο είναι τα κύρια στοιχεία που αφορούν τον μοντερνισμό του εικοστού αιώνα. Το ένα είναι η ανάλυση ενός συνόλου στα μέρη που το αποτελούν. Το άλλο είναι η επανασυγκρότησή τους, σε διαφορετικά και νέα σύνολα.
Η ανάλυση είναι το εικαστικό έμβλημα -και η κατασκευή, είναι η ανασυγκρότηση, το νέο έμβλημα που αντικατάστησε το χωνευτήρι, τη σύνθεση. Στην εποχή μας ο κυβισμός και τα φουτουριστικά ή κατασκευαστικά κινήματα που ακολούθησαν έτειναν σε μια διαρκή αναμόρφωση του βλέμματος να βλέπει το πώς τα πράγματα βλέπονται μεταξύ τους, ανεξάρτητα από το εξωτερικό βλέμμα που φαντάζεται τότε το πώς βλέπονται, ανάλογα με την ικανότητα της φαντασίας του καλλιτέχνη.΄Εχει όμως όρια η φαντασία του καλλιτέχνη και ως πόσο μπορεί πράγματι να αντλήσει τα πιο απεριόριστα όρια, από την περιορισμένη, όσο ανεπτυγμένη και να είναι, εμπειρία του από τα βιώματα;
Το νέο γεγονός της εποχής μας, μετά την ανάλυση -ως τον προθάλαμο- είναι το βίωμα. Το βλέπουμε να αναγγέλλεται ήδη στις τέχνες της εποχής μας, από τα happenings μέχρι το θέατρο του δρόμου, στους αυτοσχεδιασμούς, στις περφόρμανς, στις κάθε μορφής επεμβάσεις στο περιβάλλον και στις αναδιαμορφώσεις της φύσης, στις τέχνες του σώματος. Ο ίδιος προσωπικά, ως συγγραφέας, εκφράζομαι με λέξεις. Πόσο θα αντλούσε απεριόριστες εμπειρίες και εμπλουτισμούς εικόνων ο εικαστικός, από την αφάνταστη εμπειρία που είχα, πριν λίγες μέρες, στη Σίνδο, χάρη στον πολλαπλασιασμό στο άπειρο, της φαντασίας του συγκεκριμένου εκείνου έργου της καλλιτέχνιδας, ως μιας λογικής συνέπειας της νέας τεχνολογίας;
Πέρα από το γεγονός ότι η καθολική διάδοση, αυτή τη στιγμή, αυτού του έργου, δημιουργεί ένα διεθνές παράδειγμα επισήμανσης των απέραντων δυνατοτήτων μιας βιωματικής πρόσληψης απεριόριστων εικόνων, αναγγέλλονται οι νέες έννοιες που θεωρώ ότι προκύπτουν από τη νέα τεχνολογία της εποχή μας: είναι η απαρχή εμπλουτισμών της φαντασίας που υπερβαίνουν την καθημερινή εμπειρική λογική και είναι η απαρχή μιας εμπλουτισμένης τεχνολογικά λογικής, που εγκαθιστά συγκροτημένα, ως ιστορικό προηγούμενο, σε αντιπαράθεση προς την ανάλυση -την τέχνη του βιώματος.
Εμμανουήλ Μαυρομμάτης
Ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ
