Μέσα Σεπτεμβρίου. Ένα εικοσιδιάχρονο κορίτσι από το Κουρδιστάν, η Μαχσά Αμινί, αφού συλλαμβάνεται στην Τεχεράνη επειδή φορά ανάρμοστα το χιτζάμπ της, τίθεται υπό κράτηση, ξυλοκοπείται άγρια, πέφτει σε κώμα και τρεις μέρες αργότερα – στις 16 Σεπτεμβρίου – αφήνει την τελευταία της πνοή. Η δολοφονία της Μαχσά Αμινί ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων. Ο γυναικείος πληθυσμός του Ιράν εξεγείρεται, αντιδρά, ξεχύνεται στους δρόμους.
Εδώ και πέντε μήνες σχεδόν, στο Ιράν λαμβάνει χώρα μια – τεράστια σε μέγεθος και ουσία – επανάσταση όχι μόνο για τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά για τα ανθρώπινα δικαιώματα εν γένει. Γιατί μπορεί στην πρώτη γραμμή να βρίσκονται έφηβα κορίτσια, όμως αυτή είναι μια επανάσταση με σκοπό την ανατροπή ενός βάναυσου καθεστώτος που καταπατά εδώ και χρόνια τα ανθρώπινα δικαιώματα ολόκληρου του πληθυσμού του Ιράν.
Στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει από τον Σεπτέμβρη, τα νέα που φτάνουν στα μέσα ενημέρωσης του Δυτικού κόσμου είναι πενιχρά. Η πληροφορία περνά δύσκολα, πολλές φορές καθόλου. Το αποτέλεσμα είναι να μαθαίνουμε ελάχιστα, πια, για το τι πραγματικά συμβαίνει στο Ιράν.
Το κενό αυτό στην πληροφόρηση, τουλάχιστον στο Βέλγιο όπου εδράζεται, προσπαθεί να καλύψει η διαθεματική συλλογικότητα Woman, Life, Freedom Belgium, που δημιουργήθηκε από γυναίκες ως απάντηση στην τρέχουσα κατάσταση στο Ιράν. Αντίστοιχες συλλογικότητες έχουν πλέον δημιουργηθεί και σε άλλες μεγάλες πόλεις του κόσμου, όπως η Νέα Υόρκη και το Άμστερνταμ.
Την περασμένη εβδομάδα, βρέθηκα στις Βρυξέλλες, όπου είχα την ευκαιρία να μιλήσω μαζί τους. Επί του παρόντος, η συλλογικότητα αποτελείται από γυναίκες διαφόρων ηλικιών, οι οποίες προέρχονται από διαφορετικά υπόβαθρα. Αρκετές από τις γυναίκες που είναι μέλη της συλλογικότητας εξακολουθούν να έχουν πολύ στενούς δεσμούς με το Ιράν, ενώ κάποιες άλλες έχουν προηγούμενη εμπειρία πολιτικού ακτιβισμού στο Ιράν.
Πώς ενημερώνεστε για όσα συμβαίνουν στο Ιράν; Είναι τόσο δύσκολο να βρει κανείς πληροφορίες στο διαδίκτυο. Ακόμη και από αλληλέγγυους λογαριασμούς στο Twitter και το Instagram, νιώθω ότι μπορεί κανείς να αντλήσει πολύ λίγες πληροφορίες.
Είναι πράγματι πολύ δύσκολο, ειδικά αν δεν κατάγεσαι από το Ιράν. Αν έχεις δεσμούς με το Ιράν, όμως, είναι κάπως αναπόφευκτο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και διάφορα ειδησεογραφικά πρακτορεία μας βομβαρδίζουν με πολλή πληροφορία. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν και κάποιες ομάδες, ίσως δεν είναι εντελώς σωστό να τις αποκαλέσουμε «ειδησεογραφικά κανάλια», που προσπαθούν να καλύπτουν όλες εκείνες τις ειδήσεις που περνούν απαρατήρητες σχετικά με παράλογες συλλήψεις ανθρώπων από το καθεστώς, εθνικές μειονότητες, ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, κ.λπ. Επιπλέον, καθετί που διαβάζουμε ή κάθε φορά που προκύπτει ένα θέμα για το οποίο μιλούν όλοι, το φέρνουμε στο τραπέζι προς συζήτηση. Συμβαίνουν τόσα πολλά που είναι αδύνατο να ενημερώνεται κανείς για όλα, οπότε αυτή η συλλογικότητα είναι πολύ χρήσιμη από αυτή την άποψη.
Γιατί πιστεύετε ότι τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης επιλέγουν μερικές φορές να προβάλλουν τις ειδήσεις υπό ένα συγκεκριμένο πρίσμα;
Έχουν υπάρξει περιπτώσεις που έχουν εξαχθεί μερικά πολύ περίεργα συμπεράσματα από κάποια μέσα μαζικής ενημέρωσης στη Δύση, τα οποία μας σόκαραν κατά καιρούς. Μπορεί εμείς να μην είμαστε αυτή τη στιγμή στο Ιράν, αλλά είμαστε πολύ αναμεμειγμένες, έχουμε συγγενείς και φίλους εκεί που λένε μια πολύ διαφορετική ιστορία. Ένα από αυτά τα συμπεράσματα, για παράδειγμα, αφορούσε την κατάργηση της αστυνομίας ηθικής. Ήμασταν έξαλλες με αυτό γιατί όποιος παρακολουθεί πραγματικά τι συμβαίνει, γνωρίζει πολύ καλά ότι η καταπίεση που ασκείται δεν έχει να κάνει μόνο με την αστυνομία της ηθικής, αλλά με ένα αυταρχικό καθεστώς, το οποίο ο κόσμος θέλει απλά να ανατραπεί. Και όχι μόνο αυτό, αλλά θέλουμε να ανατραπεί και κάθε εκδήλωση των πατριαρχικών δομών του, στην κοινωνία και στην οικογένεια. Κι αυτό είναι κάτι που θα πάρει πολύ χρόνο και απαιτεί αφοσίωση, και δεν αφορά μόνο μια γενιά, είναι ένα κίνημα που διατρέχει όλες τις γενιές. Από τη μία, αν επιχειρήσουμε να μην δούμε τέτοια συμπεράσματα με καχυποψία, ίσως και να λειτουργούν σαν κάποιου είδους πρόβλεψη, να πηγάζουν από την ανάγκη για αλλαγή. Και θέλουμε αυτή η αλλαγή να προέλθει από τις γυναίκες, για να αλλάξει το όλο αφήγημα. Από την άλλη, υπάρχει πάντοτε μια τάση ότιδήποτε βρίσκεται έξω από τη δυτική σφαίρα να απλοποιείται, να γίνεται εύπεπτη πληροφορία για το ευρύ κοινό, ώστε να μπορούν να ακολουθήσουν την είδηση.
Είναι αλήθεια όμως; Καταργήθηκε η αστυνομία της ηθικής;
Λοιπόν, δεν έχουμε πληροφορίες από πρώτο χέρι. Επιπλέον, οφείλουμε να λάβουμε υπόψιν μας ότι τα πράγματα μπορεί να διαφέρουν πολύ από πόλη σε πόλη. Έτσι, δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η αστυνομία της ηθικής είναι αδρανής αυτή τη στιγμή ή όχι. Αλλά εξακολουθούν να συλλαμβάνονται άνθρωποι επειδή μοιράστηκαν ένα Twit ή χόρεψαν στο δρόμο ή τραγούδησαν. Φυσικά, η αστυνομία της ηθικής είναι βάναυση, μιλάμε για στυγνή αστυνομική βία, αλλά την ίδια στιγμή συμβαίνουν και άλλα τόσα αδιανόητα πράγματα. Επομένως, θα θέλαμε πολύ να δούμε τα μεγάλα πρακτορεία ειδήσεων να εξετάζουν τα όσα συμβαίνουν στο Ιράν, αυτή την επανάσταση, υπό μια πολύ διαφορετική οπτική γωνία, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, αντί να την παρακολουθούν κατά περίπτωση. Χρειάζεται να εξετάσει κανείς πώς λειτουργούν αυτές οι δομές εξουσίας, χρειάζεται μια πιο κριτική ανάλυση των όσων συμβαίνουν στο Ιράν.
Δηλαδή;
Είναι σημαντικό να μάθει ο κόσμος τι συμβαίνει στο Ιράν σε όλο του το εύρος, τι αντιμετωπίζουμε από το ’79 ή και πριν από αυτό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτή η επανάσταση είναι πρώτα από απ’ όλα ο καρπός των σπόρων που φυτεύτηκαν πριν από χρόνια από κάποιους λίγους ανθρώπους που πίστευαν στην ελευθερία. Χάρη στην πίστη, την αφοσίωση και τη δράση αυτών των ανθρώπων, τώρα πιστεύουμε κι εμείς. Ο αγώνας των γυναικών στο Ιράν πάει πολύ πίσω και δεν ακολουθεί την ίδια λογική με τον Δυτικό φεμινισμό. Δεν είναι κάτι που εμφανίστηκε σαν σπίθα μες στη νύχτα. Αυτή η επανάσταση δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή και έχουμε πολύ αγώνα μπροστά μας.
Πώς είναι η καθημερινή ζωή τώρα στο Ιράν με όλα όσα συμβαίνουν;
Απ’ ότι μαθαίνουμε από τις οικογένειες και τους φίλους μας, καθώς και από τις ειδήσεις, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά, αλλά, παρόλα αυτά, οι άνθρωποι προσπαθούν να συνεχίσουν να ζουν κανονικά, πρέπει να δουλέψουν κτλπ. Αλλά, παράλληλα, συμβαίνει και η επανάσταση. Η αντίσταση είναι στενά συνδεδεμένη με τους δρόμους. Όταν ο κόσμος βγαίνει στους δρόμους, τα μαγαζιά κλείνουν. Αλλά όταν οι δρόμοι ηρεμήσουν λίγο, πράγμα που συμβαίνει, οι άνθρωποι επιστρέφουν και πάλι στις καθημερινές τους ασχολίες. Το σημαντικό σε όλο αυτό είναι ότι υπάρχει συλλογική κατανόηση. Υπάρχει μια συλλογική συνείδηση για την όλη κατάσταση, η οποία εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αντιστέκονται, αλλά συνεχίζουν να εργάζονται, να σπουδάζουν, να ζουν, κτλπ. Η αντίσταση παίρνει διάφορες μορφές, οι οποίες συμβαδίζουν με το πώς ισορροπεί κανείς την καθημερινή του ζωή και τη δέσμευσή του στην επανάσταση. Μέσα από αυτή την αντίσταση γεννήθηκε και ένα μεγάλο καλλιτεχνικό ρεύμα στο Ιράν.
Μέσα από αυτό το καλλιτεχνικό ρεύμα αναδύθηκε και το κομμάτι «Baraye» του Shervin Hajipour που βραβεύθηκε με Grammy;
Από την αρχή της επανάστασης, πολλοί άνθρωποι ξεκίνησαν να γράφουν ποίηση, ραπ τραγούδια, ακομα και ολόκληρα άλμπουμ, αντέδρασαν με έναν πολύ παραγωγικό τρόπο. Κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα όμορφο, καθώς μπορείς να δεις πώς η προσπάθεια κάποιου να συλλάβει αυτό που συμβαίνει μπορεί να φτάσει πολύ μακρυά. Κατά τη διάρκεια αυτής της καλλιτεχνικής άνθησης γεννήθηκε και το κομμάτι «Baraye» του Shervin Hajipour, που σύντομα έγινε ο ύμνος της επανάστασης και την προηγούμενη εβδομάδα βραβεύτηκε και με Grammy. Ο κόσμος προβληματίζεται και γράφει μουσική. Είναι πολύ όμορφο, είναι μια στιγμή αλληλεγγύης.
Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η αλληλεγγύη στον αγώνα που δίνεται στο Ιράν;
Ως τώρα, η κυβέρνηση είχε επωφεληθεί πολύ από τις διαφωνίες μεταξύ των ανθρώπων του Ιράν. Αυτή τη στιγμή όμως οι άνθρωποι είναι αλληλέγγυοι μεταξύ τους. Μπορεί να δει κανείς συνθήματα που λένε «Από το Κουρδιστάν μέχρι το Sistan υπάρχει αίμα παντού». Συνθήματα που τονίζουν ότι ξέρουμε τι κάνει η κυβέρνηση σε αυτές τις περιοχές και πολεμάμε το ίδιο κακό.
Tι συμβαίνει σε αυτές τις περιοχές δηλαδή;
Τόσο οι άνθρωποι που ζουν στο κουρδικό τμήμα του Ιράν, όσο και οι άνθρωποι του Sistan και του Baluchistan παίρνουν την σκληρότερη απάντηση από την κυβέρνηση. Εδώ και πολλά, πολλά χρόνια, βιώνουν συστηματική καταπίεση, η οποία προέρχεται από αυτό το πολύ πατριαρχικό, θεοκρατικό καθεστώς. Για παράδειγμα, η εθνική μειονότητα των Baluch ζει σε μια από τις φτωχότερες περιοχές του Ιράν. Αρκετοί άνθρωποι δεν έχουν καν δελτία ταυτότητας και, επιπλέον, το περιβάλλον έχει οδηγήσει στην έλλειψη βασικών πόρων. Και παρόλα αυτά, αυτοί οι άνθρωποι βρίσκουν το θάρρος κάθε εβδομάδα να βγαίνουν στο δρόμο. Και φυσικά, το καθεστώς κάθε βδομάδα δολοφονεί δεκάδες ανθρώπους που ανήκουν σε αυτή τη μειονότητα και δεν έχουν χαρτιά.
Τώρα έχουν περάσει σχεδόν πέντε μήνες. Πιστεύετε ότι η επανάσταση θα συνεχιστεί για αρκετό καιρό στο μέλλον;
Ναι. Πιστεύουμε ότι το δύσκολο κομμάτι έχει επιτευχθεί, το κομμάτι της αφύπνισης, αυτό που αποφασίζεις είτε να δράσεις είτε να υποστείς τη μεγαλύτερη καταπίεση από όλες. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Άπαξ και γίνει αυτό, θέλει υπομονή, αφοσίωση και ανθεκτικότητα για να δούμε κάτι να βγαίνει από όλο αυτό. Πότε θα συμβεί κάτι τέτοιο δεν μπορούμε να το προβλέψουμε. Όμως είμαστε αισιόδοξες. Μπορεί να έχουμε να αντιμετωπίσουμε μία από τις πιο θεοκρατικές και πατριαρχικές κυβερνήσεις στον κόσμο, όμως το μήνυμά μας είναι δυνατό και καθαρό. Και το μήνυμα αυτό λέει ότι η ελευθερία των γυναικών είναι συνδεδεμένη με την ελευθερία όλων των ανθρώπων.
Πιστεύετε ότι η σημερινή ιρανική επανάσταση, αν δεν είχε τόσο τις ρίζες της στο ζήτημα των δικαιωμάτων των γυναικών, θα αντιμετωπιζόταν διαφορετικά;
Σίγουρα θα αντιμετωπιζόταν διαφορετικά. Τουλάχιστον, εμείς θα το βλέπαμε διαφορετικά. Τώρα, με όλο αυτό το κίνημα, ζητάμε ουσιαστικές αλλαγές. Όχι μόνο όσον αφορά το κυβερνητικό σύστημα, αλλά και όσον αφορά τη διαχείριση του περιβάλλοντος, την κλιματική αλλαγή, τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα δικαιώματα των γυναικών κ.λπ. Και, ναι, σίγουρα, ίσως έβρισκε μεγαλύτερη ή μικρότερη υποστήριξη από κάποιους, αλλά αυτό δεν έχει και τόση σημασία. Εκείνο που είναι σημαντικό αυτή τη στιγμή είναι να διατηρήσουμε την πίστη μας σε όσα έχουμε πετύχει, ανεξάρτητα από την υποστήριξη, και να παραμείνουμε επικεντρωμένοι στον σκοπό του αγώνα μας. Και επίσης να δούμε πώς μπορούμε να γίνουμε ακόμη πιο συμπεριληπτικοί από ό,τι πριν.
Ως μη Ιρανοί, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τον ιρανικό λαό;
Ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει ότι, αν και αυτός ο αγώνας είναι καθαρά ιρανικός και εδράζεται σε ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο, την ίδια στιγμή δεν είναι. Ο κόσμος αυτή τη στιγμή κινείται προς πολύ λάθος κατεύθυνση, είτε αυτό έχει να κάνει με την κλιματική αλλαγή, είτε έχει να κάνει με την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρέπει να αναλάβουμε δράση γιατί κανείς άλλος δεν θα το κάνει για ’μας. Τα ανθρωπιστικά κινήματα έχουν σημασία. Και για να επιφέρουν την πολυπόθητη αλλαγή χρειάζονται συμμάχους.
