Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας επισκέφτηκε την Κυριακή την σεισμόπληκτη Τουρκία. Καθ’όλη τη διάρκεια της επίσκεψης, τον Έλληνα ΥΠΕΞ συνόδευε ο Τούρκος ομόλογός του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο οποίος μάλιστα τον υποδέχθηκε με έναν θερμό εναγκαλισμό και μία κατ’ ιδίαν συνάντηση περίπου μισής ώρας. Στη συνέχεια της υποδοχής, οι δύο υπουργοί Εξωτερικών μετέβησαν με ελικόπτερο στην Αντιόχεια. Το τέλος της επίσκεψης ακολούθησαν εκατέρωθεν δηλώσεις σε εγκάρδιο κλίμα.
Υπό κανονικές συνθήκες, δεν θα υπήρχε τίποτα καινούργιο στην ανταλλαγή δηλώσεων στήριξης μεταξύ των υπουργων δύο γείτονων χωρών, ειδικότερα στο πλαίσιο μίας φυσικής καταστροφής. Δεδομένου όμως του πολυτάραχου παρελθόντος Δένδια και Τσαβούσογλου, η συνάντηση αυτή δημιουργεί προϋποθέσεις για ένα ελπιδοφόρο μέλλον.
Ενδεικτικό του μεγάλου συμβολισμού του περιστατικού, η αντίδραση του πρέσβη των ΗΠΑ στην Τουρκία, Τζεφ Φλέικ:
Από τη φιλία στις πολεμικές ιαχές
Η σχέση των δύο πολιτικών αντανακλά τη σχέση των χωρών που εκπροσωπούν: ένταση και εκατέρωθεν ειρωνικές δηλώσεις δεν λείπουν από τις κοινές τους εμφανίσεις αλλά και τις ξεχωριστές τους δηλώσεις. Η επιθετική εξωτερική πολιτική της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα, που τα τελευταία χρόνια κλιμακώνεται με φόντο τις τουρκικές εκλογές του 2023, έχουν οδηγήσει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε τεντωμένο σχοινί. Και καθώς ο Τούρκος ηγέτης, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξαπολύει συχνά πολεμικές απειλές προς τη χώρα μας και προβαίνει σε παραβιάσεις με τη μορφή υπερπτήσεων, καταδιώξεων στο Αιγαίο, αλλά και απειλές αναφορικά με το μεταναστευτικό, ο Τσαβούσογλου ως ένας από τους ισχυρότερους υπουργούς της κυβέρνησης, ακολουθεί και στηρίζει την πολιτική αυτή.
Πριν από περίπου 20 χρόνια όμως, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Ο νεοεκλεγείς βουλευτής τότε, Νίκος Δένδιας, ως μέλος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης επισκεπτόταν το Στρασβούργο όπου και γνωρίστηκε με τον επικεφαλής της τουρκικής αντιπροσωπείας τότε, Τσαβούσογλου. Τη σχέση που ανέπτυξαν υπό εκείνες τις συνθήκες την ονόμασαν φιλία, όμως όταν το 2019 βρέθηκαν απέναντι ως ΥΠΕΞ των χωρών τους, η φιλία αντικαταστάθηκε από το αίσθημα της καχυποψίας και τις προσπάθειες διπλωματικής ισορροπίας στο ταραγμένο κλίμα του τουρκικού αναθεωρητισμού.
Σημείο αναφοράς των τεταμένων σχέσεων αποτέλεσε το ταξίδι του Δένδια στην Άγκυρα, στις 15 Απριλίου του 2021 – 6 χρόνια μετά την τελευταία επίσκεψη Έλληνα ΥΠΕΞ στη γείτονα χώρα. Σε μία, αν μη τι άλλο, επεισοδιακή συνέντευξη τύπου, εξαπολύθηκαν αιχμηρές δηλώσεις «on camera» από τον κ. Δένδια, με κεντρικό θέμα την τουρκική προκλητικότητα, πυροδοτώντας τις επιθετικές απαντήσεις του ξαφνιασμένου Τούρκου ομόλογού του. Ο Τσαβούσογλου κατέληξε πως: «Αν συνεχίσουμε έτσι δεν θα μπορέσουμε να λύσουμε τις διαφορές μας» ενώ αργότερα σε τηλεοπτική συνέντευξη είχε σχολιάσει: «Ηταν δυσάρεστη η συνέντευξη Τύπου με τον Δένδια (…) Θα προτιμούσα να είχαμε καλύτερες σχέσεις».
Επιθετική ρητορική ως προεκλογική καμπάνια
Στη σκιά των τουρκικών εκλογών που αναμένονται το 2023, είναι φανερό πως η ρητορική μίσους εντείνεται. Πριν και τον σεισμό, ο Ερντογάν φαινόταν πλέον πιο ευάλωτος από ποτέ. Οι ψηφοφόροι ήταν δυσαρεστημένοι με τον αχαλίνωτο πληθωρισμό (γύρω στο 80%), τη χαοτική οικονομική κακοδιαχείριση και την κατεύθυνση της χώρας συνολικά. Έτσι, η έμφαση που δίνει στην εξωτερική πολιτική, αποτελεί μέρος της προσπάθειας να στρέψει τα βλέμματα των τούρκων πολιτών μακριά από την παρακμάζουσα τουρκική οικονομία.
Δηλώσεις του Τσαβούσογλου λοιπόν, όπως «Η Ελλάδα είναι αξιολύπητη» και «ζητιανεύει βοήθεια από άλλες χώρες» στο TVNET ή «Όπου κι αν πάμε ο Δένδιας τρέχει από πίσω. Να είναι καλά … Παλιός μου φίλος είναι» κινούνταν στη γραμμή που ακολουθούσε η κυβέρνηση.
Η «διπλωματία των σεισμών» αλλάζει τα δεδομένα
Μετά τους φονικούς σεισμούς 7,8 και 7,5 ρίχτερ στην Νότια Τουρκία, η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της Τουρκίας για βοήθεια, με κλιμάκια της ΕΜΑΚ να καταβάλλουν υπεράνθρωπη προσπάθεια να βοηθήσουν τους πληγέντες.
«Εχω εντολή από τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, να διαβεβαιώσω ότι η Ελλάδα θα κάνει ό,τι μπορεί για να στηρίξει την Τουρκία σε αυτή τη δύσκολη στιγμή, είτε διμερώς είτε στο πλαίσιο της συμμετοχής της στην Ε.Ε.», ήταν μεταξύ άλλων τα λόγια του Νίκου Δένδια προς τον Τσαβούσογλου την Κυριακή, ενώ και οι δύο συμφώνησαν πως «δεν χρειάζεται να περιμένουμε φυσικές καταστροφές για να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας».
Τον Αύγουστο του 1999, τον φονικό σεισμό στην βορειοδυτική Μικρά Ασία και την επίσης άμεση αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, που έγινε δεκτή με ευγνομωσύνη, ακολούθησε ο σεισμός της Αθήνας τον Σεπτέμβριο του 1999, με την Τουρκία να ανταποδίδει τη βοήθεια.
Με αφορμή τα γεγονότα αυτά, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις εκείνη την περίοδο και για την επόμενη δεκαετία σταθεροποιήθηκαν, ενώ υπήρξε συνεργασία των δύο χωρών σε τομείς όπως το εμπόριο ή ο τουρισμός. Έτσι καθιερώθηκε και ο όρος «διπλωματία των σεισμών».
Πριν από τους σεισμούς του 1999, είχε προηγηθεί η κρίση των Ιμίων.
Πριν από τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου, είχε προηγηθεί μία τετραετία έντασης και πολεμικού κλίματος.
Μένει μόνο να φανεί αν η αλληλεγγύη και η ευγνωμοσύνη που περικλείει η «διπλωματία των σεισμών» θα μπορέσει 24 χρόνια μετά να βελτιώσει ξανά τους δεσμούς των δύο χωρών, κατ’ επέκταση να αναβιώσει τη φιλία των δύο υπουργών και να δημιουργήσει ένα γενικότερο πλαίσιο επαναπροσέγγισης.
