Μοιάζει σημείο των καιρών μας πια η αναζήτηση πολλών ανθρώπων για καλύτερες συνθήκες ζωής σε άλλες χώρες, άλλες πιο μακρυνές κι άλλες γειτονικότερες. Για όλους εκείνους τους ανθρώπους που επιθυμούν να αποδημίσουν κάπως πιο μόνιμα, οι διάφορες λίστες, που κατατάσουν τις χώρες του κόσμου από την περισσότερο στη λιγότερο βιώσιμη, μπορούν να φανούν χρήσιμες.

Τι γίνεται όμως όταν πρόκειται για οικογένειες με παιδιά; Μια τέτοια συνθήκη φυσικά και αυξάνει τους παράγοντες που πρέπει να σταθμιστούν από το μέσο εισόδημα ή την οικονομική σταθερότητα. Σίγουρα, προτού προβείτε στο μεγάλο βήμα, θα αναζητήσετε πληροφορίες σχετικά με τα επίπεδα υγείας ή ευτυχίας των παιδιών της περιοχής στην οποία ενδιαφέρεστε να μετοικήσετε. Θα ψάξετε, θα ρωτήσετε γνωστούς κι αγνώστους που μπορεί να ξέρουν ή να έχει πάρει το αυτί τους κάποια πληροφορία σχετικά με την ποιότητα της εκπαίδευσης και τις πολιτικές οικογενειακών αδειών. Μπορεί ακόμη να ριχτείτε σε μια έρευνα στο διαδίκτυο προκειμένου να ανακαλύψετε ποιες χώρες έχουν αρκετό πράσινο ή σύγχρονες παιδικές χαρές.

Σε αυτού του είδους τους παράγοντες εστιάζει η Unicef στις λεγόμενες «κάρτες αναφοράς» της για την ευημερία των παιδιών. Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι κατατάξεις τους εξετάζουν μόνο τις πιο εύπορες χώρες του κόσμου, καθώς επίσης και το γεγονός ότι ενδέχεται να μην ενδιαφέρουν όλα τα δεδομένα εξίσου τις οικογένειες των υποψήφιων αποδήμων. Αλλά τα ευρήματά τους βοηθούν να διαμορφώσουν μια αρκετά καλή εικόνα για το πώς είναι πραγματικά να μεγαλώνεις παιδιά σε χώρες σε όλο τον κόσμο.

Σε μια προσπάθεια να απαντήσει στο κορυφαίο ερώτημα κάθε οικογένειας που σκέφτεται να μεταναστεύσει, το BBC βασίστηκε σε ορισμένες από αυτές τις έρευνες και συνέταξε μια λίστα με τις 5 καλύτερες χώρες για να μεγαλώσει παιδιά μια οικογένεια.

Ιαπωνία

Στην ανάλυση της Unicef για το 2020 σχετικά με την ευημερία των παιδιών, η Ιαπωνία κατέχει την πρώτη θέση όσον αφορά τη σωματική υγεία, η οποία εξετάζει την παιδική θνησιμότητα και την παχυσαρκία. Και στην πιο πρόσφατη κάρτα αναφοράς της Unicef το 2022, η οποία εξέταζε συγκεκριμένα το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά, κατατάσσεται δεύτερη για τον «κόσμο γύρω από το παιδί» – μια κατηγορία που περιλαμβάνει πτυχές όπως το αστικό πράσινο και η ασφάλεια στους δρόμους. Η Ιαπωνία έχει επίσης το χαμηλότερο ποσοστό παιδικής παχυσαρκίας, χαμηλή παιδική θνησιμότητα και εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα ρύπανσης του αέρα ή των υδάτων, που επηρεάζουν τα παιδιά.

Είναι επίσης μία από τις ασφαλέστερες χώρες για οικογένειες, όχι μόνο όσον αφορά τα τροχαία ατυχήματα. Το συνολικό ποσοστό δολοφονιών της Ιαπωνίας είναι το χαμηλότερο από όλες τις χώρες που εξέτασε η Unicef: με 0,2 ανά 100.000, είναι ένα κλάσμα αυτού των ΗΠΑ (5,3), του Καναδά (1,8) ή ακόμη και της Αυστραλίας (0,8).

Ο παράγοντας ασφάλεια έχει και τεράστιο αντίκτυπο στην ελευθερία που μπορούν να απολαμβάνουν τα παιδιά, τα οποία πηγαίνουν μόνα τους στο σχολείο από την ηλικία των έξι ετών περίπου. Εάν η απόσταση που πρέπει να διανύσουν είναι μεγαλύτερη, παίρνουν το λεωφορείο ή το τρένο, μιας και τα ΜΜΜ είναι και αυτά πολύ ασφαλή. Ακόμα και στο κέντρο του Τόκιο, τα παιδιά απλά περπατούν και πηγαίνουν στο σχολείο μόνα τους.

Πέρα από την κορυφαία κατάταξη που έχει να κάνει με την υγεία και την ασφάλεια, η Ιαπωνία διαθέτει επίσης ένα από τα κορυφαία εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο, καταλαμβάνοντας τη 12η θέση μεταξύ 76 χωρών και περιοχών, σύμφωνα με τις αξιολογήσεις του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), στις οποίες βασίστηκε η Unicef για τα στοιχεία της. Επιπλέον, η Ιαπωνία παρέχει γενναιόδωρες γονικές άδειες μετ’ αποδοχών, με κάθε εργαζόμενο γονέα να δικαιούται περίπου 12 μήνες.

Βέβαια, παρά τα πολλά οφέλη που έχει να προσφέρει η Ιαπωνία στις οικογένειες, οι ίδιοι οι ντόπιοι φαίνονται να μην εκτιμούν τα παραπάνω προνόμια και τις γενναίες παροχές. Οι Ιάπωνες φαίνεται να εκφράζονται με πολλή απαισιοδοξία, συγκρίνοντας τη χώρα τους με τα όσα «καλώς κείμενα» ακούν να συμβαίνουν σε άλλες χώρες – ιδιαίτερα της Δύσης. Ενδεχομένως, βέβαια, να πρόκειται και για πολιτισμικό θέμα, αφού στην ιαπωνική κουλτούρα είναι σημαντικό όταν μιλά κάποιος, ακόμα και αν πρόκειτα για ένα θέμα με το οποίο ταυτίζεται και τον/την ενθουσιάζει, να επιδεικνύει ταπεινότητα. Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι η Ιαπωνία είναι ένα πολύ ωραίο μέρος για να μεγαλώσει κανείς παιδιά.

Εσθονία

Παρόλο που η Εσθονία δεν βρίσκεται στην κορυφή της κατάταξης της Unicef συνολικά, έχει υψηλές βαθμολογίες για μια σειρά από άλλες πολύ σημαντικές πτυχές. Καταρχάς, έχει πολύ χαμηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και ηχορύπανσης , ενώ χρησιμοποιεί και λιγότερα φυτοφάρμακα από ό,τι οποιαδήποτε άλλη πλούσια χώρα. Διαθέτει περισσότερο πράσινο εντός των πόλεων από πολλά άλλα έθνη, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Καναδά, της Αυστραλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Εσθονία έχει επίσης πολύ καλή ποιότητα προγεννητικής φροντίδας, σύμφωνα με τη Unicef.

Ένα από τα μεγαλύτερα ατού, ωστόσο, είναι το εκπαιδευτικό σύστημα της Εσθονίας, καθώς φαίνεται τα παιδιά να αναπτύσουν καλύτερες δεξιότητες στα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες αλλά και τη χρήση της γλώσσας από οποιαδήποτε άλλη χώρα εκτός Ασίας. Δίνεται επίσης έμφαση στις ψηφιακές δεξιότητες. Ήδη από τη νηπιακή ηλικία τα παιδιά εισάγωνται στη ρομποτική, τις σύγχρονες τεχνολογίες κ.ο.κ., κάτι το οποίο γίνεται στο πλαίσιο της μάθησης με βάση το παιχνίδι.

Τα οφέλη του συστήματος υπερβαίνουν ακόμη περισσότερο τα παραπάνω, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, η οποία διαπίστωσε ότι ο μέσος όρος των παιδιών ηλικίας πέντε ετών της Εσθονίας έχει πολύ πιο αναπτυγμένες κοινωνικές-συναισθηματικές δεξιότητες – όπως είναι, για παράδειγμα, η συνεργασία με άλλα παιδιά και η αναγνώριση συναισθημάτων – απ’ ό,τι τα παιδιά αυτής της ηλικίας στις ΗΠΑ και την Αγγλία. Είναι επίσης πολύ πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε δεξιότητες αυτορρύθμισης, όπως η νοητική ευελιξία, η μνήμη εργασίας και η αναστολή των παρορμήσεων.

Όσον αφορά τη γονεϊκή άδεια, η Εσθονία έχει μία από τις πιο γενναιόδωρες πολιτικές του κόσμου, με 100 ημέρες άδεια μητρότητας καθώς και 30 ημέρες άδεια πατρότητας, και στη συνέχεια άλλες 475 ημέρες γονικής άδειας μετ’ αποδοχών, η οποία μπορεί να μοιραστεί – ή να χρησιμοποιηθεί με μερική απασχόληση – μέχρι το παιδί να γίνει τριών ετών. Για έως και 60 από αυτές τις ημέρες, και οι δύο γονείς μπορούν να μένουν στο σπίτι ταυτόχρονα και να πληρώνονται και οι δύο. Κάθε γονέας λαμβάνει επίσης 10 εργάσιμες ημέρες ανά έτος γονικής άδειας μετ’ αποδοχών για κάθε παιδί κάτω των 14 ετών. Η άδεια αυτή είναι διαθέσιμη τόσο στους μόνιμους όσο και στους προσωρινούς κατοίκους της Εσθονίας, συμπεριλαμβανομένων των αλλοδαπών.

Ισπανία

Η Ισπανία κατέλαβε την υψηλότερη θέση στην κατάταξη της Unicef για το φιλικό της περιβάλλον προς τα παιδιά,  λόγω πολύ χαμηλών επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή ρύπανσης των υδάτων. Και παρά το γεγονός ότι έχει χαμηλότερες συνολικές παροχές όσον αφορά τις κοινωνικές, εκπαιδευτικές και υγειονομικές υπηρεσίες, σύμφωνα με τη Unicef, τα παιδιά στην Ισπανία απολαμβάνουν ιδιαίτερα υψηλό δείκτη ευημερίας. Πιο συγκεκριμένα, η χώρα κατατάσσεται στην τρίτη θέση όσον αφορά την ψυχική ευημερία των παιδιών και στην τέταρτη θέση όσον αφορά τις βασικές γνωσιακές και κοινωνικές δεξιότητες. Επιπλεόν, το ποσοστό αυτοκτονιών εφήβων είναι ένα από τα χαμηλότερα των πλούσιων χωρών και λιγότερο από το ένα τρίτο του αντίστοιχου των ΗΠΑ, του Καναδά, της Αυστραλίας ή της Νέας Ζηλανδίας.

Όσον αφορά τις γονικές άδειες, και οι δύο γονείς λαμβάνουν από 16 εβδομάδες άδειας που πληρώνονται με το 100% των μισθών τους (οι ελεύθεροι επαγγελματίες είναι επίσης επιλέξιμοι), μετά την οποία η μητέρα μπορεί να λάβει άδεια άνευ αποδοχών για έως και τρία χρόνια ή να μειώσει τις ώρες εργασίας της. Οι επιλογές αυτές είναι διαθέσιμες σε κάθε νόμιμο κάτοικο που είναι εγγεγραμμένος στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της Ισπανίας και έχει καταβάλει εισφορές για τουλάχιστον 180 ημέρες κατά τα τελευταία επτά έτη. Όπως και με τις άλλες χώρες που αναφέρονται, δεν είναι τέλεια – η έλλειψη διαθέσιμης παιδικής φροντίδας είναι ένα ιδιαίτερα μεγάλο ζήτημα. Αυτό, όμως, δεν αναιρεί το ότι η χώρα έχει πολλά να προσφέρει στις οικογένειες.

Φινλανδία

Η Φινλανδία, η οποία κατέχει την πέμπτη θέση συνολικά στην πιο πρόσφατη κάρτα αναφοράς της Unicef, σημειώνει ιδιαίτερα υψηλή βαθμολογία σε δύο από τις τρεις κατηγορίες – την πρώτη θέση στην κατηγορία που εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο το περιβάλλον επηρεάζει άμεσα τα παιδιά, όπως η ποιότητα του αέρα, και τη δεύτερη στην κατηγορία που εξετάζει στοιχεία του περιβάλλοντος με τα οποία αλληλεπιδρά ένα παιδί, όπως τα σχολεία, οι κίνδυνοι από την κυκλοφορία στους δρόμους και οι χώροι πρασίνου.

Είναι μία από τις χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις παγκοσμίως όσον αφορά τις γνωσιακές δεξιότητες των παιδιών. Επιπλέον, το ποσοστό θνησιμότητας παιδιών ηλικίας 5-14 ετών είναι ένα από τα χαμηλότερα στον κόσμο. Η Φινλανδία, επίσης, προσφέρει γενναιόδωρες γονικές άδειες που περιλαμβάνουν οκτώ εβδομάδες άδειας μητρότητας με αποδοχές, επιπλέον 14 μήνες γονικής άδειας με αποδοχές που μοιράζονται μεταξύ των γονέων, καθώς και πρόσθετη άδεια φροντίδας παιδιών που μπορεί να εφαρμοστεί μέχρι το παιδί να γίνει τριών ετών.

Ένα άλλο μεγάλο πλεονέκτημα είναι το άφθονο πράσινο, ακόμη και στο Ελσίνκι. Τι γίνεται όμως με τους σκοτεινούς, κρύους φινλανδικούς χειμώνες; Είναι ένα τίμημα που μάλλον αξίζει να πληρώσει κανείς. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το συνηθίζεις και, ουσιαστικά, περιμένεις τα καλοκαίρια που είναι εκπληκτικά, αφού η Φινλανδία τότε απολαμβάνει 22 ώρες ηλιοφάνειας.

Ολλανδία

Στην κορυφή του καταλόγου της Unicef για την ευημερία των παιδιών βρίσκονται οι Κάτω Χώρες, οι οποίες τα καταφέρνουν ιδιαίτερα καλά όσον αφορά την ψυχική υγεία των παιδιών και τις δεξιότητες. Εννέα στους 10 15χρονους δηλώνουν ότι είναι πολύ ικανοποιημένοι από τη ζωή τους, το υψηλότερο ποσοστό από όλες τις χώρες που εξέτασε η Unicef, και οκτώ στους 10 δηλώνουν ότι κάνουν εύκολα φίλους.

Αυτό φαίνεται να οφείλεται από τη μία σε μια ολλανδική νοοτροπία που δεν βασίζεται στη διαρκή επιδίωξη της αριστείας και καθιστά την παιδική ηλικία λιγότερο πιεστική, και από την άλλη σε διαρθρωτικούς παράγοντες. Οι Κάτω Χώρες προσφέρουν στους γονείς πραγματικά πολλή υποστήριξη. Η πολιτική της Ολλανδίας για τις οικογενειακές άδειες είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Περιλαμβάνει τουλάχιστον 16 εβδομάδες υποχρεωτικής, πλήρως αμειβόμενης άδειας μητρότητας και έως και έξι εβδομάδες αμειβόμενης άδειας πατρότητας, καθώς και μη αμειβόμενη γονική άδεια που μπορεί να ληφθεί έως ότου το παιδί γίνει οκτώ ετών, και είναι διαθέσιμη σε οποιονδήποτε ζει και εργάζεται νόμιμα στις Κάτω Χώρες.