Eνα γιγαντιαίο πρόγραμμα μέτρων και χρηματοδοτήσεων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων ως απάντηση στις μαζικές επιδοτήσεις που προβλέπει ο αμερικανικός Νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού (IRA) προτείνει η Γαλλία.
Σε ένα δεκασέλιδο έγγραφο που υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στοιχεία του οποίου έχουν διαρρεύσει σε ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης (στη γαλλική εφημερίδα «Les Echos», στη γερμανική «Handelsblatt», αλλά και στο πρακτορείο Reuters μεταξύ άλλων) το Παρίσι σκιαγραφεί με αδρές γραμμές την «στρατηγική Made in Europe». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων ικανών να αντισταθμίσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα το οποίο θα αποκτήσουν οι αμερικανικές «πράσινες» βιομηχανίες που θα μοιραστούν τις επιδοτήσεις των 369 δισ. δολαρίων που προβλέπει ο IRA.
Ο νόμος που έχει εγκρίνει και δρομολογεί η διακυβέρνηση Μπάιντεν αποτελεί βεβαίως ένα υπόδειγμα οικονομικού προστατευτισμού. Κάτι ανάλογο προτείνουν ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και η κυβέρνηση Μπορν της Γαλλίας. Μιας χώρας που κυβερνάται μεν σήμερα από πολιτικούς που ενστερνίζονται απόλυτα τις αρχές και τις αξίες της ελεύθερης αγοράς και του οικονομικού φιλελευθερισμού, αλλά έχει μια μεγάλη παράδοση κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία, ενώ διαθέτει και ένα νομικό πλέγμα πολύ πιο προστατευτικό και για τις επιχειρήσεις και για τους εργαζομένους συγκριτικά με το αμερικανικό.
Ο τρόμος της αποβιομηχάνισης
Σύμφωνα με πληροφορίες από το Ecofin της Τρίτης, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν φέρεται να έχει ξεκινήσει ήδη τις διαβουλεύσεις (αν δεν πρόκειται για «μασάζ») με τους εκπροσώπους των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για το σχέδιο «Made in Europe», που θα παρουσιάσει επισήμως ο Μακρόν στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στις 9 και 10 Φεβρουαρίου στις Βρυξέλλες.
Το μήνυμα που στέλνει το Παρίσι στους Ευρωπαίους εταίρους είναι σαφές: πρέπει να δράσουμε τάχιστα και για να έχουν οι δράσεις μας αποτέλεσμα θα χρειαστούμε πολλά χρήματα. Η Γαλλία, όπως άλλωστε και η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και όλες οι εξαγωγικές χώρες βιομηχανικών αγαθών της ΕΕ «τρέμουν στην ιδέα ότι ίσως αντιμετωπίσουν ένα τεράστιο κύμα μετεγκαταστάσεων επιχειρήσεων με κατεύθυνση από την ευρωπαϊκή προς την αμερικανική ήπειρο και άλλους προορισμούς, κάτι που θα οδηγήσει στην αποβιομηχάνιση της Ευρώπης», όπως σημειώνει η ανταποκρίτρια της «Les Echos» στις Βρυξέλλες Φαμπιέν Σμιτ.
Παρεμπιπτόντως, οι μετεγκαταστάσεις μονάδων παραγωγής μεγάλων δυτικοευρωπαϊκών επιχειρήσεων σε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης με πιο φθηνά εργατικά χέρια, όπως είναι η Τσεχία, η Σλοβακία ή η Ρουμανία, ακόμα και στην Κίνα και σε χώρες της Άπω Ανατολής, δεν τρομάζουν τόσο την ευρωπαϊκή βιομηχανία διότι θεωρείται σε ένα βαθμό ελεγχόμενη. Η μεγάλη οικονομική και εμπορική αντίπαλος της Ευρώπης είναι οι ΗΠΑ, που κάνουν μια στροφή 180 μοιρών και υιοθετούν το «οικονομικό αντιπαράδειγμα», θα λέγαμε.
«Επείγοντα κονδύλια»
Η Γαλλία αμέσως μετά την υιοθέτηση της νέας αμερικανικής νομοθεσίας αντέδρασε πολύ μαχητικά προτείνοντας αντίμετρα – και εκ του αποτελέσματος κρίνεται ως εξόχως ατυχής η πρόσφατη επίσκεψη του Εμανουέλ Μακρόν στις ΗΠΑ και οι επαφές του με τον Τζο Μπάιντεν. Από το Δεκέμβριο, αναφερόμενος εξάλλου στην απάντηση της Ευρώπης στον αμερικανικό IRA ο γάλλος πρόεδρος κατά τη διάρκεια συνέντευξης μετά το πέρας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είχε κάνει λόγο για την ανάγκη να αποδεσμευθούν το ταχύτερο κονδύλια για την στήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, που θα φθάνουν το 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ.
Το Παρίσι υποστηρίζει ουσιαστικά τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού «κρατικού Ταμείου», όπως το ονομάτισε η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, προκαλώντας αποτροπιασμό σε κυβερνητικά επιτελεία πολλών κρατών-μελών (και της πατρίδας της, της Γερμανίας) που βγάζουν φλύκταινες με οποιαδήποτε νύξη για διαμοιρασμό ή αμοιβαιοποίηση των οικονομικών βαρών μεταξύ των εταίρων. Η πρόσφατη επίκληση της αρχής της αλληλεγγύης στο ενεργειακό από το Βερολίνο και η απαίτηση να επιστρέψουν οι εταίροι φυσικό αέριο στους απολύτως εξαρτημένους από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες Γερμανούς που κινδύνευαν να παγώσουν το χειμώνα, ήταν μια εξαίρεση και πάντως δεν «μετράει».
Οι φόβοι των ενάρετων
Το Παρίσι προτείνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού sovereign fund για την προστασία της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Και επειδή η κάθε χώρα-μέλος έχει τη δική της εθνική (και οικονομική) κυριαρχία και η φεντεραλιστική προοπτική της ΕΕ (και της Ευρωζώνης) παραμένει στη σφαίρα της πολιτικής φαντασίας, το sovereign fund που είπε η Φον Ντερ Λάιεν παραπέμπει σε διακρατικό και όχι με κρατικό Ταμείο. Δηλαδή εισηγείται να συνεισφέρουν όλοι οι εταίροι κατά τις δυνάμεις τους, μεγάλοι και μικροί, πλούσιοι και φτωχοί, ενάρετοι και πιο «χαλαρών», ας πούμε, οικονομικών ηθών (κατά την εκτίμηση των ενάρετων).
Στην προκείμενη περίπτωση, ωστόσο, οι απειλούμενοι από τον αμερικανικό προστατευτισμό είναι πρωτίστως οι μεγάλοι και ενάρετοι και δευτερευόντως οι μικροί και χαλαροί. Οι βασικοί ωφελούμενοι δηλαδή της αλληλέγγυας, διακρατικής δράσης είναι οι φύσει και θέσει δύσπιστοι στις έννοιες της αλληλεγγύης, της αμοιβαιότητας ή του διαμοιρασμού – δύσπιστοι διότι υποψιάζονται ότι θα πέσουν θύματα εκμετάλλευσης. Στην περίπτωση των προτεινόμενων αντιμέτρων κατά των ΗΠΑ είναι προφανές ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο: όσο μεγαλύτερος και ισχυρότερος είναι κάποιος, τόσο περισσότερα θα είναι και τα οφέλη από το «Made in Europe».
Καν’το όπως με την Covid
Για το Παρίσι, η γρήγορη αντίδραση απαιτεί την ανάληψη δράσης σε δύο χρόνους. Κατ’ αρχάς με τη δημιουργία ενός «Ταμείου Έκτακτης Ανάγκης», που θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί «σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα με κεφάλαια που ήδη υπάρχουν» και το οποίο θα προηγηθεί ενός «κανονικού και πλήρους» sovereign fund (για το οποίο, όπως είπαμε, δύσκολα θα επιτευχθεί συναίνεση στην ΕΕ). Το Ταμείο Έκτακτης Ανάγκης θα μπορούσε να ανοίξει και να είναι λειτουργικό πριν από την εκπνοή του 2023.
Το Παρίσι προτείνει η χρηματοδότηση του Ταμείου Έκτακτης Ανάγκης να γίνει με το σύνολο ή έστω μέρος των 365 δισ. ευρώ του Ταμείου για την Ανάκαμψη και την Ανθεκτικότητα (Recovery and Resilience Facility). Με κονδύλια δηλαδή που, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «διατέθηκαν και δεν έχουν ακόμη εκταμιευθεί για την αντιστάθμιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού». Τα κονδύλια αυτά «θα μπορούσαν να ανακατανεμηθούν σε στρατηγικούς τομείς της ΕΕ».
Για να καμφθούν οι δισταγμοί των καχύποπτων ενάρετων και κάθε κράτος να επωφελείται από τα κεφάλαια του Ταμείου με δίκαιο τρόπο (ο μεγαλύτερος παίρνει τα περισσότερα κοκ.), το Παρίσι προτείνει να εφαρμοστεί ένα «εργαλείο» παρόμοιο με το SURE, το οποίο λειτούργησε για την προσωρινή προστασία των θέσεων εργασίας κατά τη διάρκεια των λοκντάουν και των άλλων περιοριστικών μέτρων που έλαβαν οι κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Αστραπιαίες επιδοτήσεις
Ταυτόχρονα, η Γαλλία σημειώνει την ανάγκη να συμβεί στην Ευρώπη ένα «σοκ εκσυγχρονισμού και απλούστευσης του πλαισίου χορήγησης των κρατικών ενισχύσεων». Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη στην ΕΕ. Το Παρίσι κρίνει απαραίτητο τόσο να επεκταθεί πέρα από το 2023 το προσωρινό σύστημα αρωγής για τις επιπτώσεις της Covid-19 που τερματίστηκε τον Ιούνιο του 2022 με λίγες εξαιρέσεις, όσο και να εγκριθεί «προσωρινή και στοχευμένη υποστήριξη με τη χορήγηση ρευστού χρήματος σε τομείς που το απαιτούν».
«Οι προτάσεις αυτές του Παρισιού είναι σύμφωνες με εκείνες της επιτρόπου Ανταγωνισμού της ΕΕ Μαργκρέτε Βεστάγκερ, που είναι υπεύθυνη για τη μεταρρύθμιση του συστήματος χορήγησης κρατικών ενισχύσεων», γράφει η «Les Echos».
Επίσης το Παρίσι φιλοδοξεί να μειωθεί στους τέσσερις μήνες ο χρόνος επεξεργασίας και έγκρισης φοροαπαλλαγών και εκταμιεύσεων για τα Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος που επωφελούνται από επιδοτήσεις και τα οποία πολλαπλασιάζονται το τελευταίο διάστημα στην Ευρώπη σε μια προσπάθεια να στηριχθεί η ανάπτυξη. Πρόκειται για μια διαδικασία που λόγω γραφειοκρατίας μπορεί να διαρκέσει σήμερα έως και δύο χρόνια, ενώ «οι εκπτώσεις φόρου που παρέχονται από τον IRA στις αμερικανικές επιχειρήσεις είναι άμεσες»…
Απεξάρτηση και αυτάρκεια
Το Παρίσι θέλει επίσης να τερματίσει τις ευρωπαϊκές εξαρτήσεις ιδιαίτερα στους τομείς που θα πληγούν άμεσα από τις προστατευτικές ρυθμίσεις της αμερικανικής νομοθεσίας, όπως είναι ο τομέας των φωτοβολταϊκών, των μπαταριών ή του υδρογόνου.
Στο πλαίσιο αυτό προτείνει να οριστούν «στόχοι παραγωγής με ορίζοντα επίτευξης έως το 2030». Και επίσης να νομοθετηθεί ξεχωριστά η στήριξη συγκεκριμένων κλάδων της βιομηχανίας, όπως συνέβη με τον Ευρωπαϊκό Νόμο για τους Ημιαγωγούς (European Chips Act), που επέτρεψε την αποδέσμευση δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της παραγωγής ημιαγωγών στην Ευρώπη, προκειμένου να μειωθεί η εξάρτησή της από την Ασία.
Τέλος, το πρόγραμμα «Made in Europe» υπογραμμίζει τη σημασία που έχει η συνέχιση με ζωηρό ρυθμό των μεταρρυθμίσεων της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας – «ζήτημα πρώτης προτεραιότητας για τους επόμενους μήνες» χαρακτηρίζεται στο διαρρεύσαν δεκασέλιδο έγγραφο προς την Κομισιόν. Πρόκειται για κάτι που πρόσφατα επισήμανε και ο γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρουνό Λεμέρ.
«Η πλήρης και ταχεία αξιοποίηση των εργαλείων για την άμυνα του ευρωπαϊκού εμπορίου, κάποια από τα οποία μόλις πρόσφατα αποκτήθηκαν, είναι απαραίτητη για να διασωθεί η αξιοπιστία της ΕΕ», σημειώνεται στο έγγραφο. Και αναφέρεται ως υπόδειγμα «εργαλείου» η νέα κανονιστική ρύθμιση που τέθηκε σε ισχύ και επιτρέπει πλέον στις Βρυξέλλες να ελέγχουν τις επιδοτήσεις που χορηγούν τρίτες χώρες σε κλάδους και επιχειρήσεις στο εσωτερικό της ΕΕ με αποτέλεσμα να παραβιάζονται οι κανόνες περί ανταγωνισμού στην εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά.
