Ο Ιωάννης Πανουτσόπουλος, όπως συνηθίζει να λέει και να γράφει, γεννήθηκε στην πόλη που υπερασπίστηκε ο Αισχύλος και έκανε τα πρώτα του βήματα στην οδό Ισμήνης, πλησίον της οδού Αντιγόνης και πάντα επί Κολωνώ.
Συνάντησε και συναντήθηκε με την γραφή από παλιά και άρχισε να δημοσιεύει από το 2010. Το 2010 κυκλοφόρησε το παιδικό βιβλίο με τίτλο «Τη νύχτα που ξυπνούσε η Αγνωστούπολη» από τις εκδόσεις ΤΑΞΙΔΕΥΤΗΣ με εικονογράφηση της Μαρίας Ρήγα Πανουτσοπούλου. Tο 2012 την ποιητική συλλογή «Η Ωραία Κοιμωμένη / δύο μονόλογοι σε ένα όνειρο» από τις εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ Εξαντλημένο από το 2015. Το 2015 το δοκίμιο «Γιώργος Μαρκόπουλος, ο σκοτεινός Αλφειός της ελληνικής ποίησης» από τις εκδόσεις ΕΚΑΤΗ. Το 2017 το βιβλίο «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε / ποιητική αντιστοίχιση των Χαιρετισμών στη νεοελληνική γλώσσα» από τις εκδόσεις ΤΟΠΟΣ με τις οποίες έκτοτε συνεργάζεται ανελλιπώς. Το 2018 την ποιητική συλλογή με τίτλο «Επαγγελματικός Προσανατολισμός», το 2020 την ποιητική συλλογή «Οικογενειακά ή πολυπρισματικός κόσμος». Τελευταίο του έργο η ποιητική συλλογή «Πράξεις των Αποστόλων» (εκδόσεις ΤΟΠΟΣ).
Επίσης στίχους του έχουν μελοποιήσει και ερμηνεύσει οι Γιώργος Αρσενίδης, Κώστας Βασιλιάγκος, Φωτεινή Βελεσιώτου, Μαίρη Έσπερ, Καλιόπη Βέττα, Τάσος Γκρους, Γιώργος Καζαντζής, Βαγγέλης Κονιτόπουλος, Νότης Μαυρουδής, Παναγιώτης Μάργαρης, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Αντώνης Μιτζέλος, Τάκης Μπίνης, Γιώργος Νταλάρας, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Ορφέας Περίδης, Γιάννης Σμοϊλης, η Παιδική χορωδία του Δημήτρη Τυπάλδου, κ.ά. Επίσης, από το 1996 διατηρεί επί της οδού Ιπποκράτους το παλαιοβιβλιοπωλείο Ίστωρ
Η ποιητική συλλογή «Πράξεις των Αποστόλων» που ο τίτλος της αντλείται από τη θρησκευτική βιβλιογραφία, δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκευτική ποίηση. Ο Ιωάννης Πανουτσόπουλος, παράγει τον δικό του αξιοπρόσεκτο ποιητικό λόγο, ο οποίος δεν φείδεται πρωτοτυπίας, σκληρής δουλειάς και ωριμότητας. Ο ποιητής μιλά στο vima.gr με την ιδιότητα του ποιητή και με αφορμή τις «Πράξεις των Αποστόλων», που αποτελούν τον τερματικό σταθμό ποιητικής κυοφορίας 30 ετών.
Ποιοι είναι οι Απόστολοι και ποιες οι Πράξεις τους;
«Το πρώτο ποίημα των «Πράξεων των αποστόλων» έχει τον τίτλο «Γενική επιστράτευση». Εκεί καλούνται «Ασκεπείς και απείθαρχοι και σχεδόν αρειμάνιοι/Βαπτιστές των μεγάλων και σπουδαίων λογίων μας/Γαληνοί και σπουδάζοντες μιαν απόκοσμη αίσθηση/Δεσποτάδες και άγιοι και ποιμένες του τίποτα…». Δεν έχει δηλαδή αποκλειστεί κανείς γιατί κανείς δεν μας περισσεύει. Απομένει σε μας η ευθύνη να αποδεχτούμε το αποστολικό μας καθήκον. Η μεγάλη πρόκληση παραμένει. Να ελευθερώσουμε την έσω Ιερουσαλήμ. Να αναμετρηθούμε με τον εαυτό ,μας. Να ανακαλύψουμε την άλλη «Κατεύθυνση που θα μπορούσε να πάρει η ζωή μας/Απορρίπτοντας την ενδοχώρα και επιλέγοντας το λιμάνι/ Με μόνη αποσκευή μια ηλιόλουστη πεποίθηση.»
Σύμφωνα με τα λεξικά, απόστολος είναι ο χαρακτηρισμός ανθρώπου που εργάζεται για τη διάδοση μιας ιδέας ή μιας ιδεολογίας με μεγάλο ζήλο. Εσείς ως ποιητής αισθάνεστε απόστολος; Είναι η ποίηση αποστολική;
«Ο Όμηρος διδάσκει και παιδαγωγεί. Ο Σολωμός σηκώνει το ζερβί από το φιλιατρό καταμετρώντας τους δίκαιους. Ο Παλαμάς μας καλεί να μεθύσουμε με το αθάνατο κρασί του 21. Ο ποιητής δεν είναι εργολάβος που εγκαινιάζει ένα έργο το οποίο θα μας παραδώσει με το κλειδί στο χέρι. Μια φωνή τον καλεί και αυτή η φωνή του υπαγορεύει. Το μόνο που θα μπορούσα να προσθέσω κλέβοντας τρεις στίχους από τις «Πράξεις των αποστόλων» είναι ότι: «Ο Αισχύλος δίδαξε να είμαι παιδαγωγός στο διάζωμα και οπλίτης στον Μαραθώνα/ Ο Σωκράτης να αναζητώ την αλήθεια χωρίς να την εμπορεύομαι /Η μητέρα μου να λέω τα πάντα χωρίς να αρθρώσω λέξη…»
Στη συλλογή σας, δεν διστάζετε να χρησιμοποιείτε το πρώτο ενικό. Γιατί;
«Ο πρώτος ενικός του ποιητή αντιστοιχεί με τον πρώτο ενικό του αναγνώστη. Ο ποιητής παραδίδει το βιβλίο στον εκδότη και επιστρέφει στο κελί του. Το ποίημα ανήκει σε αυτόν που το διαβάζει και το εγκολπώνεται. Θυμάμαι ένα ποίημα του Λειβαδίτη που λέει: «Πολλοί αναρωτιούνται γιατί ήμουν κάποτε αλλιώς. Άλλοι αναζητάν να βρουν γιατί είμαι έτσι σήμερα. Ποιος είμαι ή ποιος ήμουν. Αναζητήσεις δίχως σημασία./Το κέρδος είναι ότι τους ξέφευγα διαρκώς.» Αυτό το ποίημα το έγραψε για τον εαυτό του; Γνωρίζω πλήθος ανθρώπων που μπορούν να μας προσκομίσουν νόμιμους τίτλους ιδιοκτησίας για αυτά τα στιχάκια. Δηλαδή όταν γράφω «Είμαι ό,τι ομολογώ στον εαυτό μου και αποκρύπτω από τους ανθρώπους/Ό,τι φανερώνω στους ανθρώπους συν εκείνο που ομολογώ στον Θεό /Ό,τι θα ομολογούσα στον Θεό αν δεν ήμουν παρά μόνο άνθρωπος.» Αυτοί λοιπόν οι τρεις στίχοι αφορούν μόνο εμένα ή και κάθε αναγνώστη και κάθε συνάνθρωπο; »
Η ποίησή σας έχει ΚΑΙ ταξικό πρόσημο, όπως τουλάχιστον την προσέγγισα, εγώ. Στα χρόνια που πολλοί θέλουν να καταργηθούν οι τάξεις εσείς επιμένετε. Μιλήστε μας για αυτή σας την προσέγγιση.
«Οι «Πράξεις των αποστόλων» αποτελούν το τρίτο βιβλίο από την «Τριλογία της ενανθρώπισης». Έχουν προηγηθεί τα «Οικογενειακά ή πολυπρισματικός κόσμος» και ο «Επαγγελματικός προσανατολισμός». Ουσιαστικά παρακολουθούμε τη διαδρομή ενός ανθρώπου. Τη γέννησή του, και τα πρώτα του αβέβαια βήματα,. Την ένταξή του στην αλυσίδα του οικονομικού γίγνεσθαι και την προσπάθειά του να ανακαλύψει ότι «ο άνθρωπος είναι το κέντρο του κόσμου/ Μεγάλος για να τον ταπεινώσουμε και ελάχιστος για να του υποταχτούμε…» Όταν κάποιος προσπαθεί να καταργήσει τις τάξεις ουσιαστικά μας υπενθυμίζει την ύπαρξη τους;. Η εποχή μας όμως έχει δύο ακόμα χαρακτηριστικά τα οποία είναι ιδιαίτερα κρίσιμα. Υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων οι οποίοι δεν μετέχουν άμεσα στην παραγωγική διαδικασία αλλά μετακινώντας κεφάλαια βυθίζουν οικονομίες και καταστρέφουν ζωές. Για να το πούμε ποιητικά «Το μήλο έχει άλλη αξία στον παράδεισο κι άλλη στην κόλαση/ Στον παράδεισο διαπραγματεύεται την αξία χρήσης του/ Στην κόλαση την αξία της ευμετάβλητης ηθικής μας/ Η ηθική είναι παράγωγο προϊόν/ Ένας τρόπος να κερδίζουμε ακόμα και όταν κατά/Κρημνίζονται οι δείχτες κι ο ουρανός βρέχει αυτόχειρες…» Το δεύτερο είναι ότι οι επάνω κατρακυλούν και οι από κάτω μεθούν στην ιδέα ότι μπορούν να τους μοιάσουν. »
Γράφετε στο «Αναστάσιμο Άγγελμα» : «Η ζωή είναι επιλογή θανάτου». Πώς αντιλαμβάνεστε τη ζωή και τον θάνατο;
«Σας ευχαριστώ πολύ για αυτή την ερώτηση. Ο Θάνατος είναι ένα μεγάλο μυστήριο αλλά δεν είναι το αγαπημένο μας θέμα. Πάντα στεκόμασταν με δέος απέναντί του. Στη σύγχρονη εποχή όμως κάνουμε ότι μπορούμε για να τον εξορκίσουμε και ότι είναι δυνατόν για να τον ξεχάσουμε. Αυτή είναι η επιθυμία μας αλλά είναι μια επιθυμία ανεκπλήρωτη. Πάνε 16 χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή η Μαρία Ρήγα Πανουτσοπούλου η οποία υπήρξε ο πιο σημαντικός άνθρωπος στη ζωή μου. Αυτά τα χρόνια είναι χρόνια μιας μεγάλης σπουδής. Είναι «Φρενάρισμα στη διάβαση για να περάσει /Ο γέροντας που κατατείνω/ Χαρμόσυνες ειδήσεις στης μητέρας μου την κακόκεφη Κυριακή/ Φωτογραφίες παλαιών φίλων σε εγκαίνια λησμονημένων επιλογών/ Ηχηρά συνθήματα που κραυγάζουν την αυθάδειά τους/Προεκλογικό μπαλκόνι μετά από υποτονική συγκέντρωση/ Σεντόνι αεροδρόμιο για να απογειώνω τις βλέψεις μου…» Νομίζω όμως ότι για να εκφράσω πιο ολοκληρωμένα την άποψή μου πρέπει να ανατρέξω σε ένα άλλο ποίημα με τον τίτλο «Από το αδιόρατο στο πασιφανές». Εκεί υπάρχουν τρεις στίχοι που λένε το εξής: «Μη σας τρομάζει η επίκληση του θανάτου γιατί/ Δεν θα τον ξορκίσετε ποτέ/ Το θηρίο που σας απειλεί να το κοιτάτε κατάματα.»
Είστε ενίοτε πικρός, διακατέχεστε από λεπτή ειρωνεία και όλα αυτά με σεμνότητα και ταπεινότητα. Υπάρχει, όπως παρατηρώ, προσωπικό σας μέτρο. Τι σας οδήγησε σε αυτό τον τρόπο γραφής;
«Είναι μια δικαιολογημένη ερώτηση η οποία όμως δεν μπορεί να απαντηθεί. Ξεκίνησα να γράφω στίχους για τραγούδια. Με τον καιρό η γραφή μου έπαψε να υπακούει στους νόμους του τραγουδιού. Κάτι με οδηγούσε και δεν μου έμενε παρά να υπακούσω. Η αλήθεια είναι ότι ακόμα πειραματίζομαι. Το μόνο που μπορώ να διαπιστώσω είναι ότι αυτή η διαδικασία έχει άμεση σχέση με τον μεγάλο παρακαμπτήριο που με οδήγησε στα γράμματα. Μια δεύτερη αλήθεια έχει να κάνει με την ανάγκη να δοκιμάζω τα εκφραστικά μου μέσα και να στέκομαι μπροστά σε μια λευκή κόλλα χαρτί σαν να γράφω πρώτη φορά. »
Αντιμετωπίζετε το Θείο με σεβασμό. Αυτό σημαίνει ότι το Θείο, η Θρησκεία, παίζει ρόλο στην προσέγγισή σας για τη ζωή;
«Σε ότι αφορά την πίστη μου δεν μπορώ να σας προσκομίσω ούτε ένα επιχείρημα. Μπορώ να καταθέσω όμως πλήθος βιώματα. Το ακατάληπτο είναι αδύνατον να το προσεγγίσω με τη νόηση. Μπορώ όμως να πετύχω πολύ περισσότερα πράγματα με τη διαίσθηση. Όπως λέει ένα ποίημα στις «Πράξεις των αποστόλων» «Κάποτε η αλήθεια με οδηγεί στον Θεό και άλλοτε ο Θεός στην αλήθεια /Ανακαλύπτω την ύπαρξή του στην ασίγαστη φλόγα της ελευθερίας /Πιστοποιώ την εγγύτητά του στην αδιάκοπη ανάγκη μου για αγάπη/Μυστήριο ανεξιχνίαστο για τη μις Μαρλπ και τον Ηρακλή Πουαρό…»
Γιατί γράφετε; Και μάλιστα ποίηση;
«Στην ποίηση με οδήγησε η ανάγκη. Όλα ξεκίνησαν από ένα περίπατο στο κέντρο της Αθήνας μια νύχτα που τα πάντα έδειχναν δυσοίωνα. Από κάποια στιχάκια και κάποιες λέξεις που χόρευαν στο μυαλό μου. Ήταν τόσο δυνατό και επίμονο που μόνο με τον έρωτα μπορεί να συγκριθεί. Δοκιμάζω τις δυνάμεις μου και σε άλλες μορφές του γραπτού λόγου αλλά πάντα επιστρέφω στις εμμονές μου. Ακόμα και αν δεν υπήρχε η ποίηση κύριε Σκίντσα θα έπρεπε να την εφεύρω. Στη συλλογή με τίτλο «Οικογενειακά ή πολυπρισματικός κόσμος» υπάρχει ένα δίστιχο το οποίο λέει; « Ο ποιητής γεννιέται για να αλλάξει τη ζωή του/ Πριν αλλάξει τη μοίρα μιας λέξης.». Όσο πιο πολύ το σκέφτομαι τόσο πιο πολύ νιώθω να μου ταιριάζει.»
Ποιος είναι ο ρόλος της ποίησης και του ποιητή, στη σύγχρονη κοινωνία; Πολιτικός είχε πριν αρκετά χρόνια είχε χαρακτηρίσει τους ποιητές λαπάδες. Ο Αισχύλος, όπως γράφετε στο βιογραφικό σας, υπερασπίστηκε την πόλη του, την Αθήνα; Σήμερα αν υπάρξει νέος Αισχύλος τι θα υπερασπιζόταν;
«Επιτρέψτε μου να καταφύγω και πάλι στην ποίηση για να απαντήσω την ερώτησή σας. Στο ποίημα «Περιπλανώμενος Ιουδαίος» υπάρχουν οι παρακάτω στίχοι: «Στο οικοδόμημα της Βαβέλ το ρετιρέ περιζήτητο/ Η εργαστηριακή αλαζονεία πειραματίζεται/ Το ποντίκι της υπεροψίας βρυχάται/Ξανανοίγω το μαραγκούδικο του Νώε και μαζεύω ξυλεία…» Κατά μία έννοια δηλαδή η ποίηση θα εξακολουθεί να είναι η Κιβωτός που διασώζει τα πολύτιμα όνειρά μας και τα τιμαλφή του πολιτισμού μας.
Ο Αισχύλος από την άλλη θα εξακολουθούσε να υπερασπίζεται κάθε σπιθαμή των αξιών του. Το σημαντικότερο είναι πως ακόμα και από τη θέση του νικητή χωρίς καμία υπεροψία θα τολμούσε να μιλήσει και για τα δεινά του ηττημένου.»
Πώς βλέπετε τον αναγνώστη μέσα από την εμπειρία σας, στο βιβλιοπωλείο ΙΣΤΩΡ;
«Δυστυχώς γινόμαστε όλο και πιο επιπόλαιοι και οι γνώσεις μας είναι όλο και πιο επιφανειακές. Δεν είναι κακό ότι δεν ξέρουμε. Κακό είναι ότι δεν προσπαθούμε να μάθουμε. Το όνειρό μας για τις νέες γενιές δεν είναι να μορφωθούν αλλά με κάποιο τρόπο να καταφέρουν να βγάλουν τα αναγκαία. Ο τροχός της ανάγκης αλέθει τις ψυχές των ανθρώπων και από αυτόν τον κοινωνικό πολτό δεν ξέρω τι μπορούμε να περιμένουμε , ούτε τι μπορούμε να ελπίζουμε. Ο μόνος τρόπος όμως να ξεφύγουμε από αυτήν την ανάγκη είναι να ωριμάσουμε αποδεχόμενοι την ανωριμότητά μας.»
Τα επόμενά σας σχέδια;
«Όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια ο Θεός γελάει. Παρ’ όλα αυτά θέλω να εξακολουθώ να ονειρεύομαι, να διαβάζω και α χορεύουν οι λέξεις στο μυαλό μου. Να βρίσκω τα βιβλία που αναζητώ και τις λέξεις που έχω ανάγκη. Σας ευχαριστώ πολύ. »
