Με την εξαίρεση της Ολλανδίας, η Ευρώπη έχει υπάρξει μέχρι στιγμής διστακτική απέναντι στη νομιμοποίηση της κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση – η οποία αποτελεί ήδη πραγματικότητα σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ, αλλά και σε διάφορα κράτη σε όλο τον πλανήτη. Όμως, το πρόσφατο τολμηρό σχέδιο της Γερμανίας για την πλήρη νομιμοποίηση του ναρκωτικού, απαιτεί την έγκριση της ΕΕ, η οποία τώρα καλείται να επανεξετάσει τη στάση της.
Σε πρόσφατη ανάλυσή του, το Politico εξετάζει κατά πόσον μια τέτοια εξέλιξη είναι πράγματι πιθανή και τι θα μπορούσε να σημαίνει για το μπλοκ.
Ήδη η Κομισιόν βρίσκεται σε στάδιο προκαταρκτικής εξέτασης του σχεδίου του Βερολίνου. Σε περίπτωση που το απορρίψει, ο γερμανός υπουργός υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να δημιουργηθεί σχετικό σχέδιο νόμου – επομένως η νόμιμη κάνναβη δεν θα φτάσει καν… στα χαρτιά.
Το φιλόδοξο σχέδιο της κυβέρνησης-φανάρι της Γερμανίας περιλαμβάνει κινήσεις όπως τη νόμιμη πώληση κάνναβης από ελεγχόμενες καλλιέργειες σε καταστήματα με ειδική άδεια και τη δυνατότητα κατοχής 20 έως 30 γραμμαρίων για προσωπική χρήση.
Γιατί αναγκάζεται η ΕΕ να ασχοληθεί με την κάνναβη;
Αν και πολλές χώρες του κόσμου (ανάμεσά τους ο Καναδάς, το Μεξικό, η Νότια Αφρική και η Ταϊλάνδη) έχουν νομιμοποιήσει τόσο την ιατρική όσο και την ψυχαγωγική χρήση της κάνναβης, η ΕΕ παραμένει γενικώς διστακτική.
Η Γερμανία τώρα επιδιώκει να νομιμοποιήσει ολόκληρη την αλυσίδα αξίας για την παραγωγή της, από την καλλιέργεια και την επεξεργασία, μέχρι το εμπόριο και τη λιανική πώληση. Ακόμη και η Ολλανδία, η πιο φιλική προς την κάνναβη χώρα της ΕΕ, ανέχεται μόνο τη λιανική πώληση.
Από τη στιγμή που το Βερολίνο επιθυμεί να διασφαλίσει ότι τα σχέδιά του περί νομιμοποίησης συμμορφώνονται με το ευρωπαϊκό δίκαιο, οι Βρυξέλλες είναι υποχρεωμένες να αντιδράσουν.
Όπως τονίζει το Politico, προς το παρόν Γερμανία και Κομισιόν ανταλλάσσουν επιχειρήματα, ενώ η επίσημη διαδικασία θα ξεκινήσει εντός του 2023. Μόνο τότε η Κομισιόν θα τοποθετηθεί δημόσια επί του θέματος.
Όταν η διαδικασία ολοκληρωθεί, η Κομισιόν θα ανακοινώσει στα κράτη-μέλη της ΕΕ αν και πώς οραματίζεται τη σχέση του μπλοκ με την ψυχαγωγική χρήση της κάνναβης. Τι θα επιτρέπεται, με ποιον τρόπο, πώς θα ρυθμίζεται και πώς θα φορολογείται.
Τι συμβαίνει μέχρι τώρα;
Η ΕΕ απαγορεύει τις περισσότερες μορφές ψυχαγωγικής χρήσης κάνναβης. Βάσει απόφασης του Συμβουλίου της Ευρώπης του 2004 για τη διακίνηση ναρκωτικών ποινικοποιούνται πολλές δραστηριότητες που σχετίζονται με την κάνναβη. Εξαιρείται η φαρμακευτική κάνναβη.
Κάποιες ευρωπαϊκές χώρες έχουν εκμεταλλευτεί αυτή την εξαίρεση, με 16 κράτη-μέλη να ορίζουν ιατρικές χρήσεις της ψυχοδιεγερτικής ουσίας. Ορισμένες άλλες, όπως η Ολλανδία και η Πορτογαλία, έχουν προχωρήσει και στην αποποινικοποίηση της ψυχαγωγικής χρήσης. Εσχάτως, η Μάλτα και το Λουξεμβούργο έχουν προωθήσει πολιτικές νομιμοποίησης της προσωπικής χρήσης, δεν δημιούργησαν όμως και μια νόμιμη αγορά κάνναβης που προορίζεται για ψυχαγωγική χρήση, όπως επιδιώκει τώρα η Γερμανία.
Η Ολλανδία, αν και διάσημη για την ελεύθερη χρήση κάνναβης για ψυχαγωγικούς σκοπούς, η οποία πωλείται στα λεγόμενα coffee shops, εξακολουθεί να απαγορεύει την καλλιέργεια και το εμπόριο. Αυτό σημαίνει πως το ολλανδικό μοντέλο τυπικά συμμορφώνεται με το ευρωπαϊκό δίκαιο, αλλά ταυτόχρονα έχει δημιουργήσει μια μαύρη αγορά, από τη στιγμή που η παραγωγή δεν ελέγχεται.
Τι δικαιοδοσία έχουν οι Βρυξέλλες;
Δεδομένου ότι η καλλιέργεια κάνναβης παραμένει παράνομη εντός της ΕΕ, τα σχέδια νομιμοποίησης της Γερμανίας απαιτούν αλλαγές στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η γερμανική κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι στοχεύει σε μεμονωμένες αλλαγές ή επικαιροποιήσεις σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να προωθήσει την πολιτική της.
Οι Βρυξέλλες, ωστόσο, έχουν πολλά να λάβουν υπόψη τους, όπως υπογραμμίζει το Politico. Ανάμεσα σε αυτά και η διατήρηση της ακεραιότητας της κοινής αγοράς, η προστασία της ευνομίας, ο σεβασμός των συμφερόντων διαφορετικών κρατών που συνορεύουν και η προστασία της πολιτικής της ΕΕ για τα ναρκωτικά.
Σημαντική ανησυχία προκαλεί το ζήτημα της διακίνησης ναρκωτικών. Η Συμφωνία Σένγκεν του 1985, που κατέλυσε τα εθνικά σύνορα, επιβάλλει στους συμμετέχοντες να «αποτρέπουν την παράνομη εξαγωγή ναρκωτικών ουσιών οποιουδήποτε είδους, συμπεριλαμβανομένων των προϊόντων κάνναβης, όπως επίσης και την πώληση, προμήθεια και διανομή τέτοιου είδους ναρκωτικών». Και οι εννιά χώρες που συνορεύουν με τη Γερμανία ανήκουν στη Σένγκεν.
Πρόκειται για αχαρτογράφητα νερά για την Ευρώπη, καθώς δεν υπάρχει προηγούμενη περίπτωση κράτους-μέλους που να έχει επιδιώξει τη δημιουργία αγοράς για μια ουσία που προηγουμένως απαγορευόταν στη ζώνη Σένγκεν. Οι χώρες που βρίσκονται στα σύνορα αναμένεται να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στις θέσεις της Κομισιόν επί του ζητήματος και το πιθανότερο είναι να υπάρξει σύγκρουση μεταξύ εκείνων που τάσσονται υπέρ της ελεύθερης κάνναβης και εκείνων που επιθυμούν συνέχιση της απαγόρευσης.
Υπάρχουν ανησυχίες για την υγεία των πολιτών;
Από τη στιγμή που η δημόσια υγεία και ευημερία βρίσκονται στο επίκεντρο της Στρατηγικής της ΕΕ για τα Ναρκωτικά, το Βερολίνο, πέρα από τα νομικά ζητήματα, θα πρέπει να απαντήσει και σε ερωτήματα που αφορούν την υγεία των πολιτών.
Η κατανάλωση κάνναβης «συνήθως δεν προκαλεί προβλήματα» στους ενήλικες, στον βαθμό που είναι «περιστασιακή», ξεκαθάρισε το γερμανικό υπουργείο υγείας στο Politico. Στην πραγματικότητα, οι σημαντικότεροι κίνδυνοι προκύπτουν από τη μη ελεγχόμενη, κακής ποιότητας ινδική κάνναβη και την απουσία παιδικής προστασίας, συμπλήρωσε το υπουργείο – δυο προβλήματα που το Βερολίνο ελπίζει να επιλύσει μέσω της νομιμοποίησης. Επιπλέον, το Βερολίνο διενεργεί ανάλυση των επιπτώσεων της χρήσης κάνναβης στις χώρες όπου έχει ήδη νομιμοποιηθεί, με τα αποτελέσματα να αναμένονται στις αρχές του έτους.
Τα ευρήματα της ΕΕ, ωστόσο, έχουν καταλήξει στην ύπαρξη ορισμένων κινδύνων. Το 45% όσων αναζήτησαν για πρώτη φορά ειδική θεραπεία για την εξάρτησή τους από τα ναρκωτικά το 2020 ήταν χρήστες κάνναβης, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά. Συνολικά, επρόκειτο για 43.000 άτομα. Η ίδια έκθεση διαπίστωσε ότι στη διάρκεια του 2022, 22 εκατ. Ευρωπαίοι είχαν κάνει χρήση κάνναβης.
Ευρήματα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού δείχνουν ότι η νομιμοποίηση αυξάνει την κατανάλωση. Στη Βόρεια Αμερική, οι νεαροί ενήλικες τείνουν να καταναλώνουν βαρύτερα προϊόντα κάνναβης μετά τη νομιμοποίηση σύμφωνα με την Έκθεση του ΟΗΕ για την Παγκόσμια Χρήση Ναρκωτικών για το 2022.
Τι θα μπορούσε να ακολουθήσει;
Αν η Κομισιόν δώσει το πράσινο φως στο Βερολίνο, η Γερμανία θα μπορέσει να προχωρήσει στη νομιμοποίηση, ενώ άλλες ευρωπαϊκές πόλεις θα μπορούσαν να αντιγράψουν το παράδειγμά της. Το φινλανδικό κόμμα Πράσινη Λέγκα, για παράδειγμα, αναφέρει στην πλατφόρμα του ότι σκοπεύει να «αξιοποιήσει τις εμπειρίες της Γερμανίας» για να χαράξει τις δικές του μελλοντικές πολιτικές για το ζήτημα.
Ακόμη, όμως και αν κάτι τέτοιο δεν συμβεί, όπως σημειώνει το Politico, η ίδια η συζήτηση είναι ικανή να αποτελέσει την αφορμή για τη σταδιακή αλλαγή πλεύσης της ΕΕ στο ζήτημα της κάνναβης.
