Η ανάληψη της προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από τη Σουηδία ήρθε μαζί με φόβους για το ενδεχόμενο η ισχυρή ακροδεξιά της χώρας να «κρατήσει όμηρο» το σύνολο του μπλοκ.
Οι εκλογές του Σεπτεμβρίου οδήγησαν τον κεντροδεξιό πρωθυπουργό της χώρας, Ουλφ Κρίστερσον σε συμμαχία με τους ακροδεξιούς Ευρωσκεπτικιστές Σουηδούς Δημοκράτες (SD) για να επιτύχει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Τώρα, το γεγονός αυτό ενδέχεται να επηρεάσει ολόκληρη την Ευρώπη για το προσεχές διάστημα.
Σύμφωνα με το Politicο, διπλωμάτες στις Βρυξέλλες, που ήλπιζαν ότι η σουηδική προεδρία θα έφερνε σημαντικά αποτελέσματα, τώρα φοβούνται πως ο ευρωσκεπτικισμός στο εσωτερικό της σουηδικής κυβέρνησης θα προκαλέσει προβλήματα στη λειτουργία του θεσμού.
Στις αρχές του μήνα, ο ηγέτης του SD, Γίμι Όκεσον, είχε δηλώσει ότι «όλοι γνωρίζουν πως οι Σουηδοί Δημοκράτες είναι το κόμμα που τηρεί την πιο κριτική στάση έναντι της ΕΕ στο κοινοβούλιο. Πιστεύουμε στη συνεργασία, όμως πρέπει να ξεπεράσουμε την σχεδόν εμμονική άποψη ότι οι Βρυξέλλες θα πρέπει να ανακατεύονται όλο και περισσότερο στην πολιτική ζωή των κρατών-μελών».
Η αρχιτεκτονική της ΕΕ προσφέρει στη χώρα που αναλαμβάνει κάθε φορά την εκ περιτροπής εξάμηνη προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κεντρικό ρόλο στον ορισμό και την πραγμάτωση της πολιτικής ατζέντας του μπλοκ. Για αυτό και αρχικά είχε θεωρηθεί θετικό που την προεδρία θα αναλάμβανε μια χώρα με σαφώς θετική στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή συνεργασία.
Όμως η άνοδος του SD, ενός κόμματος με νεοναζιστικές καταβολές, έχει περιπλέξει σημαντικά την κατάσταση. Το κόμμα έχει για πρώτη φορά στην ιστορία του ουσιαστική επιρροή και κανείς δεν ξέρει μέχρι στιγμής τον ρόλο που θα διαδραματίσουν οι σκληρές απόψεις του κατά της μετανάστευσης ή η θετική του στάση απέναντι στον Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας στο πλαίσιο της προεδρίας.
Παρόλο που το Κόμμα των Μετριοπαθών, του οποίου ηγείται ο Κρίστερσον, καθώς επίσης και τα δύο μικρότερα κεντροδεξιά κόμματα της συμμαχίας έχουν σαφή θέση υπέρ της ΕΕ, το SD είχε ασκήσει πιέσεις για δημοψήφισμα σε σχέση με την παραμονή της χώρας στο μπλοκ, λίγους μήνες μετά το Brexit.
Οι διαφωνίες των κομμάτων της συμμαχίας στο συγκεκριμένο – και μάλλον κομβικό – ζήτημα έχουν γίνει σαφείς ακόμη και σε τοποθετήσεις τους εντός του σουηδικού κοινοβουλίου στη διάρκεια του Δεκεμβρίου.
Προκειμένου να υποστηρίξει την κυβέρνηση Κρίστερσον, το SD διασφάλισε ότι οι θέσεις του θα επηρεάζουν κρίσιμες αποφάσεις εσωτερικής πολιτικής, όπως η μετανάστευση και η οικονομική ανάπτυξη – και αυτά ακριβώς τα ζητήματα ενδέχεται να επιχειρήσει να επηρεάσει και στο σύνολο της ΕΕ, στο διάστημα της σουηδικής προεδρίας.
Ο «μύθος της κλιματικής αλλαγής» και το Κράτος Δικαίου
Η σημασία της ισχυρής θέσης του SD γίνεται σαφέστερη όταν λάβουμε υπόψη μας ορισμένες από τις απόψεις του κόμματος και του ηγέτη του και τον τρόπο που αυτές έχουν επηρεάσει τη σουηδική πολιτική ζωή.
Μεταξύ άλλων, ο Όκεσον έχει δηλώσει ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις για την κλιματική αλλαγή, αποκαλώντας μάλιστα την ανησυχία κρατών και επιστημόνων για το ζήτημα ως «σύγχρονη θρησκεία». Η άποψη αυτή θα μπορούσε να μην έχει τόσο μεγάλη σημασία, αν η νέα σουηδική κυβέρνηση δεν είχε προχωρήσει στην… κατάργηση του υπουργείου περιβάλλοντος ως μια από τις πρώτες πράξεις της.
Και ακόμη και αν ο ευρωσκεπτικισμός του κόμματος δεν διαδραματίσει τον παραμικρό ρόλο, όπως προβλέπουν αρκετοί αναλυτές με γνώση του ζητήματος που μίλησαν στον Guardian, δεν ισχύει το ίδιο και για τις θέσεις του SD για το Κράτος Δικαίου, μιας και το κόμμα ανήκει στους ισχυρότερους πολέμιους των κινήσεων της ΕΕ εναντίον του Βίκτορ Όρμπαν, έπειτα από το ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου υπέρ της θέσης ότι η Ουγγαρία δεν ανήκει πλέον στις δημοκρατίες.
Μιλώντας στο Euractiv λίγες ημέρες νωρίτερα, ο Γιάκομπ Νταλούντε, ευρωβουλευτής των Πράσινων, είχε δηλώσει ότι «το γεγονός ότι ο Κρίστερσον συνεχίζει να ισχυρίζεται ότι ο ίδιος και η κυβέρνησή του θα μπορέσουν να συμβάλουν στην προστασία του Κράτους Δικαίου, τη στιγμή που εξαρτάται από το SD, είναι εξίσου αφελές όσο και ανησυχητικό».
Από την πλευρά του, ο Όκεσον είχε δηλώσει στα μέσα Νοεμβρίου ότι, παρόλο που αναγνωρίζει ότι η Σουηδία, μια χώρα που στηρίζεται στις εξαγωγές της, έχει ανάγκη από συνεργασίες με τους γείτονές της, «αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να δώσουμε περισσότερη εξουσία σε γραφειοκράτες άλλων χωρών, τους οποίους δεν μπορούμε ούτε να επιλέξουμε, ούτε να καταψηφίσουμε».
Μεταναστευτικό
Ακόμη, όμως, και αν το SD επιλέξει να μην ασκήσει μεγάλες πιέσεις για όλα τα παραπάνω, υπάρχει ένα θέμα στο οποίο είναι σχεδόν δεδομένο ότι θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να επηρεάσει την πολιτική της ΕΕ: αυτό της μετανάστευσης και του ασύλου.
Ένα ζήτημα στο οποίο αρκετοί αξιωματούχοι ανέμεναν ότι θα σημειωθεί πρόοδος επί σουηδικής προεδρίας, είναι η νέα συμφωνία των κρατών-μελών της ΕΕ για τις πολιτικές μετανάστευσης και ασύλου. Έχοντας υποδεχτεί μεγάλους αριθμούς αιτούντων άσυλο κατά τη διάρκεια των προσφυγικών ροών του 2015, η Σουηδία θεωρούνταν ότι κατέχει επαρκή τεχνογνωσία, ενώ ταυτόχρονα η επίτροπος με της ΕΕ με σχετικές αρμοδιότητες, Ίλβα Γιόχανσον, συμβαίνει να είναι επίσης Σουηδή.
Οι ελπίδες αυτές ναυάγησαν μετά τις σουηδικές εκλογές. Γραμμή του SD – στην οποία οφείλει σε μεγάλο βαθμό και το υψηλότατο εκλογικό ποσοστό του – είναι πως η Σουηδία θα πρέπει να μειώσει τον αριθμό των ανθρώπων στους οποίους προσφέρει άσυλο «όσο το δυνατόν πιο κοντά στο μηδέν» – με την εξαίρεση των ουκρανών προσφύγων.
Επομένως, το κόμμα του Όκεσον αναμένεται να μην αντιμετωπίσει θετικά τον στόχο που έχει θέσει η ΕΕ για κατανομή της ευθύνης για τους μετανάστες μεταξύ των χωρών υποδοχής και εκείνων που, όπως η Σουηδία, βρίσκονται μακριά από τα ευρωπαϊκά σύνορα.
Αν και η Γιόχανσον εμφανίστηκε αισιόδοξη, δηλώνοντας στο Politico ότι «μπορείτε να περιμένετε πολλά από τη σουηδική κυβέρνηση», ειδικοί που μίλησαν στον Guardian θεωρούν ότι σε γενικές γραμμές κάθε ελπίδα προόδου εξανεμίζεται, ιδίως σε ό,τι έχει να κάνει με το μεταναστευτικό.
Η Τερέσα Κούχλερ, για παράδειγμα, ανταποκρίτρια της Svenska Dagbladet, δήλωσε ότι ένας συμβιβασμός με την ΕΕ στο ζήτημα του μηχανισμού κατανομής προσφύγων θα ισοδυναμούσε με «χαρακίρι» του SD. «Η μετανάστευση είναι η μοναδική μάχη που είναι βέβαιο ότι θα δώσει το SD. Είναι το ζήτημα στο οποίο δεν μπορούν να υποχωρήσουν, γιατί για αυτό εκλέχθηκαν».
