Ελληνικός τουρισμός σημαίνει, για τους περισσότερους, ήλιος και θάλασσα σε έναν ειδυλλιακό προορισμό από τα πολλά, ξεχωριστά νησιά της χώρας μας. Δυστυχώς, το νόμισμα του ελληνικού τουρισμού έχει και την άλλη όψη, που είναι αυτή της υποβάθμισης των προορισμών, με κύριο χαρακτηριστικό την επιβάρυνση, μέχρι και καταστροφή σε ορισμένες περιπτώσεις, του φυσικού τοπίου.
Πέρα από τα γνωστά προβλήματα της Σαντορίνης με την αδυναμία διαχείρισης των απορριμμάτων και τη ρύπανση του αέρα από τις τοξικές ουσίες που εκπέμπουν τα αμέτρητα κρουαζιερόπλοια, αρνητικές ειδήσεις έρχονται και από άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως το Ελαφονήσι στα Νότια Χανιά, όπου η ιδιαίτερη ροζ παραλία απειλείται από την «επέλαση της ξαπλώστρας». Στην άλλη πλευρά του νησιού, στη Χρυσή (ή Γαϊδουρονήσι), τα σκουπίδια και οι αυθαιρεσίες από την υπέρμετρη επισκεψιμότητα διακινδυνεύουν την επιβίωση ενός από τους σημαντικότερους οικότοπους της Κρήτης με το μεγαλύτερο φυσικά διαμορφωμένο κεδρόδασος της Ευρώπης, ενώ στη Ζάκυνθο έχουν υπάρξει τραγικές εικόνες με τις χελώνες καρέτα-καρέτα να γεννούν τα αυγά τους δίπλα σε λύματα ετών από το ΧΥΤΑ που στραγγίζουν προς τη θάλασσα. Οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας στις περισσότερες περιπτώσεις έντονες μπροστά στην εικόνα καταστροφής του φυσικού τους περιβάλλοντος, ενώ συχνά αποτελεί και το μέσο πίεσης για την ανάληψη πρωτοβουλίας και την απόδοση ευθυνών.
Ο ελληνικός τουρισμός χρειάζεται να στηριχτεί σε ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης που η κάθε είδους επιχειρηματική δραστηριότητα ή επενδυτική πρωτοβουλία θα εγγυάται, όχι μόνο τη διατήρηση της ποιότητας και της αυθεντικότητας του εγχώριου τουριστικού προϊόντος, αλλά και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος των προορισμών, ώστε να μην επαναλαμβάνονται φαινόμενα όπως τα παραπάνω.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των υδροβιότοπων, που συναντώνται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και αποτελούν σημαντικά οικοσυστήματα για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, λειτουργώντας ως ασπίδες απέναντι στην απειλή της κλιματικής αλλαγής. Εύθραυστα οικοσυστήματα, που λειτουργούν ως «ζωντανοί οργανισμοί» και επηρεάζονται σε βάθος χρόνου από τις κλιματικές καταστάσεις και τις εναλλαγές των εποχών, οι υδροβιότοποι είναι σημαντικό να προστατεύονται από κάθε επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα που στοχεύει στο σεβασμό των κανόνων βιώσιμης ανάπτυξης. Ειδικά για τα νησιά μας, όπου απαιτούνται ουσιαστικές πρωτοβουλίες βασισμένες σε ένα μοντέλο βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, η προστασία των υδροβιότοπων δεν μπορεί παρά να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι κάθε τουριστικής επένδυσης.
Η περίπτωση του Έλους Παπά στην Ίο
Στην παραλία του Παπά στην Ίο βρίσκεται το Έλος Παπά που αποτελεί έναν σημαντικό υδροβιότοπο για το φυσικό περιβάλλον του νησιού και έχει θεσμοθετηθεί από το 2012 με Προεδρικό Διάταγμα. Η περίπτωση του Έλους Παπά έχει επαναφέρει το διάλογο για το αν υπάρχει τρόπος οι επενδύσεις στον τουρισμό να συμβαδίζουν με την προστασία των φυσικών τοπίων, εφαρμόζοντας ένα βιώσιμο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης μέσα από αποτελεσματική συμμόρφωση με την ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία, αλλά και ουσιαστικές ενέργειες περιβαλλοντοκεντρικής ευαισθητοποίησης.
Στην περιοχή δραστηριοποιείται ο Όμιλος Calilo, που έχει δημιουργήσει το Calilo Resort, μέρος των «Στρατηγικών Επενδύσεων Εθνικής Σημασίας» του Ομίλου στο νησί. Στις επιχειρηματικές του δραστηριότητες στην Ίο, ο όμιλος ακολουθεί συγκεκριμένη περιβαλλοντοκεντρική προσέγγιση, έχοντας εφαρμόσει ουσιαστικές ενέργειες στα επενδυτικά του σχέδια για την εναρμόνιση με το φυσικό τοπίο του νησιού και την προστασία του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η ένταξη των επενδύσεων του Ομίλου στις «Στρατηγικές Επενδύσεις Εθνικής Σημασίας» συνεπάγεται αυστηρότερα περιβαλλοντικά κριτήρια κατά την αδειοδοτική διαδικασία, μέσω των ειδικών σχεδίων χωρικής ανάπτυξης (ΕΣΧΑΣΕ), συγκριτικά με μια κοινή τουριστική επένδυση. Η δημιουργία του ξενοδοχείου Calilo στην περιοχή πραγματοποιήθηκε με σεβασμό στον υδροβιότοπο του Έλους Παπά, ακολουθώντας τους αυστηρότερους κανόνες της περιβαλλοντικής νομοθεσίας που αφορά τέτοιου είδους και μεγέθους επένδυση.
Η ανησυχία της τοπικής κοινωνίας για την ανάγκη διατήρησης του φυσικού τοπίου του υδροβιότοπου παράλληλα με την ανάπτυξη της τουριστικής επένδυσης στην περιοχή επηρεάζουν τις κινήσεις του Ομίλου. Σημαντικός είναι ο ρόλος των αρμόδιων κρατικών αρχών, που οφείλουν να ανταποκριθούν στις ανησυχίες της τοπικής κοινωνίας μέσω επιτόπιων ελέγχων που θα εξετάζουν την πραγματική κατάσταση, κρίνοντας αν όντως υπάρχουν παρατυπίες και λόγοι ανησυχίας ή αν διασφαλίζεται η προστασία του οικοσυστήματος στην περιοχή ενδιαφέροντος. Στην περίπτωση του Έλους Παπά, αυτοψίες των αρμόδιων υπηρεσιών, επιβεβαίωσαν ότι δεν υπήρξε καμία οικοδομική εργασία εντός της ζώνης του υδροβιότοπου, τηρώντας κατά γράμμα τους περιβαλλοντικούς όρους και τις πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις (ΠΠΔ) των οικοδομικών αδειών του ξενοδοχείου.
Πάνω από το 80% των εκτάσεων των επενδύσεων του συγκεκριμένου Ομίλου αποτελούν Περιοχές Προστασίας, όπου διατηρείται ο δασικός χαρακτήρας της περιοχής και επιτρέπεται μόνο δραστηριότητα που ενισχύει την προστασία του τοπίου και αναδεικνύει την αισθητική του αξία. Με αυτή την τεχνογνωσία και εμπειρία οι μηχανικοί, οι περιβαλλοντολόγοι και η επιχειρηματική ομάδα του Calilo εφαρμόζουν στην πράξη ένα πρότυπο βιώσιμο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης.
Σε ένα γενικότερο πλαίσιο η προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων στις τουριστικές περιοχές διασφαλίζεται από την έκταση των περιβαλλοντικών δεσμεύσεων κατά την αδειοδοτική διαδικασία, αλλά και από τους αυστηρούς επιτόπιους ελέγχους των αρμόδιων κρατικών αρχών. Μόνο έτσι μπορεί να συμβαδίσει η προστασία των τοπικών οικοσυστημάτων με την τουριστική ανάπτυξη.
