«Οι πολίτες δεν θέλουν να θυσιάσουμε τα εδάφη μας», δήλωσε ο ουκρανός πρόεδρος σε πρόσφατη εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που παραχώρησε στον Economist, από κοινού με τον στρατηγό Βαλέρι Ζαλούζνι, επικεφαλής των δυνάμεων της χώρας εδώ και ενάμιση χρόνο, και τον αρχιστράτηγο Ολεξάντρ Σίρσκι, επικεφαλής των ουκρανικών χερσαίων δυνάμεων και στρατηγικό εγκέφαλο της άμυνας του Κιέβου την περασμένη άνοιξη και της εντυπωσιακής αντεπίθεσης στην επαρχία του Χαρκόβου τον Σεπτέμβριο. «Και για αυτό είναι τόσο σημαντικό να επιστρέψουμε στα σύνορα του 1991», συνέχισε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αναφερόμενος στην προσαρτημένη στη Ρωσία από το 2014 Κριμαία, αλλά και στα εδάφη που βρίσκονται στο ίδιο διάστημα υπό τον έλεγχο των αυτονομιστών.
Μπλακ άουτ
Αν και ο Ζελένσκι είχε δηλώσει το Νοέμβριο, περπατώντας στην προσφάτως απελευθερωμένη Χερσώνα ότι «αυτή είναι η αρχή του τέλους του πολέμου», ο Ζαλούζνι δεν εμφανίζεται εξίσου αισιόδοξος. «Νιώθω ότι είμαστε σε οριακό σημείο», δήλωσε, αναφερόμενος στο ενδεχόμενο οι ρωσικές επιθέσεις να ρίξουν όλη τη χώρα σε μπλακ άουτ. «Όταν αρχίσουν να παγώνουν οι γυναίκες και τα παιδιά των στρατιωτών, σε τι ψυχολογική κατάσταση θα πολεμήσουν; Χωρίς νερό, φως και θέρμανση, μπορούμε να μιλάμε για τη δημιουργία αποθεμάτων που θα μας επιτρέψουν να συνεχίσουμε τις μάχες;»
Μπαχμούτ
Άλλη μια πρόκληση είναι οι μάχες που εξελίσσονται στο Ντονμπάς και κυρίως γύρω από την πόλη Μπαχμούτ. Ο Σίρσκι, που έφτασε εξαντλημένος στη συνέντευξη στην ανατολική Ουκρανία, δήλωσε στον Economist ότι οι τακτικές των Ρώσων έχουν αλλάξει υπό την ηγεσία του Σεργκέι Σουροβίκιν που ανέλαβε τον Οκτώβριο. Στο παρελθόν, μισθοφόροι της Βάγκνερ, με καλύτερο εξοπλισμό από τον ρωσικό τακτικό στρατό, στρατιώτες από την Τσετσενία και άλλα στρατεύματα δυσκολεύονταν να συντονιστούν. Πλέον συνεργάζονται πολύ πιο αρμονικά.
Τονίζοντας ότι η Μπαχμούτ δεν έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία, ενώ ταυτόχρονα οι Ρώσοι δεν έχουν τους αριθμούς για να πραγματοποιήσουν νέα προέλαση, ο Σίρσκι πιστεύει ότι στόχος της Μόσχας είναι να καθηλώσει τις ουκρανικές δυνάμεις στο σημείο, ώστε να μην συνεχίσουν πραγματοποιώντας επιθέσει στην επαρχία Λουχάσνκ που βρίσκεται στα βόρεια. «Τώρα ο εχθρός προσπαθεί να μας πάρει την πρωτοβουλία. Να μας αναγκάσει να περάσουμε πλήρως στην άμυνα», είπε.
Λευκορωσία
Άλλη μια απειλή είναι και η Λευκορωσία, που ξεκίνησε το καλοκαίρι να πραγματοποιεί μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις και πρόσφατα ανανέωσε τις λίστες στρατολογίας της. Στις3 Δεκεμβρίου, ο ρώσος υπουργός άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού επισκέφθηκε το Μινσκ, την πρωτεύουσα της Λευκορωσίας για να συζητήσει τη στρατιωτική συνεργασία. Οι δυτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι η ίδια η Λευκορωσία δεν αναμένεται να εμπλακεί άμεσα και το επικρατέστερο σενάριο είναι ότι αυτές οι δραστηριότητες έχουν στόχο να «τραβήξουν» ουκρανικές δυνάμεις στον βορρά, υπό τον φόβο μιας νέας επίθεσης κατά του Κιέβου, ώστε να μην μπορούν να αξιοποιηθούν σε νέες επιθέσεις προς τα κατεχόμενα από τον ρωσικό στρατό εδάφη.
Επιστράτευση
Η τρίτη πρόκληση είναι και η πιο σημαντική, σύμφωνα με τον Economist. Παρόλο που οι προσπάθειες της Ρωσίας για επιστράτευση στιγματίστηκαν από ελλείψεις εξοπλισμού και δυσαρέσκεια, «το ίδιο το γεγονός ότι μπόρεσαν να κινητοποιήσουν στρατεύματα τόσο γρήγορα αποτελεί προειδοποίηση και δίλημμα για την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ». Όπως εξήγησε, τα προγράμματα της Βρετανίας κα της ΕΕ είναι σε θέση να εκπαιδεύσουν περίπου 30.000 Ουκρανούς σε 18 μήνες. Η Ρωσία συγκέντρωσε πενταπλάσιους στρατιώτες σε πολύ μικρότερο διάστημα.
«Η ρωσική επιστράτευση έχει λειτουργήσει», συμφώνησε ο Ζαλούζνι. «Όταν ο τσάρος τους λέει να πολεμήσουν, πηγαίνουν να πολεμήσουν. Δεν πρέπει να υποτιμούμε τον εχθρό… δεν είναι αδύναμοι και έχουν τεράστιες δυνατότητες σε ό,τι αφορά τους αριθμούς». Ήδη η επιστράτευση έχει δώσει αποτελέσματα στην Κρεμίμνα και το Σβατόρε, ενώ η Ρωσία είναι επίσης σε θέση να εναλλάσσει συχνότερα τους στρατιώτες στην πρώτη γραμμή, δίνοντάς τους χρόνο να ξεκουραστούν.
Αναμονή
Επιπλέον, οι στρατηγοί πιστεύουν ότι η επιστράτευση αποδεικνύει πως η Ρωσία ετοιμάζεται για νέα επίθεση. «Όπως ακριβώς συνέβη και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κάπου πέρα από τα Ουράλια, οι Ρώσοι ετοιμάζονται». Μια νέα εκτεταμένη ρωσική επίθεση θα μπορούσε να συμβεί «τον Φεβρουάριο ή το πολύ τον Μάρτιο και στη χειρότερη περίπτωση ήδη από τα τέλη Ιανουαρίου». Και θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε. Ενώ μια επίθεση στο Κίεβο, κατά τον Ζαλούζνι είναι δεδομένη υπόθεση.
Κάπως έτσι, και παρά τις συνεχιζόμενες μάχες, η Ουκρανία παλεύει να δημιουργήσει απόθεμα προμηθειών για να αντιμετωπίσει τις πιο αιματηρές μάχες που αναμένει ότι θα έρθουν με το νέο έτος.
Ρωσικές ελλείψεις
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ρωσία δεν αντιμετωπίζει προβλήματα. Σύμφωνα με αμερικανό αξιωματούχο που μίλησε στον Economist, το οπλοστάσιό της θα αδειάσει στις αρχές του έτους και η χώρα θα αναγκαστεί να στραφεί σε αναξιόπιστους προμηθευτές όπως η Βόρεια Κορέα. Παρόλα αυτά, ο Πούτιν ποντάρει στο ότι η Ρωσία θα μπορεί να εκτοξεύει κακής ποιότητας ρουκέτες για περισσότερο καιρό από ό,τι η Αμερική και η Ευρώπη θα μπορούν να αποστείλουν καινούργιο εξοπλισμό στους Ουκρανούς. Παρά τη μάχη που δίνουν οι σύμμαχοι της χώρας για να την εξοπλίσουν, τα πυρομαχικά απλώς δεν επαρκούν.
Από την πλευρά της, η Ουκρανία είναι αντιμέτωπη με ένα σημαντικό δίλημμα: η αναμονή φθείρει τα στρατεύματα, όπως έμαθαν οι Ρώσοι στο Ντονμπάς, και αυξάνει τον κίνδυνο η Μόσχα να πάρει την πρωτοβουλία. Από την άλλη, μια βιαστική επίθεση με ελλιπή εξοπλισμό και ανεπαρκώς εκπαιδευμένο στρατό θα μπορούσε να αποβεί καταστροφική.
Προπαγάνδα
Ταυτόχρονα, ο Ζελένσκι υποστηρίζει μιλώντας στην οικονομική εφημερίδα ότι η ρωσική προπαγάνδα ήδη δηλητηριάζει τη σκέψη των Ουκρανών. «Πρέπει να παραδεχτώ ότι το μοντέλο προπαγάνδας του Κρεμλίνου λειτουργεί». Όπως λέει, Ουκρανοί που ζουν στις κατεχόμενες περιοχές έχουν πρόσβαση μόνο στην πληροφόρηση με την οποία τους τροφοδοτεί η Μόσχα. «Είναι λίγο τρομακτικό όταν βλέπουμε πόσο έχουν αλλάξει οι πόλεις που βρίσκονταν υπό κατοχή μετά την απελευθέρωση». Το γεγονός αυτό εκτός των άλλων σημαίνει πως δεν είναι δυνατόν η Ουκρανία να ποντάρει στην εξάντληση των Ρώσων.
Στρατηγική
Άλλο ένα ερώτημα είναι το πού θα μπορούσαν να χτυπήσουν. «Όλες μας οι επιτυχίες οφείλονται στο ότι ποτέ δεν επιτεθήκαμε κατά μέτωπον», εξηγεί ο Σίρσκι. Στο Χάρκοβο στηρίχτηκε στην έκπληξη και τον αντιπερισπασμό. Στη Χερσώνα, οργανώνοντας αντιπερισπασμό, διαπίστωσε ότι υπήρχαν αδύναμα σημεία στα ρωσικά στρατεύματα γύρω από το Ιζιούμ. Συγκέντρωσε στρατεύματα αποσπώντας μεμονωμένα τάγματα από ξεχωριστές ταξιαρχίες και ενώνοντάς τα κρυφά. Για να επαναληφθεί αυτό το κόλπο, θα πρέπει να βρεθούν αντίστοιχα ευάλωτα σημεία των Ρώσων σε περιοχές μικρότερης στρατηγικής σημασίας. Άλλη μια επιλογή είναι οι μεγάλες έφοδοι με στόχο την πρόκληση καταστροφών και όχι την προέλαση. «Υπάρχει αντίδοτο για κάθε δηλητήριο», παρατηρεί.
Διπλωματία
Όσο για το τέλος του πολέμου, ο Ζελένσκι επιμένει ότι μπορεί να έρθει μόνο με την πλήρη αποχώρηση των Ρώσων, όχι μόνο από τα εδάφη που κατέλαβαν φέτος, αλλά και από τις περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους ήδη από το 2014. «Τα μόνα σενάρια που υφίστανται είναι να τους απωθήσουμε εμείς ή να υποχωρήσουν μόνοι τους», υποστηρίζει. «Αν ο Πούτιν υποχωρήσει στα σύνορα του 1991, τότε δημιουργείται πεδίο για διαπραγματεύσεις. Ο μόνος που μπορεί να μεταφέρει τον πόλεμο από το πεδίο της μάχης στη διπλωματία είναι εκείνος».
Ωστόσο, σε ιδιωτικές συζητήσεις ουκρανοί και δυτικοί αξιωματούχοι παραδέχονται ότι υπάρχουν και άλλα σενάρια. «Μπορούμε και πρέπει να πάρουμε πολλά εδάφη ακόμη», επιμένει ο Ζαλούζνι. Όμως παραδέχεται απρόθυμα ότι υπάρχει περίπτωση οι ρωσικές επιθέσεις να αποδειχθούν δυνατότερες από το αναμενόμενο ή οι ουκρανικές πιο αδύναμες, λέγοντας ότι «δεν είναι ακόμη ώρα να μιλήσουμε στους ουρανούς στρατιώτες όπως είχε μιλήσει στους Φινλανδούς ο Μάνερχάιμ». Αναφέρεται σε μια ομιλία που απηύθυνε ο φινλανδός αρχιστράτηγος στους στρατιώτες του το 1940 έπειτα από μια ειρηνευτική συμφωνία με σκληρούς όρους που παραχωρούσε εδάφη στη Σοβιετική Ένωση.
Εκβιασμοί
Ακόμη και αν η Ουκρανία συνεχίσει να πετυχαίνει διαρκείς νίκες, το πιθανότερο είναι πως αυτές θα οδηγήσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με ορισμένους ουκρανούς στρατηγούς να πιστεύουν ότι σκοπός της επίθεσης δεν θα πρέπει να είναι μόνο η απελευθέρωση εδαφών, αλλά και η πίεση προς τον Πούτιν. Ευρωπαίος αξιωματούχος υποστήριξε μιλώντας στον Economist ότι η ιδανική επιχείρηση είναι εκείνη που θα έπειθε τον Πούτιν ότι είναι αδύνατον να νικήσει τον πόλεμο και ότι αν τον παρατείνει μπορεί να χάσει ακόμη και αυτά που κατείχε πριν από αυτόν, δηλαδή την Κριμαία και το ένα τρίτο του Ντονμπάς. Όπως και κάθε άλλη στρατηγική εκβιασμού, μια τέτοια επίθεση θα έπρεπε να στηριχτεί εξίσου στην αυτοσυγκράτηση όσο και στην επίθεση, απειλώντας την Κριμαία, αλλά ενδεχομένως καταλήγοντας να την παραδώσει.
Πράγματι, καθώς η Ουκρανία προελαύνει, οι σύμμαχοί της ενδέχεται να ανησυχούν όλο και περισσότερο για τον κίνδυνο πυρηνικής κλιμάκωσης και να περιορίζουν αντιστοίχως την υποστήριξή τους. Στις 5 Δεκεμβρίου, ο αμερικανός ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν, δήλωσε ότι στόχος των ΗΠΑ ήταν να δώσει στην Ουκρανία τα μέσα για να «ανακτήσει τα εδάφη που έχουν αρπάξει από εκείνη από τις 24 Φεβρουαρίου».
Ταυτότητα
Όμως αυτός ο πόλεμος σχετίζεται εξίσου με την ουκρανική ταυτότητα, όσο και με τα εδάφη της – και μάλιστα φαίνεται να έχει διαμορφώσει εκ νέου την ταυτότητα αυτή, ενισχύοντάς τη περισσότερο από ποτέ – κι έτσι έχει εξαπολύσει δυνάμεις που ξεφεύγουν από τον έλεγχο ακόμη και του ίδιου του Ζελένσκι, παρά τη δημοτικότητά του. Όπως επεσήμανε στον Economist, πάνω από το 95% των Ουκρανών επιθυμεί την απελευθέρωση ολόκληρης της Ουκρανίας. Το μίσος για τη Ρωσία είναι πλέον πολύ βαθύ. «Είναι μια τραγωδία για τις οικογένειες που έχουν χάσει τα παιδιά τους. Γι’ αυτό αισθάνονται μίσος οι άνθρωποι. Δεν θέλουν συμβιβασμούς».
Πηγή: Economist.
