Ηταν μια πρωτοβουλία με μεγάλη σημασία, όχι μόνο για τους δημοσιογράφους: οι εφημερίδες «ΤΑ ΝΕΑ» και «ΤΟ ΒΗΜΑ» άνοιξαν το Ιστορικό Αρχείο τους σε έλληνες και ξένους ερευνητές, γλωσσολόγους και πανεπιστημιακούς ώστε να διερευνήσουν ζητήματα που αφορούν τη γλώσσα και τον πολιτισμό. Εφεραν, λοιπόν, πιο κοντά τον δημοσιογραφικό λόγο – που αποθησαυρίζει τάσεις διαφορετικών εποχών – στην κοινότητα των επιστημόνων. Μετά το τέλος των εργασιών του διήμερου διεθνούς συνεδρίου «Ο πολιτισμός στο Ιστορικό Αρχείο των εφημερίδων “ΤΟ ΒΗΜΑ” και “ΤΑ ΝΕΑ”: Γλώσσα και Λογοτεχνία», την περασμένη Τρίτη, επιχειρούμε έναν απολογισμό με τα λόγια (και) των βασικών συντελεστών
1 Η ανάδειξη των ανθρωπιστικών σπουδών σε βασική αγωνία για την εποχή μας, με τέτοιον τρόπο ώστε να συμβαδίζουν με την απαραίτητη εξειδίκευση της γνώσης. Ηταν ένα μήνυμα που μετέφεραν από διαφορετικά πανεπιστημιακά ιδρύματα – Ευρώπη, ΗΠΑ, Αυστραλία – οι ερευνητές που συμμετείχαν. «Ηταν ένα πραγματικά διεθνές συνέδριο με τη συμμετοχή τόσων πανεπιστημίων από τόσες χώρες και χαίρομαι πολύ για την παρουσία νέων επιστημόνων. Σκεφτόμουν όταν άκουγα αυτά τα υπέροχα ελληνικά από ξένους συναδέλφους ότι είναι οι καλύτεροι πρεσβευτές. Είχαμε στο συνέδριο τη σοφή εμπειρία κορυφαίων ερευνητών και δίπλα τους νέα, και τόσο άξια, παιδιά. Κακώς μιλάμε για ξένους και ξένες γλώσσες, η γλώσσα είναι μία και κοινή… Ενα συνέδριο με μηνύματα ανθρωπιάς και ανθρωπιστικής παιδείας, κάτι που χρειαζόμαστε έντονα. Χρειαζόμαστε έναν καλύτερο ανθρωπιστικό πολιτισμό» δήλωσε σχετικά ο πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής, ακαδημαϊκός (έδρα Γλωσσολογίας) Χριστόφορος Χαραλαμπάκης.
2 Ο δημοσιογραφικός λόγος, τουλάχιστον εκείνος που χαρακτηρίζεται από αξιοπιστία, κύρος και ιστορικές αναφορές, λειτουργεί ως η αποδελτίωση του μέλλοντος. Από αυτό το παράλληλο αρχείο μπορούν να αντλήσουν πολλαπλές πληροφορίες όσοι ασχολούνται με την ανασύσταση του παρελθόντος, την ανάδειξη διαχρονικών ζητημάτων, τη χρήση της γλώσσας, τις τάσεις στον πολιτισμό, τις αλλαγές ηθών. «Πολλές φορές το να ερευνάς αυτό το πολύτιμο αρχείο είναι σαν να προσπαθείς να γεμίσεις ένα ποτήρι νερό από τον καταρράκτη Νιαγάρα. Ξεκινάς να ψάξεις κάτι και κατακλύζεσαι από απίστευτα ενδιαφέρουσες πληροφορίες, στοιχεία και ντοκουμέντα, που αγνοούσες εντελώς. Το μάτι σου πέφτει σε κάτι άλλο, που σου κερδίζει το ενδιαφέρον, και καταλήγεις να ψάχνεις σπάνιας αξίας θέματα εντελώς άσχετα με το ερευνητικό σου αντικείμενο» τονίζει σχετικά ο υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου των «ΝΕΩΝ» και του «ΒΗΜΑΤΟΣ» Γιάννης Διαμαντής.
3 Το άνοιγμα ιστορικών αρχείων ανοίγει τη συζήτηση για μια γενικότερη κατεύθυνση. «Ο Τύπος δεν έχει ακόμη απελευθερώσει τις δυνατότητες που προσφέρει για τη μελέτη της γλώσσας και της λογοτεχνίας. Στις συναντήσεις της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου τονίστηκε ότι η πρωτοβουλία του Ιστορικού Αρχείου του «ΒΗΜΑΤΟΣ» και των «ΝΕΩΝ» προσφέρει στην επιστημονική έρευνα έναν εντυπωσιακό γλωσσικό θησαυρό, που αποτυπώνει την πολιτισμική μας ιστορία. Αυτό το σώμα κειμένων που έχουμε μπροστά μας, μπορεί να τροφοδοτήσει ποικίλα επιστημονικά πεδία» ανέφερε σε συνέντευξή του ο Κωνσταντίνος Δανόπουλος, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, ο οποίος συμμετείχε στην Επιστημονική Επιτροπή.
4 Οι εργασίες του Συνεδρίου ανέδειξαν και τη σημασία που έχουν η συνεχής επεξεργασία και τα περιθώρια εξέλιξης ή βελτίωσης των αρχείων, με σύμμαχο τις νέες τεχνολογίες. Πιθανότατα είναι το νέο κεφάλαιο στην ιστορική έρευνα, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι η συζήτηση στρέφεται ήδη από την τεχνητή νοημοσύνη στο metaverse, την επαυξημένη πραγματικότητα και την κβαντική υπολογιστική. «Πολλές φορές νιώθεις ότι βρίσκεσαι στην έρημο Σαχάρα» αναφέρει ο Γιάννης Διαμαντής. «Ψάχνεις για ώρες, έστω για ένα και μόνο στοιχείο, μία σταγόνα πληροφορίας που θα πάει την έρευνά σου παρακάτω… αλλά μάταια. Δεν βρίσκεις τίποτα. Το στοιχείο, βέβαια, είναι εκεί… Εχει γραφτεί και δημοσιευθεί στο «ΒΗΜΑ» και στα «ΝΕΑ», όμως ο ψηφιακός μηχανισμός του αρχείου, που δημιουργήθηκε πριν από πολλά πολλά χρόνια από σπουδαίους ανθρώπους, πολλές φορές δεν το «βλέπει». Αυτό είναι κάτι που το γνωρίζουμε και που σίγουρα θα προσπαθήσουμε να το αντιμετωπίσουμε».
