Αμφιλεγόμενο για πολλούς λόγους πριν καν αρχίσει -με σημαντικότερο όλων το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων- το Μουντιάλ 2022 στο Κατάρ διαφημίζεται ως το πρώτο κλιματικά ουδέτερο στα χρονικά της FIFA, συμβάλλοντας στον αγώνα κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη και δίνοντας το στίγμα για τις επόμενες μεγάλες αθλητικές εκδηλώσεις.

Ο στόχος αυτός αμφισβητήθηκε ωστόσο από την ανάθεση κιόλας προ 12ετίας της διοργάνωσης στο αραβικό εμιράτο, το οποίο άλλωστε αποτελεί έναν από τους κορυφαίους παραγωγούς και εξαγωγείς ορυκτών καυσίμων.

Βάσει των επίσημων αρχικών υπολογισμών της FIFA και της Ντόχα, το φετινό Μουντιάλ θα έχει ως συνολικό αποτύπωμα 3,6 εκατομμύρια τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2), περισσότερο από οποιοδήποτε μέχρι σήμερα Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου.

Το Κατάρ έχει δεσμευτεί για αντισταθμίσεις, ποικιλοτρόπως. Όμως δεν είναι μόνο οι μέθοδοι ως προς αυτό το στόχο που προβληματίζουν. Είναι η συνολική αποτίμηση που αμφισβητειται ως πλασματική ή λανθασμένη.

Κατά τον ακαδημαϊκό Μάικ Μπέρνερς-Λι του Περιβαλλοντικού Κέντρου του Πανεπιστημίου του Λάνκαστερ, που ερεύνησε την έκθεση της FIFA, το αποτύπωμα άνθρακα «εκτιμάται ότι είναι τουλάχιστον τριπλάσιο, πάνω από 10 εκατομμύρια τόνους».

«Βαρύ» αποτύπωμα άνθρακα

Κατ’ αρχάς, η ίδια η διοργάνωση του Μουντιάλ 2022 -του πρώτου σε αραβική χώρα- βασίστηκε στα έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο του πλούσιου Κατάρ.

Στο πλαίσιο των προετοιμασιών, η χώρα των μόλις 3 εκατομμυρίων κατοίκων (η μικρότερη μέχρι σήμερα που έχει φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου) απέκτησε οκτώ γήπεδα, τα επτά νεόδμητα και ένα πλήρως ανακαινισμένο. Είναι δε όλα κλιματιζόμενα, λόγω της ζέστης εν μέσω της ερήμου.

Κατασκευάστηκε επίσης μετρό, έγινε επέκταση του αεροδρομίου εν αναμονή συνολικά άνω του ενός εκατομμυρίου φιλάθλων στο εμιράτο, για την φιλοξενία των οποίων χτίστηκαν εκατοντάδες νέα ξενοδοχεία.

Ακόμη κι έτσι ωστόσο τα καταλύματα δεν επαρκούν. Ούτως ή άλλως, σχεδόν το 80% από τα συνολικά 30.000 δωμάτια ξενοδοχείων στο εμιράτο είχαν κλειστεί εκ των προτέρων από τη FIFA για τις ποδοσφαιρικές ομάδες, αξιωματούχους και χορηγούς.

Μοιραία, οι περισσότεροι φίλαθλοι στράφηκαν σε άλλες χώρες της περιοχής για διαμονή, κυρίως στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Κάτι που πρακτικά σημαίνει πρόσθετες πτήσεις από και προς το Κατάρ -όχι τυχαία, η Qatar Airways αύξησε τον αριθμό τους με τα ΗΑΕ ακριβώς γι’ αυτό το λόγο.

Υπολογίζεται ότι καθημερινά γίνονται 500 πτήσεις καθημερινά προς και από τη Ντόχα -οι 120 από και προς το Ντουμπάι- παράγοντας συνολικά 6.000 έως 8.000 τόνους εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) σε ημερήσια βάση από την έναρξη του Μουντιάλ.

Τα αεροπορικά ταξίδια των εθνικών ομάδων που διαγωνίζονται στο Κατάρ εκτιμάται ότι θα φτάσουν συνολικά τους 364 τόνους, με μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα προφανώς για όσες έρχονται από και μακρινές χώρες.

Αντισταθμίσεις

Στο «όνομα» του μηδενικού ισοζυγίου άνθρακα, λοιπόν, το Κατάρ πρέπει να αντισταθμίσει τις ρυπογόνες εκπομπές με κάποιο τρόπο.

Για τον μετριασμό των εκπομπών του τουρνουά, έχει εφαρμοστεί ένα σύνολο πρωτοβουλιών: από την κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών σταδίων και κτιρίων, έως τη χρήση στις κερκίδες βιοδιασπώμενων συσκευασιών τροφίμων και ποτών και την υιοθέτηση πρακτικών βιώσιμης διαχείρισης απορριμμάτων.

Η κατασκευή του γηπέδου 974 από κοντέινερ θεωρείται εμβληματική. Αν και η κατασκευή του είχε αρχικά υψηλό αποτύπωμα άνθρακα, η δυνατότητα αποσυναρμολόγησης και επανασυναρμολόγησής του για χρήση σε μελλοντικές «πράσινες» μεγάλες αθλητικές εκδηλώσεις, ακόμη και εκτός της χώρας, προσβάλλεται από τη FIFA και τους γηπεδούχους ως περιβαλλοντική νίκη.

Το νέο ηλιακό πάρκο του Κατάρ εν τω μεταξύ, ισχύος 800 μεγαβάτ και έκτασης όσο 1.400 γήπεδα ποδοσφαίρου, θα εξοικονομήσει -όπως αναφέρουν οι αρχές στη Ντόχα- «1,8 εκατομμύρια τόνους εκπομπών άνθρακα στο Κατάρ το 2022», καλύπτοντας περίπου το 10% της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στο εμιράτο.

Δημιουργήθηκαν παράλληλα χώροι πρασίνου, με δέντρα και φυτά  ανθεκτικά στην ξηρασία και πότισμα με ανακυκλωμένο νερό.

Επειδή όμως αυτά δεν αρκούν, η Ντόχα έχει στραφεί και στην αγορά πιστώσεων άνθρακα, μέσω επενδύσεων σε έργα αειφορίας.

Σχετική έκθεση όμως του Carbon Market Watch -μια ΜΚΟ με έδρα τις Βρυξέλλες, που εστιάζει στην εμπορία εκπομπών άνθρακα- βγάζει «κίτρινη κάρτα» στη FIFA και στο Κατάρ.

Οι πιστώσεις που έχει εξασφαλίσει έως τώρα το εμιράτο, αναφέρει, αφορούν κυρίως σε έργα αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας στην (φίλη και σύμμαχο του Κατάρ) Τουρκία, τα οποία θα είχαν ωστόσο κατασκευαστεί ούτως ή άλλως και θεωρούνται οικονομικά βιώσιμα, χωρίς πραγματικές πιστώσεις ρύπων…

Δράση και αντίδραση

Λίγο πριν από την έναρξη του Μουντιάλ 2022, αθλητές, αθλητικοί φορείς, δικηγόροι, περιβαλλοντικοί ακτιβιστές και οργανώσεις προχώρησαν σε σειρά διαμαρτυριών κατά της προβολής αυτού του Παγκόσμιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου ως του πρώτου κλιματικά ουδέτερου.

Μια ομάδα οργανώσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Γαλλία, στην Ελβετία, στο Βέλγιο και στην Ολλανδία υπέβαλαν καταγγελίες στις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές για την προβολή σχετικών διαφημιστικών μηνυμάτων.

Επαγγελματίες ποδοσφαιριστές και αθλητικές ενώσεις υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή στη FIFA, καλώντας τη Διεθνή Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου να εγκαταλείψει τον αμφισβητούμενο ισχυρισμό για το πρώτο Μουντιάλ μηδενικού ισοζυγίου άνθρακα.

«Αυτό δεν είναι αλήθεια», αναφέρουν. «Στην πραγματικότητα, η στρατηγική βιωσιμότητας της FIFA για το Παγκόσμιο Κύπελλο του Κατάρ βασίζεται σε λανθασμένους υπολογισμούς, αμφισβητήσιμες πρακτικές αντιστάθμισης και μετατόπιση της ευθύνης στους φιλάθλους, αντί να την επωμιστούν οι ίδιοι», επισημαίνουν.

«Καθώς η κριτική εντείνεται γύρω από τις επαίσχυντες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Κατάρ, οι ισχυρισμοί περί ουδετερότητας του άνθρακα χρησιμοποιούνται ως αντιπερισπασμός. Οι παίκτες, οι οπαδοί και ο πλανήτης αξίζουν κάτι καλύτερο».

Σε αυτό το πλαίσιο, καλούν τη FIFA να υιοθετήσει «για χάρη των φιλάθλων του σήμερα και του αύριο» μια «πιο ρωμαλέα και υπεύθυνη προσέγγιση στην αειφορία, που θα στοχεύει κατ’ αρχάς στη μείωση των εκπομπών ρύπων».

Ζητούν επίσης να γίνεται χρήση των αντισταθμίσεων «μόνο ως έσχατη λύση» και «μέσω των πλέον αναγνωρισμένων, αυστηρών και επαληθεύσιμων διεθνών μηχανισμών».