Αυτός προβλέπεται ότι θα είναι ο δυσκολότερος χειμώνας στην ιστορία της Ουκρανίας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εντεύθεν. «Θα είναι απειλητικός για τη ζωή εκατομμυρίων Ουκρανών», προειδοποιεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Με τη ρωσική εισβολή στη χώρα να συνεχίζεται χωρίς ορατή διέξοδο για δέκατο πια μήνα, βασικές μη στρατιωτικές υποδομές με πρώτο το δίκτυο ηλεκτροδότησης, βρίσκονται πλέον στο χείλος της κατάρρευσης καταδικάζοντας εκατομμύρια στο ψύχος και στο σκοτάδι.

Ήδη στο Κίεβο και σε άλλες ουκρανικές περιοχές έχουν πέσει τα πρώτα χιόνια και η θερμοκρασία είναι υπό το μηδέν.

Σε αυτό που όλοι στην Ουκρανία και στη Δύση συμφωνούν είναι ότι ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν επιχειρεί να εργαλειοποιήσει τον -επιχειρησιακά ούτως ή άλλως δύσκολο- χειμώνα.

Απώτερος στόχος του, θεωρούν, είναι να διχάσει τους Ουκρανούς και να διαταράξει τη συνοχή των δυτικών συμμάχων.

Εξ ου και οι «εσκεμμένες επιθέσεις σε ζωτικής σημασίας υπηρεσίες -θέρμανση, φως, νερό, φυσικό αέριο» στην Ουκρανία, τόνισε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, προβλέποντας κατά την τελευταία σύνοδο των ΥΠΕΞ, στο Βουκουρέστι, «την έλευση περισσότερων προσφύγων».

Η Μόσχα «προσπαθεί να κάνει την Ουκρανία μια μαύρη τρύπα», προειδοποίησε ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Ζοζέπ Μπορέλ.

«Έγκλημα πολέμου» χαρακτήρισε τη «συστηματική καταστροφή» της ενεργειακής υποδομής της Ουκρανίας από τους ρωσικούς πυραύλους ο Γερμανός υπουργός Δικαιοσύνης, Μάρκο Μπούσμαν, κατά τη σύνοδο των G7 στις αρχές της εβδομάδας.

Αξιωματούχοι στο Κίεβο συγκρίνουν πλέον την κατάσταση με τον φονικό λιμό τον χειμώνα του 1932-33 επί Ιωσήφ Στάλιν, κατά τον οποίο έχασαν τη ζωή τους εκατομμύρια Ουκρανοί.

«Κάποτε ήθελαν να μας καταστρέψουν με πείνα, τώρα με σκοτάδι και με κρύο», έγραψε ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι στο Telegram. «Πρέπει να αντέξουμε αυτόν τον χειμώνα», τόνισε. «Έναν χειμώνα που θα θυμούνται όλοι».

Καταδίκη στη… λίθινη εποχή

Ενενήντα χρόνια μετά τον Μεγάλο Λιμό -τον οποίο η γερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή αναγνώρισε την περασμένη Τετάρτη ως «γενοκτονία»- η Ρωσία καταγγέλλεται ότι χρησιμοποιεί ανάλογες μεθόδους.

Η Μόσχα από την πλευρά της διαψεύδει ότι πρόθεσή της είναι να βλάψει αμάχους. Επιμένει ότι πλήττει μόνο στρατιωτικούς στόχους και συναφείς ενεργειακές εγκαταστάσεις. Μέσες άκρες, αποδίδει τις κακουχίες των Ουκρανών στην απροθυμία της ηγεσίας τους για διαπραγματεύσεις.

Ακόμη κι αν δεχτεί κανείς αυτό το επιχείρημα, ειδικοί και αξιωματούχοι κάνουν λόγο για κατάφωρη παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας, με αποτέλεσμα να πλήττονται βάναυσα οι πολίτες.

Στις χειρότερα πληγείσες περιοχές από τις συνεχείς διακοπές στην ηλεκτροδότηση -συχνά και στην υδροδότηση- συγκαταλέγονται αυτές εντός και πέριξ του Κιέβου.

Σύμφωνα με τις δημοτικές αρχές, το 60% από τα 3,3 εκατομμύρια κατοίκους της ουκρανικής πρωτεύουσας ζει με μόλις τέσσερις ώρες παροχής ρεύματος μέσα στην ημέρα. Μεγάλα είναι τα προβλήματα στην Οδησσό και στα ανακαταληφθέντα εδάφη στη Χερσώνα στο νότο, στο Ντνιπροπετρόβσκ στα κεντρικά, μέχρι στη Λβιβ στα δυτικά.

Οι διακοπές είναι εν γένει συνεχείς σχεδόν σε ολόκληρη τη χώρα, καθώς τα συνεργεία δίνουν μάχη με το χρόνο για την επισκευή μετασχηματιστών και γραμμών μεταφοράς στο ηλεκτρικό δίκτυο, αλλά και τις ελλείψεις σε ανταλλακτικά εξαρτήματα. Κατάσταση, που επηρεάζει ακόμη και ζωτικής σημασίας ιδρύματα, όπως τα νοσοκομεία.

Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι εκατοντάδες ανά την Ουκρανία δεν είναι πλέον πλήρως λειτουργικά. Σε χειρουργεία και σε μονάδες εντατικής θεραπείας χρησιμοποιούνται πλέον γεννήτριες, που λειτουργούν με ντίζελ.

Οι πιέσεις στο -ήδη δοκιμαζόμενο από τον πόλεμο- σύστημα υγείας εν τω μεταξύ εντείνονται, καθώς όλο και περισσότεροι προσπαθούν να ζεσταθούν καίγοντας κάρβουνο, ξύλα και άλλα υλικά ή χρησιμοποιούν γεννήτριες υπό ακατάλληλες συνθήκες.

Οι θάνατοι από δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα έχουν αυξηθεί. Οι πυρκαγιές σε διαμερίσματα πυκνώνουν.

Ντόμινο προβλημάτων

Παρά τη βοήθεια που στέλνει η Δύση, οι ουκρανικές αρχές προειδοποιούν ότι οι διακοπές ρεύματος θα μπορούσαν να επηρεάσουν εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι τον προσεχή Μάρτιο, σε όλη δηλαδή τη διάρκεια του χειμώνα.

Ως λύση έκτακτης ανάγκης, έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο καταφυγίων σε αστικές και αγροτικές περιοχές -σε δημόσια κτίρια, σχολεία, πυροσβεστικούς σταθμούς, κοιτώνες και σκηνές- όπου παρέχονται θέρμανση, φαγητό, νερό, Ίντερνετ και φαρμακείο.

Συνολικά υπάρχουν περίπου 4.500 τέτοια σημεία ανά την ουκρανική επικράτεια, ανοιχτά 24 ώρες το 24ωρο για τη φιλοξενία ατόμων όποτε υπάρχουν παρατεταμένες διακοπές ρεύματος, ως μια μικρή ασπίδα στις κακουχίες του σκληρού χειμώνα.

Καθώς όμως η κατάσταση γίνεται όλο και πιο δύσκολη, η επισκευή των ζημιών γίνεται μετ’ εμποδίων και οι φόβοι εντείνονται ότι το σκηνικό θα γίνει ακόμη πιο εφιαλτικό με νέες πυραυλικές επιθέσεις της Ρωσίας, τα όρια της αντοχής δοκιμάζονται και, πλέον, ξεσπούν και πολιτικές διαμάχες.

Η πιο χαρακτηριστική μέχρι στιγμής είναι αυτή μεταξύ του Ουκρανού προέδρου Ζελένσκι και του δημάρχου του Κιέβου, Βιτάλι Κλίτσκο.

Αιτία ήταν τα «πολλά παράπονα», όπως τόνισε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ως προς την οργάνωση του δικτύου υποστήριξης των κατοίκων της ουκρανικής πρωτεύουσας, ενόσω ο δήμαρχός της αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμη και μετεγκατάστασης μέρους του πληθυσμού, παροτρύνοντας όσους έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενηθούν σε άλλες περιοχές, με λιγότερα προβλήματα, να το κάνουν αυτοβούλως.

Στο φόντο ωστόσο διαγράφεται ένα «παιχνίδι» με το «μπαλάκι» ευθυνών, εν μέσω ενός ντόμινο δυσεπίλυτων προβλημάτων από την καταστροφή σχεδόν του μισού δικτύου ηλεκτροδότησης στην εμπόλεμη χώρα.

«Γεννήτριες Ελπίδας»

Στο Κίεβο, αρτοποιοί δηλώνουν αδυναμία ακόμη και να ψήσουν το καθημερινό ψωμί.

Πολλά εργοστάσια εκτός των πεδίων των μαχών υπολειτουργούν. Ορισμένα αναφέρεται ότι έχουν ρίξει το βάρος της παραγωγής σε νυχτερινές βάρδιες, όταν υπάρχει λιγότερη ζήτηση για ηλεκτρικό ρεύμα.

Σε κάθε περίπτωση, θέσεις εργασίας κινδυνεύουν να μείνουν στον «αέρα». Οι εκτιμήσεις συντείνουν σε ένα νέο κύμα  εσωτερικά εκτοπισμένων, που ήδη υπολογίζονται σε επτά εκατομμύρια από την απαρχή του πολέμου.

Ακόμη όμως και στις αγροτικές περιοχές εκτός των εμπόλεμων ζωνών, όπου η καθημερινότητα φαντάζει πια λιγότερο οδυνηρή από αυτή στις πόλεις (παρέχουν δυνητικά άμεση πρόσβαση σε πηγάδια, τρόφιμα από καλλιέργειες και ξυλεία για θέρμανση, ενώ είναι λιγότερο πιθανό να γίνουν στόχος πυραυλικών επιθέσεων της Ρωσίας) οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται.

Πριν από την κοπή καυσόξυλων σε δάση, για παράδειγμα, οι πολίτες καλούνται να συμβουλευτούν τον ουκρανικό στρατό, υπό τον φόβο ναρκοθετήσεων ή οβίδων που δεν έχουν εκραγεί. Όμως το να πεθάνει κανείς από το κρύο με θερμοκρασίες υπό του μηδενός θεωρείται τώρα πια πιο μεγάλο ρίσκο.

Σε αυτό το νέο σκηνικό, η αποστολή μετασχηματιστών και γεννητριών από τη Δύση είναι εξίσου καλοδεχούμενη με την στρατιωτική βοήθεια.

Στην ΕΕ λανσαρίστηκε ήδη η πρωτοβουλία «Γεννήτριες Ελπίδας». Ανάλογες κινήσεις έχουν γίνει από τις ΗΠΑ και από τον Καναδά.

Ζητούμενο είναι να διατηρηθεί η λειτουργία ζωτικών εγκαταστάσεων, όπως νοσοκομείων, σχολείων, αντλιοστασίων και καταφυγίων.

Μια γεννήτρια 5 μεγαβάτ, για παράδειγμα, εκτιμάται ότι μπορεί να παρέχει ρεύμα σε 2.500 διαμερίσματα για μια ώρα -αν και αυτό σημαίνει μέσες άκρες την κατανάλωση 1.500 λίτρων καυσίμου ντίζελ.

Ο «στρατηγός» χειμώνας

Στη διεθνή βοήθεια συμπεριλαμβάνεται επίσης -εκτός των όλο και πιο προηγμένων οπλικών συστημάτων- κατάλληλη εξάρτηση για μάχες τον χειμώνα.

Για τους προσεχείς μήνες «δεν εκτιμούμε ότι οι μάχες στην Ουκρανία θα σταματήσουν ή θα οδηγηθούν σε αδιέξοδο λόγω του χειμερινού καιρού», υποστηρίζει σε πρόσφατη ανάλυση το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW).

«Ο χειμωνιάτικος καιρός», αναφέρει, «θα μπορούσε να βλάψει δυσανάλογα τις ανεπαρκώς εξοπλισμένες ρωσικές δυνάμεις στην Ουκρανία».

Βάσει αυτής της θεωρίας, οι ουκρανικές δυνάμεις θα μπορούσαν να επιδιώξουν τις επόμενες εβδομάδες να επωφεληθούν από τα τρωτά σημεία του εισβολέα, ενισχύοντας ή και προωθώντας τις θέσεις τους ενόψει της άνοιξης.

Υπάρχει ωστόσο και η άλλη όψη του νομίσματος. Οι αεροπορικές επιθέσεις της Μόσχας μπορεί να «γονατίσουν» τις υποδομές, κάνοντας ακόμη πιο εφιαλτικές τις συνθήκες για τους αμάχους πολλά χιλιόμετρα μακριά από την πρώτη γραμμή και να αυξήσει την πίεση στην κυβέρνηση Ζελένσκι, ενόσω παράλληλα οι ρωσικές δυνάμεις θα εξαγοράζουν χρόνο για την ανασύνταξή τους.

Μέχρι τότε το μότο της Μόσχας φαίνεται ότι θα είναι στο πνεύμα πρόσφατης ανάρτησης στο Telegram της εκπροσώπου του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα.

«Για τον [Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ] Στόλτενμπεργκ, τον [επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας] Μπορέλ και τον Λευκό Οίκο, προς υπενθύμιση», έγραψε στις 30 Νοεμβρίου, παραθέτοντας ένα απόσπασμα από την ενημέρωση το 1999 του τότε εκπροσώπου του ΝΑΤΟ, Τζέιμι Σέι, επί πολέμου στη Γιουγκοσλαβία.

«Αν ο Μιλόσεβιτς θέλει πραγματικά οι πολίτες του να έχουν νερό και ηλεκτρικό ρεύμα, το μόνο που έχει να κάνει είναι να αποδεχτεί τους όρους του ΝΑΤΟ και θα σταματήσουμε αυτή την εκστρατεία.

»Μέχρι να το κάνει, θα συνεχίσουμε τις επιθέσεις στους στόχους που τροφοδοτούν τον στρατό του με ηλεκτρική ενέργεια.

»Εάν υπάρχουν συνέπειες για τον πληθυσμό, αυτό είναι δικό του [του Μιλόσεβιτς] πρόβλημα».