Η Ρωσία αντιμετωπίζει προβλήματα στην «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», όπως ονόμασε ο Βλαντίμιρ Πούτιν τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το ερώτημα που έχει αρχίσει να τίθεται είναι τι θα συμβεί αν ηττηθεί η Ρωσία. Θα σημάνει η ήττα το τέλος του Πούτιν ή, πολύ περισσότερο, θα διαλυθεί η Ρωσία;
Το Worldcrunch, σε ανάλυσή του, επιχειρεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα. Η πρόβλεψη ότι «η Ρωσία είναι έτοιμη να καταρρεύσει» αποτελεί βασικό πυλώνα της πολιτικής επιστήμης-φουτουρισμού εδώ και 30 χρόνια από το τέλος της ΕΣΣΔ και την ίδρυση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, τονίζεται χαρακτηριστικά.
Τώρα, ο πόλεμος με την Ουκρανία, σημειώνει το Worldcrunch, έχει μειώσει δραστικά τα χρονικά περιθώρια για την πραγματοποίηση τέτοιων αποκαλυπτικών προβλέψεων. Πρώτον, επειδή αποδεικνύεται ότι η Ρωσία μπορεί κάλλιστα να χάσει τον πόλεμο και δεύτερον, μια ήττα θα αποδυνάμωνε το καθεστώς του Βλαντίμιρ Πούτιν – και ποιος ξέρει αν θα διατηρήσει την εξουσία καθόλου;
«Όχι Πούτιν, όχι Ρωσία» είναι το τελευταίο ρεφρέν.
Πώς εξηγείται αυτή η τοποθέτηση
Αυτή η γραμμή σκέψης λέει ότι η αποδυνάμωση της κεντρικής κυβέρνησης θα ωθήσει τις περιφέρειες να δράσουν ανεξάρτητα. Ωστόσο, ο γνωστός πολιτικός επιστήμονας Αλεξάντερ Κίνεφ εξήγησε σε συνέντευξή του στη Vazhnyye Istorii γιατί δεν πιστεύει ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί. Η κατάρρευση της Ρωσίας είναι απίθανη ακόμη κι αν χάσει ο Πούτιν.
Πράγματι, κάτι σαν την κατάρρευση ενός ιστορικού κράτους δεν συμβαίνει αυθόρμητα και δεν είναι τυχαίο γεγονός. Ποιος είναι ο ρόλος των εθνοτικών Ρώσων στις άλλες δημοκρατίες;
Όλες οι περιφέρειες, όλα τα εδάφη και οι περισσότερες από τις δημοκρατίες της Ρωσίας έχουν πλειοψηφικά ρωσικό πληθυσμό, πάνω από 80% στις περισσότερες περιφέρειες. Σε ορισμένες εθνοτικές δημοκρατίες κυριαρχούν οι εθνοτικές ομάδες, αλλά είναι λίγες: ακόμη και σε πολλές μεγάλες εθνοτικές περιοχές εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο μέρος του ρωσικού πληθυσμού.
Η Μπουριάτια, για παράδειγμα, αποτελείται κατά 66% από Ρώσους. Επιπλέον, σε πολλές δημοκρατίες δεν υπάρχει καμία ενιαία εθνοτική ομάδα. Στο Νταγκεστάν, για παράδειγμα, υπάρχουν περισσότερες από εκατό εθνοτικές ομάδες, εκ των οποίων οι τέσσερις είναι οι μεγαλύτερες.
Σε άλλες περιοχές, μια ενιαία εθνοτική ομάδα αποτελείται από επιμέρους εθνοτικές ομάδες ή φυλές, όπως στη Γιακουτία, η οποία βρίσκεται κατά μήκος του Αρκτικού Ωκεανού. Στην περίπτωση αυτή, οι Ρώσοι λειτουργούν ως ενωτικό στοιχείο για την περιοχή και η ρωσική γλώσσα λειτουργεί ως διεθνική.
Μιλώντας για περιοχές με έντονη εθνοτική ταυτότητα, υπάρχουν πολύ λίγες, κυρίως στην περιφέρεια: μια ζώνη κατά μήκος των συνόρων στο Βόρειο Καύκασο και τη Νότια Σιβηρία, όπως η Τύβα, η οποία ήταν η τελευταία που εντάχθηκε στην ΕΣΣΔ και διατήρησε σε μεγάλο βαθμό την ταυτότητά της – αν και είναι απολύτως πιστή.
Οι περιφερειακές ελίτ έχουν καταστραφεί τα τελευταία 20 χρόνια.
Περιφέρειες όπως η Γιακουτία ή το Ταταρστάν είναι στην πραγματικότητα θύλακες, δεν έχουν εξωτερικά σύνορα. Η ιστορία δεν γνωρίζει περιπτώσεις επιτυχούς διαχωρισμού εσωτερικών περιοχών.
Για τις περιφερειακές ελίτ
Οι περιφερειακές ελίτ, ως υποκείμενο καθαυτό, έχουν καταστραφεί τα τελευταία 20 χρόνια. Η περιφερειακή πολιτική του κέντρου κατέστρεψε σκόπιμα όλους τους χώρους όπου θα μπορούσαν να διαμορφωθούν. Η εξουσία στις περιφέρειες είναι de facto διορισμένη από τη Μόσχα από πάνω προς τα κάτω. Δεν υπάρχει μία κάθετη, υπάρχουν πολλές. Οι περιφερειακές διοικήσεις δεν είναι μια ενιαία δύναμη. Ο ίδιος ο κυβερνήτης δεν μπορεί να διορίσει αναπληρωτή χωρίς τη συγκατάθεση της Μόσχας – κάθε αναπληρωτής έχει το δικό του αφεντικό στη Μόσχα, σημειώνει το Worldcrunch.
Σκεφτείτε μια τούρτα στρώσεων, όπου σχεδόν κάθε αξιωματούχος ελέγχεται από τη Μόσχα. Οι θέσεις είναι πολύ αυστηρά εκ περιτροπής. Σπάνια ένας κυβερνήτης υπηρετεί περισσότερες από μία θητείες.
Τι θα γίνει αν η Ρωσία καταρρεύσει;
Η κατάρρευση της Ρωσίας είναι μάλλον πολιτικές επιθυμίες και όνειρα (σ.σ. της Δύσης), αλλά αυτά απέχουν πάρα πολύ από την πραγματικότητα και τις ανάγκες των περιφερειών, τονίζεται στη συγκεκριμένη ανάλυση.
Ποιο θα μπορούσε να είναι το χειρότερο σενάριο; Η κατάρρευση του κράτους, η κατάρρευση μιας ενιαίας κυβέρνησης, ανεπίλυτες συγκρούσεις μεταξύ ομοσπονδιακών ομάδων, δημόσια αναταραχή.
Σε περιόδους αναταραχής, όταν δεν υπάρχει ομοσπονδιακή εξουσία, μπορεί να ξεκινήσουν αναταραχές και ορισμένα παραμεθόρια εδάφη μπορεί πράγματι να αποσχιστούν. Ωστόσο, δεν διαφαίνεται ένα τέτοιο σενάριο. Η αποκρυστάλλωση των περιφερειακών ελίτ μπορεί να ξεκινήσει όχι τώρα, αλλά μετά την αλλαγή της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, όταν αλλάξει η ατζέντα και καθιερωθούν νέοι κανόνες του παιχνιδιού.
Η μερίδα του λέοντος των διοριστέων θα εγκαταλείψει πιθανότατα αμέσως τις περιφέρειες. Θα δημιουργηθεί ένα συγκεκριμένο κενό, το οποίο θα καλυφθεί από «κάτι». Με τι, δεν ξέρουμε, σημειώνει το Worldcrunch. Αυτοί οι ηγέτες θα εμφανιστούν στην πορεία. Όλα αυτά θα συμβούν αργότερα. Και αυτό δεν οδηγεί αναγκαστικά σε αποσύνθεση. Απλώς θα υπάρξει μια διαδικασία διαπραγμάτευσης για τις διάφορες εξουσίες, διότι κανείς δεν παραλείπει το θέμα των οικονομικών.
Και δεν θα πρέπει να συγχέουμε τα αντι-μοσχοβίτικα συναισθήματα με τα αυτονομιστικά. Αν κοιτάξετε την τοπική κοινωνιολογία, ναι, υπάρχει δυσαρέσκεια με τη γραφειοκρατία, το κατεστημένο, και υπάρχουν τέτοια συναισθήματα. Αλλά δεν υπάρχουν συναισθήματα που θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως «υπέρ της διάλυσης». Δεν είναι το ίδιο πράγμα, υπογραμμίζεται στην ανάλυση.
Το εκκρεμές του συγκεντρωτισμού
Το εκκρεμές έχει ταλαντευθεί πάρα πολύ προς την κατεύθυνση του συγκεντρωτισμού. Αντιθέτως, οι άνθρωποι που υποστηρίζουν τη διάλυση θεωρούνται, για να το θέσουμε ήπια, ότι δεν είναι καλά. Οι πολίτες αντιλαμβάνονται ως πλεονέκτημα το γεγονός ότι ζουν στη Ρωσία. Πολλοί κάτοικοι της Άπω Ανατολής είναι πολύ μεγαλύτεροι πατριώτες από τους Μοσχοβίτες.
Όχι αποσύνθεση αλλά ομοσπονδιοποίηση
Μετά την αλλαγή της εξουσίας θα αρχίσει όχι η αποσύνθεση, αλλά η ομοσπονδιοποίηση, απλώς και μόνο επειδή είναι κυκλική. Στη Ρωσία, οι σχέσεις μεταξύ του κέντρου και των περιφερειών άλλαζαν πάντα με την αρχή του εκκρεμούς, σημειώνει ο Αλεξάνταρ Κίνεφ. Τώρα αυτό το εκκρεμές έχει ταλαντευτεί πάρα πολύ προς την κατεύθυνση του συγκεντρωτισμού και υπάρχει ένα αυξανόμενο αίτημα για ταυτότητα και διακριτότητα.
Η ιστορία δεν θα είναι εύκολη. Ίσως χρειαστεί να υιοθετηθούν μεταβατικοί νόμοι, ένα νέο Σύνταγμα, και στη συνέχεια κατά τη διάρκεια των συζητήσεων θα διαμορφωθούν κάποιες έννοιες και απόψεις. Θα αποκτήσουν υποστηρικτές και γύρω από αυτές θα σχηματιστούν πολιτικά κόμματα.
Ο Κίνεφ υπενθυμίζει ότι στις ΗΠΑ τα πρώτα μεγάλα κόμματα εμφανίστηκαν ακριβώς γύρω από το θέμα της διάκρισης των εξουσιών – οι φεντεραλιστές του Τζον Άνταμς και οι Δημοκρατικοί Ρεπουμπλικάνοι του Τόμας Τζέφερσον. Στη Ρωσία, η διαδικασία θα είναι μη γραμμική. Δεν μπορούν να υπάρξουν μόνο δύο κόμματα λόγω της ποικιλομορφίας του πολιτικού περιβάλλοντος. Δεν μπορούμε να έχουμε μια κοινή αντιπολίτευση και σίγουρα θα υπάρχει μια ξεχωριστή αριστερά, μια ξεχωριστή δεξιά κ.λπ., σημειώνει ο ίδιος.
«Νομίζω ότι στη διαδικασία αυτή θα διαμορφωθεί μια νέα αντίληψη και θα υπάρξει μια αποκρυστάλλωση των ελίτ. Αλλά όλα αυτά θα γίνουν μετά την αλλαγή της εξουσίας, όχι πριν», καταλήγει ο Κίνεφ.
