«Ευρωπαϊκή Δημοκρατία στην πράξη». Με αυτό το σύνθημα γιορτάζουμε τα 70 χρόνια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αλλά ας είμαστε πιο ακριβείς: Πριν από 70 χρόνια ιδρύθηκε η Κοινοβουλευτική Διάσκεψη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), ένας μακρινός πρόδρομος της σημερινής Ευρωβουλής. Πριν 60 χρόνια η Συνέλευση ονομάστηκε «Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», αλλά παρέμεινε μία λέσχη συζητήσεων μεταξύ διορισμένων εκπροσώπων. Και μόλις πριν 43 χρόνια, στις ευρω-εκλογές του 1979, οι πολίτες προσήλθαν στις κάλπες, για να εκλέξουν οι ίδιοι, για πρώτη φορά, τους εκπροσώπους τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Με τις όποιες ιδιαιτερότητες προβλέπει ο εκλογικός νόμος σε κάθε κράτος-μέλος.
Τα καλά νέα είναι ότι το Κοινοβούλιο αναβαθμίζεται συνεχώς από τότε. Τα δυσάρεστα νέα είναι ότι δεν έχει κατακτήσει τη θέση που του αρμόζει στον ευρωπαϊκό συσχετισμό δυνάμεων. Νομοθετεί, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να προτείνει νόμους (παρά μόνο το δικαίωμα να προτείνει στην Κομισιόν να …προτείνει εκείνη νόμους). Ελέγχει την εκτελεστική εξουσία, δηλαδή την Κομισιόν, αλλά σπάνια υψώνει ανάστημα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στις πανίσχυρες εθνικές κυβερνήσεις. Τρανή απόδειξη: Η υποχώρηση, μετά τις ευρω-εκλογές του 2019, από το σύστημα των «κορυφαίων υποψηφίων» (Spitzenkandidaten), που είχε εφαρμοστεί με επιτυχία το 2014 και αποτελούσε τεράστιο βήμα γι’ αυτό που αποκαλούμε «ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα».
(Για να πούμε και το άλλο: Στο μέλλον η ιστορία ίσως γράψει ότι στα χρόνια της κρίσης αποδείχθηκε ευεργετική για την Ελλάδα η εκλογή Γιούνκερ στην ηγεσία της Κομισιόν με το σύστημα των «κορυφαίων υποψηφίων» στις ευρω-εκλογές του 2014).
Ο ρόλος των ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων
Ένα ακόμη μετέωρο βήμα για μία «ευρωπαϊκή δημόσια σφαίρα», που όμως δεν υλοποιήθηκε, είχε και ελληνική υπογραφή. Ως καθηγητής, αλλά και ευρωβουλευτής, ο αείμνηστος Δημήτρης Τσάτσος εργαζόταν αόκνως για να προωθήσει τον θεσμό των «ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων». Μιλάμε για κόμματα που δεν εκπροσωπούν απλώς εθνικά συμφέροντα. Γιατί άλλωστε να το κάνουν, όταν τον ίδιο ρόλο αναλαμβάνουν, με μεγαλύτερη επιτυχία, οι εθνικές κυβερνήσεις; Ένα ευρωπαϊκό πολιτικό κόμμα θα λειτουργούσε ως εναλλακτικός θεσμός συμμετοχής και δημοκρατικής νομιμοποίησης, καθώς και ως απαραίτητο συμπλήρωμα θεσμικής ολοκλήρωσης για όσους πιστεύουν σε μία ομοσπονδιακή Ευρώπη με ισχυρό Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Αλλά και ως ανταγωνισμός για τα εθνικά πολιτικά κόμματα. Ίσως γι’ αυτό ο Έλληνας συνταγματολόγος δεν έκανε μόνο φίλους όταν εκθείαζε τα «ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα». Κι ακόμη περισσότερο όταν κατέκρινε την πρακτική ευρωβουλευτών ή πολιτικών ομάδων να διοχετεύουν μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την εύρυθμη λειτουργία των γραφείων τους σε «εθνικούς» προϋπολογισμούς, κατά τεκμήριο μετά από απαίτηση των κομμάτων τους.
Τούτων λεχθέντων όμως, ας μην ακούμε τις σειρήνες του λαϊκισμού περί «παχυλών αποδοχών» για «ακαμάτηδες ευρωβουλευτές». Όταν γίνεται σωστά, η δουλειά του ευρωβουλευτή είναι απαιτητική. Θυμάμαι τον πρωτεργάτη του Brexit, Νάιτζελ Φαράζ, να «γκρινιάζει» διακριτικά στους Financial Times, γιατί πρώην συμφοιτητές του έκαναν περιουσία στο Σίτυ του Λονδίνου, ενώ ο ίδιος περιορίστηκε στον απλό μισθό του ευρωβουλευτή. Κάτι που δεν τον εμπόδιζε να στηλιτεύει τις «σπατάλες» για την Ευρώπη και να ενθαρρύνει τους συμπατριώτες του να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του Brexit, τις οποίες ο ίδιος μάλλον αποφεύγει, εάν αληθεύουν τα δημοσιεύματα ότι φρόντισε εγκαίρως να αποκτήσει γερμανικό διαβατήριο. Κάπως έτσι λειτουργεί ο λαϊκισμός.
Γιάννης Παπαδημητρίου
