Ο Τραμπ δεν κατάφερε να βοηθήσει σε ένα «Ρεπουμπλικανικό Κύμα» που θα σάρωνε και τη Γερουσία και τη Βουλή και θα άνοιγε το δρόμο να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο. Για την ακρίβεια, η ανάμειξη του μάλλον κατάφερε να το υπονομεύσει.
Ο Λούλα, κατάφερε να νικήσει τον ακροδεξιό Μπολσονάρο, έστω και οριακά.
Λίγο καιρό πριν στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν απέτυχε να εκλεγεί πρόεδρος της Δημοκρατίας στη Γαλλία.
Όλα αυτά παρουσιάστηκαν ως απόδειξη ότι τελικά η δημοκρατία δεν έχει ηττηθεί ακόμη, ούτε έχει αλωθεί από τους ακροδεξιούς και τους «λαϊκιστές».
Δεν έχω καμιά αντίρρηση, όλες αυτές οι εξελίξεις είναι θετικές, έστω και εάν παρακάμπτουν άλλες προβληματικές καταστάσεις όπως π.χ. το γεγονός ότι μια θαυμάστρια του Μουσολίνι, η Τζόρτζια Μελόνι είναι πλέον πρωθυπουργός της Ιταλίας.
Όμως, νομίζω ότι απέχουμε πολύ από το να πούμε ότι η «δημοκρατία σώθηκε».
Και αυτό γιατί το πρόβλημα των σύγχρονων δημοκρατιών είναι πολύ πιο σύνθετο.
Μακάρι να ήταν το πρόβλημα ότι κάποιοι ακροδεξιοί και κάποιοι «λαϊκιστές» έρχονται να τις πορθήσουν και άρα αρκεί να υπάρξει αντίσταση.
Το πρόβλημα των σύγχρονων δημοκρατιών φαίνεται όταν δεν υπάρχουν «τέρατα» στο προσκήνιο.
Όταν, τυπικά τουλάχιστον, όλοι οι «παίκτες» αποδέχονται τους κανόνες του κοινοβουλευτικού παιχνιδιού, άμα χάσουν τις εκλογές παραδίδουν ομαλά την εξουσία, σέβονται το σύνταγμα.
Γιατί τότε έρχονται στο προσκήνιο τα πραγματικά προβλήματα.
Η αδυναμία της πολιτικής να πάρει το πάνω χέρι από τις «αγορές», που ενίοτε αποδεικνύονται πολύ ανορθολογικές.
Η κρίση ηγεσίας, δηλαδή η αδυναμία να αναδεικνύονται πολιτικές προσωπικότητες με την παιδεία και τη συγκρότηση που θα έδινε μια διαφορετική ποιότητα στο πώς θα ασκήσουν την εξουσία.
Η προγραμματική ένδεια, δηλαδή το γεγονός ότι παράγονται πάρα πολλά επικοινωνιακά «κόλπα» και συνθήματα, αλλά προγράμματα πολιτικά, δηλαδή ιστορικά αφηγήματα για το προς το που θα πρέπει να πάει μια χώρα, δεν γράφονται.
Η κρίση των ιδεολογιών, δηλαδή η απουσία συνεκτικών ιδεολογιών που να αποτυπώνουν διαφορετικές ιστορικές επιλογές και να εκπροσωπούν διαφορετικές κοινωνικές συμμαχίες και η αντικατάστασή τους από έναν χυλό εντός του οποίου όλοι οφείλουμε να είμαστε «κεντρώοι».
Η κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών απέναντι στους πολιτικούς, καθώς αισθάνονται ότι πέραν της ημέρας των εκλογών ποτέ άλλοτε δεν θα τους ρωτήσει κανείς τίποτα, την ώρα που μια τάξη επαγγελματιών της πολιτικής εναλλάσσεται μεταξύ των κομμάτων και του ιδιωτικού τομέα, κάνοντας συχνά την πολιτική κυριολεκτικά «ιδιωτική υπόθεση».
Όλα αυτά, εάν το καλοσκεφτούμε, αποτελούν έναν πολύ πιο ύπουλο, αργό αλλά και προοπτικά βέβαιο θάνατο της δημοκρατίας, σε σχέση με τον κάθε Τραμπ.
Γιατί μπορούν να ακυρώσουν τη δημοκρατία ακόμη και χωρίς άμεση απειλή, αλλά και γιατί αφήνουν χώρο στην ακροδεξιά να καπηλευτεί την αγωνία των ανθρώπων απέναντι σε ένα πολλαπλά θωρακισμένο πολιτικό σύστημα.
Και αυτή είναι μια συζήτηση που δυστυχώς δεν κάνουμε στην κλίμακα που πρέπει.
