Το κτιριακό συγκρότημα ΕΡΙΑ του Δήμου Ηρωικής Πόλης Νάουσας, στεγάζει το Κέντρο Βιομηχανικής Κληρονομιάς και τη μόνιμη έκθεση «Ιστορίας Νήματα. Η βιομηχανία της κλωστοϋφαντουργίας στη Νάουσα». Το πρώην βιομηχανικό συγκρότημα της εταιρείας ΕΡΙΑ και μετέπειτα τμήμα της γνωστής ΒΕΤΛΑΝΣ, βρίσκεται στο απώτερο ανατολικό άκρο της Αράπιτσας, πάνω στη νότια όχθη του ποταμού, σε άμεση σχέση με τον Πολυχώρο Πολιτισμού Χρήστος Λαναράς, το Γενικό Νοσοκομείο και το Δημοτικό Πάρκο της πόλης, στο κομβικό σημείο του δικτύου των διαδρομών γνωριμίας με τη βιομηχανική κληρονομιά της Νάουσας.
Από την έναρξη της λειτουργίας του τον Σεπτέμβριο του 2021, το Κέντρο αποτελεί έναν ζωντανό οργανισμό στην πόλη, όντας ένας χώρος με πολύπλευρη δραστηριότητα και «ανοιχτές πόρτες», ένας χώρος ψυχαγωγίας, ενημέρωσης και αναψυχής μέσα από τη διοργάνωση εκδηλώσεων, προβολές ταινιών, διαλέξεις, ημερίδες, εκπαιδευτικές δράσεις κλπ.
Σύντομο βίντεο της ιστορίας του εργοστασίου και της δημιουργίας του Κέντρου είναι διαθέσιμο στον εξής σύνδεσμο:
Η ιστορία του εργοστασίου
Το αρχικό κτίριο του εργοστασίου σχεδίασε ο Ξενοφώντας Παιονίδης, ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες του νεοκλασικισμού με πλούσιο έργο στη Θεσσαλονίκη, αλλά και σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας. Η ομόρρυθμη εταιρεία Χατζηλάζαρος, Αγγελάκης & Σία συστάθηκε το 1907, ενώ το 1912 μετονομάστηκε σε ΕΡΙΑ – Ανώνυμος Ελληνική Υφαντουργική Εταιρεία Ναούσης. Η ακμή της επιχείρησης οφειλόταν κατά μεγάλο ποσοστό στο γεγονός ότι από την αρχή της λειτουργίας της παρήγαγε χακί ύφασμα για τον Οθωμανικό και στη συνέχεια για τον ελληνικό στρατό. Ωστόσο, η οκταετία 1927-1935 χαρακτηρίστηκε από μία δραματική μείωση στα έσοδά της, η οποία αποδόθηκε στη διακοπή των παραγγελιών από τον στρατό. Τον Μάρτιο του 1938, η εταιρεία διέκοψε οριστικά τις εργασίες της. Μέχρι και το τέλος του πολέμου το εργοστάσιο παρέμεινε κλειστό, ενώ κατά τον Εμφύλιο το 1949 οι μονάδες του καταστράφηκαν.
Το 1960 η εταιρεία εξαγοράστηκε από τη ΒΕΤΛΑΝΣ ΝΑΟΥΣΑ Α.Ε. Από τότε και σχεδόν για τρεις δεκαετίες το εργοστάσιο της ΒΕΤΛΑΝΣ παρήγαγε τις περίφημες κουβέρτες «Βέτλανς Νάουσα», με το κτίριο του πρώην ΕΡΙΑ να αποτελεί τα βαφεία της επιχείρησης. H εταιρεία από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και μέχρι τα μέσα του 1980 γνώρισε μεγάλη ακμή. Από το 1985, ωστόσο, άρχισε να αντιμετωπίζει δυσκολίες και το 1990 η επιχείρηση έκλεισε. Το 2000 ο Χρήστος Λαναράς αγόρασε και δώρισε τις εγκαταστάσεις στον Δήμο Ηρωικής Πόλης Νάουσας.
Η έκθεση «Ιστορίας Νήματα. Η βιομηχανία της κλωστοϋφαντουργίας στη Νάουσα»
Η έκθεση που υλοποίησε ο Δήμος Ηρωικής Πόλης Νάουσας παρουσιάζει τη βιομηχανική ιστορία της κλωστοϋφαντουργίας της πόλης ενταγμένη στα ιστορικά, οικονομικά και κοινωνικά της συμφραζόμενα, αναδεικνύοντας όλα τα μνημεία της βιομηχανικής κληρονομιάς της, δηλαδή τα εργοστάσια-πρώην επιχειρήσεις, καθώς και τις παραγωγικές διαδικασίες, τον ρόλο και τη λειτουργία των μηχανών αλλά και την οργάνωση της εργασίας. Δίνει έμφαση στην υδροκίνηση, τη βασική πηγή ενέργειας της προβιομηχανικής και βιομηχανικής εποχής και παράλληλα φέρνει στο φως τις ιστορίες των ανθρώπων, εργατών και βιομηχάνων, εργοδοτών και εργαζομένων. Στην έκθεση συνυφαίνονται δύο αφηγηματικοί άξονες, ο ένας εκ των οποίων αναδεικνύει πτυχές της βιομηχανικής ιστορίας της πόλης ως τον Μεσοπόλεμο και ο άλλος τις πρόσφατες μνήμες των ανθρώπων της. Με αυτόν τον τρόπο τα νοήματα που διαμορφώνονται, άλλοτε αλληλοσυμπληρώνονται και άλλοτε αντιπαρατίθενται, καθώς οι εποχές επέφεραν σημαντικές αλλαγές στην κοινωνία, τα ήθη και τις συνθήκες εργασίας. Η έκθεση είναι κατά βάση ανθρωποκεντρική και επιχειρεί να ανασυγκροτήσει τη συλλογική μνήμη, λαμβάνοντας υπόψη, εξάλλου, ότι δεν υπάρχει μόνο μία μνήμη αλλά πολλές, όσες και όλοι εμείς, και η ιστορία συντίθεται από πολλές μικροϊστορίες.
Πληροφορίες
Το Κέντρο λειτουργεί καθημερινά τις ώρες 09:00-14:00 και κατόπιν ραντεβού για οργανωμένες επισκέψεις – ξεναγήσεις. Στο χώρο λειτουργεί οργανωμένο πωλητήριο αναμνηστικών. Τηλέφωνο επικοινωνίας: 23320 25495. www.erianaoussa.gr
