Επαφές και συζητήσεις με τα ελληνικά ΑΕΙ είχαν στη διάρκεια των προηγούμενων ημερών οι εκπρόσωποι 30 μεγάλων αμερικανικών πανεπιστημίων που ήρθαν στη χώρα μας. Πέραν όμως των πιθανών συνεργασιών ή των προγραμμάτων που δρομολογήθηκαν, κεντρικό μήνυμα των συζητήσεων που έγιναν τις προηγούμενες ημέρες επί ελληνικού εδάφους ήταν ένα: η χώρα μας, η πλούσια ιστορία της, η φιλοσοφία και ο πολιτισμός που γεννήθηκαν σ’ αυτήν,  παραμένει έως και σήμερα ένα «αστέρι» που λάμπει στο διεθνές ακαδημαϊκό σύμπαν. Και ως τέτοιο κέρδισε για ακόμη μία φορά τον σεβασμό και το ενδιαφέρον των ακαδημαϊκών συνομιλητών μας.

Ευχάριστο θα ήταν δε, να δρομολογηθούν αντίστοιχες συναντήσεις και με ευρωπαϊκά μεγάλα πανεπιστήμια, καθώς και με πανεπιστήμια της Κίνας, οι εκπρόσωποι των οποίων επίσης τρέφουν μεγάλο θαυμασμό για τον ελληνικό πολιτισμό.

Κατά τα άλλα, συναντήσεις και συζητήσεις έγιναν σε όλα τα ΑΕΙ της χώρας, όπου και μετέβησαν αντιπροσωπείες των αμερικανικών πανεπιστημίων χωρισμένες σε ομάδες. Προηγήθηκε ένα λαμπερό καλωσόρισμα των αμερικανών πανεπιστημιακών, με τη συμμετοχή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, της ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας, του πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα Γιώργου Τσούνη, της βοηθού του υπουργού Εξωτερικών στο Γραφείο Εκπαιδευτικών και Πολιτιστικών Υποθέσεων (ECA) των ΗΠΑ Λι Σάτερφιλντ και του επικεφαλής του Institute of International Education (ΙΙΕ) των ΗΠΑ Αλαν Γκούντμαν. Παράλληλα ανακοινώθηκε και η ίδρυση Διεθνούς Κέντρου Εκπαίδευσης στην Ελλάδα του Πανεπιστημίου Columbia. Κατά τα άλλα, δρομολογούνται οι συνεργασίες ελληνικών ΑΕΙ με αμερικανικά σε επίπεδο ανταλλαγής μεταπτυχιακών φοιτητών και φοιτητριών για ένα εξάμηνο, με τα πτυχία που τις ακολουθούν βέβαια να δίνονται από τα ελληνικά πανεπιστήμια για τους Ελληνες και τα αμερικανικά για τους Αμερικανούς.

ΤΟ ΒΗΜΑ συνομίλησε με τον πρόεδρο του Ινστιτούτου Διεθνούς Εκπαίδευσης (ΙΙΕ) των ΗΠΑ Αλαν Γκούντμαν για τις σύγχρονες προκλήσεις στην Παιδεία και την ανάγκη διεθνών συνεργασιών, ενώ εξηγούν γιατί τους γοήτευσε η χώρα μας.

Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Διεθνούς Εκπαίδευσης (ΙΙΕ) των ΗΠΑ Αλαν Γκούντμαν πιστεύει σε μια εκπαίδευση που δεν έχει σύνορα. Πιστεύει σε ιδέες που ανταλλάσσονται και εξελίσσονται, σε πολιτισμούς που αλληλεπιδρούν. Το Ινστιτούτο Διεθνούς Εκπαίδευσης μάλιστα, έχει «τρέξει» ως σήμερα δεκάδες προγράμματα σε πολλές γωνιές του πλανήτη, υπηρετώντας αυτή την πολιτική.

Ετσι, προκαλεί χαρά να τον ακούς να λέει ότι η Ελλάδα τον εντυπωσιάζει. Και τον εντυπωσιάζει για πολλούς λόγους, όπως θα διαβάσετε παρακάτω! Με αφορμή την επίσκεψή του στην Ελλάδα, ως μέλους της αντιπροσωπείας των 30 πανεπιστημίων που είχαν στη διάρκεια της εβδομάδας συναντήσεις με τα ελληνικά πανεπιστήμια, απάντησε πρόθυμα στις ερωτήσεις μας.

Βρισκόμαστε σε μια περίοδο παντοδυναμίας των «τειχών» και των «συνόρων». Στην εκπαίδευση ειδικά, ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που ανέδειξαν οι αποκλεισμοί της πανδημίας; Πώς μπορούμε τώρα να διαχειριστούμε τα τεράστια θέματα κοινωνικών ανισοτήτων που αποκαλύφθηκαν;

«Οσο η πανδημία περιόρισε ορισμένες πτυχές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσής μας τόσο τελικά μας άφησε ελεύθερους να σκεφτούμε με νέους τρόπους. Υπογράμμισε τη σημασία της διεθνούς ακαδημαϊκής συνεργασίας, όχι μόνο για τον περιορισμό της πανδημίας αλλά και για την αντιμετώπιση όλων των παγκόσμιων ζητημάτων. Οδήγησε δε πολλούς καθηγητές, προσωπικό και φοιτητές να γίνουν ειδικοί στη χρήση των νέων τεχνολογιών και της Πληροφορικής, ώστε να μπορέσουν να κάνουν πραγματικότητα αυτή τη συνεργασία. Ολα τα παραπάνω έφεραν πολύτιμες νέες φωνές στη συζήτηση και πρόσφεραν νέες δυνατότητες για να κλείσουμε τα “χάσματα” μεταξύ των χωρών, των διαφορετικών τύπων ιδρυμάτων εντός των χωρών και των αναγκών του ευρέος φάσματος φοιτητών που διεκδικούν τώρα τα οφέλη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Για περισσότερο από έναν αιώνα, το IIE έχει εργαστεί για να συνδέσει φοιτητές, ερευνητές, μελετητές σε όλον τον κόσμο. Αυτή η αποστολή φαίνεται τώρα πιο σημαντική από ποτέ. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην εξέλιξη και διαμόρφωση του μέλλοντος των ανθρώπων και πρέπει όλοι να προσεγγίσουμε αυτόν τον ρόλο μέσα από μια γνήσια, αμοιβαία και επωφελή συνεργασία».

Για την Ελλάδα και τα πανεπιστήμιά της ποια είναι η γνώμη σας; Σε περίοδο διεθνούς ακαδημαϊκής «ανοικοδόμησης» ποια είναι η θέση τους στον χάρτη; Τι τους προτείνετε εσείς; Διοίκηση από τεχνοκράτες μάνατζερ ή ακαδημαϊκούς;

«Κατ’ αρχάς να πω ότι είμαι βαθιά εντυπωσιασμένος από την υψηλή ποιότητα των δημόσιων πανεπιστημίων της Ελλάδας. Εχετε επιτύχει κάτι πραγματικά αξιοθαύμαστο: ένα δίκτυο εξαιρετικών ιδρυμάτων, που κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλη τη χώρα, παρέχοντας τριτοβάθμια εκπαίδευση σε όλους τους φοιτητές που πληρούν τις προϋποθέσεις, ανεξάρτητα από το πού μεγάλωσαν ή το οικογενειακό τους υπόβαθρο. Αυτά τα ιδρύματα κάνουν επίσης έρευνα αιχμής σε πολλά ακαδημαϊκά και επαγγελματικά πεδία, καθώς και το είδος της καλλιτεχνικής και λογοτεχνικής παραγωγής για το οποίο η Ελλάδα ήταν από καιρό γνωστή. Με λίγα λόγια, η Ελλάδα βρίσκεται ήδη σε ισχυρή θέση στον παγκόσμιο ακαδημαϊκό χάρτη. Βρίσκεται πάντα στους 25 κορυφαίους προορισμούς για φοιτητές των ΗΠΑ που σπουδάζουν στο εξωτερικό και εκατοντάδες καθηγητές πηγαινοέρχονται μεταξύ των δύο χωρών μας κάθε χρόνο. Δημιουργώντας έτσι ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ των πανεπιστημίων μας, πιστεύουμε ότι αυτοί οι αριθμοί θα αυξηθούν και η επιστημονική και καλλιτεχνική παραγωγή που θα προκύπτει από αυτή τη συνεργασία θα είναι ακόμη ισχυρότερη.

Ωστόσο, η πανεπιστημιακή επιτυχία δεν μετριέται μόνο με αριθμούς, και αυτό είναι που κάνει τον ακαδημαϊκό χώρο να ξεχωρίζει. Η επιτυχία μας έγκειται επίσης στη δημιουργία γνώσεων, στη βελτίωση της ζωής των νέων και στον αντίκτυπο που έχουμε στις κοινότητές μας και στον κόσμο. Οσοι διοικούν τα πανεπιστήμια πρέπει να κατανοήσουν πλήρως και να ενστερνιστούν αυτή την ιδέα και πρέπει να κατανοήσουν πώς να αναπτύξουν τις δομές και τις πρακτικές που επιτρέπουν τέτοια αποτελέσματα».

Εσάς προσωπικά τι σας τράβηξε στην Ελλάδα;

«Η υψηλή ποιότητα των πανεπιστημίων της, η έρευνα που κάνουν και το τι έχουν να προσφέρουν στους δικούς μας φοιτητές, η φιλοξενία των ανθρώπων της και η αγάπη τους για την καλή κουβέντα, ο τρόπος κατά τον οποίο “το να είσαι στην Ελλάδα” φέρνει αυτόματα στη σκέψη ευρείες φιλοσοφικές και ιστορικές ιδέες, η απόλυτη ομορφιά της θάλασσας και του τοπίου…».

Πιστεύετε ότι θα μπορούσε να γίνει εδώ ένα διεθνές ερευνητικό Κέντρο, για παράδειγμα στις ανθρωπιστικές σπουδές, στο οποίο να απευθύνονται φοιτητές και ερευνητές από όλον τον κόσμο;

«Φυσικά. Πολλά ελληνικά πανεπιστήμια διαθέτουν ήδη ερευνητικά Κέντρα που προσελκύουν μελετητές από άλλες χώρες – σε ποικίλα θέματα, όπως η θαλάσσια περιβαλλοντική πολιτική, οι αριστοτέλειες σπουδές και η θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ. Οσο ευρύτερα γίνονται γνωστά τόσο περισσότερο θα προσελκύουν».

Ας έρθουμε σε ένα άλλο θέμα: Στην Ελλάδα όπως ξέρετε τα πανεπιστήμια δεν χρεώνουν δίδακτρα στις προπτυχιακές σπουδές. Στις ΗΠΑ όμως χρεώνονται. Πώς θα λειτουργήσει η συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων μας;

«Οχι απαραίτητα (όσον αφορά τα δίδακτρα). Εξαρτάται από το πρόγραμμα και τον συνεργάτη. Στις τυπικές ανταλλαγές φοιτητών για παρακολούθηση μαθημάτων, οι έλληνες φοιτητές που έρχονται στις ΗΠΑ δεν θα πληρώνουν δίδακτρα – εφόσον η ανταλλαγή είναι ισορροπημένη. Και υπάρχουν πολλοί τρόποι για να επιτευχθεί αυτή η ισορροπία: ένας φοιτητής από κάθε εταίρο σε μια συνεργασία, μπορεί να παρακολουθεί μαθήματα στον άλλον εταίρο για ένα εξάμηνο, ένας έλληνας φοιτητής πηγαίνει στον εταίρο των ΗΠΑ για ένα εξάμηνο και 10 φοιτητές από τις ΗΠΑ πηγαίνουν στον έλληνα εταίρο για ένα σύντομο πρόγραμμα το καλοκαίρι, και ούτω καθεξής. Επίσης, πολλά πανεπιστήμια των ΗΠΑ διαθέτουν πλέον υποτροφίες σε διεθνείς φοιτητές».

Πάντως στην Ευρώπη, ξέρετε ότι πανεπιστήμια και επιχειρηματικότητα αποτελούν μια ιδιότυπη σχέση «αγάπης – μίσους». Δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτή μπορεί να… δουλέψει.

«Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την επιχειρηματικότητα με τρόπο που να ταιριάζει με την αποστολή ενός πανεπιστημίου. Τα πανεπιστήμια δημιουργούν γνώση, εκπαιδεύουν φοιτητές και παράγουν οφέλη για τις κοινότητες γύρω από αυτά. Πρέπει να είναι οικονομικά βιώσιμα, αλλά στόχος τους δεν είναι να παράγουν τεράστια κέρδη.

Η συντριπτική πλειονότητα των ιδιωτικών πανεπιστημίων στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, εξακολουθούν να είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Ούτε τα δημόσια ούτε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στις ΗΠΑ επικεντρώνονται μόνο σε κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Φυσικά μερικά από αυτά έχουν και τέτοιες, αλλά τις χρησιμοποιούν για να χρηματοδοτήσουν άλλες δραστηριότητες, λιγότερο οικονομικά προσοδοφόρες αλλά εξίσου σημαντικές».

Και τα δικά μας ΑΕΙ; Ποια βήματα πρέπει να κάνουν κατά τη γνώμη σας;

«Τα πανεπιστήμια έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο να διδάσκουν τόσο την κοινωνική όσο και την εμπορική επιχειρηματικότητα στους φοιτητές και φοιτήτριές τους. Τα προγράμματα καινοτομίας, σχεδιαστικής σκέψης και επιχειρηματικότητας είναι πλέον πολύ συνηθισμένα στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ και συχνά αναδιαμορφώνονται με βάση τις ανάγκες των κοινοτήτων γύρω από αυτά. Οι σπουδαστές με τέτοιο υπόβαθρο μπορούν να απασχοληθούν σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων από την κοινωνική εργασία έως τα οικονομικά, τον σχεδιασμό της πόλης και την υγειονομική περίθαλψη».

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας αυτές τις ημέρες; Και αντίστοιχα η πιο δυνατή ελπίδα;

«Βρισκόμαστε μόλις στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα και φαίνεται ότι τα τελευταία δώδεκα χρόνια περιείχαν ήδη σχεδόν όλες τις προκλήσεις που αντιμετώπισε ο κόσμος όλον τον 20ό αιώνα. Η κατάσβεση αυτών των “πυρκαγιών” θα διαρκέσει περισσότερο από όσο θα επιθυμούσε οποιοσδήποτε από εμάς, ειδικά για χάρη των παιδιών μας. Για πολλές από αυτές τις προκλήσεις, η διεθνής εκπαίδευση είναι ίσως η καλύτερη επένδυση που έχουμε για να κάνουμε τον κόσμο που μοιραζόμαστε ένα λιγότερο επικίνδυνο μέρος».