Την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου στις 8:30 το βράδυ πραγματοποιείται στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών συναυλία της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών αφιερωμένη στις οδυνηρές μνήμες της Μικρασιατικής Καταστροφής, από την οποία συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια.
Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται αποκλειστικά έργα ελλήνων συνθετών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Μικρά Ασία, όταν ακόμη ο eλληνισμός ήταν ακμαίος και ανθηρός. Στα έργα τους μεταφέρονται και απηχούνται οι μνήμες και τα βιώματα της παιδικής και νεανικής τους ηλικίας, που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική τους φυσιογνωμία. Ταυτόχρονα περιλαμβάνονται σκοποί, τραγούδια, χοροί, μελωδίες και ρυθμοί από την ιδιαίτερη και πλούσια πολιτιστική παράδοση της Μικράς Ασίας, της Κωνσταντινούπολης και του Πόντου.
Συμμετέχουν οι σολίστ: Νίνα Κουφοχρήστου (σοπράνο), Σοφία Κυανίδου (σοπράνο), Φίλιππος Μοδινός (τενόρος), Τάσης Χριστογιαννόπουλος (βαρύτονος).
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τα έργα:
«Βυζαντινή θυσία» του Πέτρου Πετρίδη, ο οποίος γεννήθηκε στην Καππαδοκία.
«Τρία ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια» του Γεωργίου Πονηρίδη, που γεννήθηκε στη μικρασιατική ακτή της Κωνσταντινούπολης.
Κεντρικό έργο του προγράμματος είναι η σύνθεση «Από τη ζωή και τους καημούς του Καπετάν Λύρα» του Μανώλη Καλομοίρη. Γράφτηκε από τον συνθέτη προς το τέλος της ζωής του και αποτελεί το «μουσικό απομνημόνευμά» του από τη μακρόχρονη καλλιτεχνική του διαδρομή. Ο «Καπετάν Λύρας» είναι ο ίδιος ο Καλομοίρης που κρατά στα χέρια του τη «λύρα» της μουσικής δημιουργίας και των αναμνήσεων, ξεκινώντας από τα παιδικά του χρόνια στη Σμύρνη, όπου και είχε γεννηθεί.
Η ημερομηνία της συναυλίας «Μνήμη Μικράς Ασίας» (10 Νοεμβρίου 2022) απέχει χρονικά λίγες μόνο εβδομάδες από την επέτειο της Καταστροφής της Σμύρνης και απευθύνεται, πριν από όλα, στους ανθρώπους που έλκουν την καταγωγή τους από τους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες του 1922. Είναι εκείνοι που διατηρούν άσβεστες τις μνήμες και τα τεκμήρια της χρυσής εποχής του ελληνικού στοιχείου της Μικράς Ασίας και της Σμύρνης, αλλά και της ανείπωτης καταστροφής που ακολούθησε.
Ταυτόχρονα όμως απευθύνεται σε όλους τους σύγχρονους Έλληνες που ενδιαφέρονται για την πολιτιστική παράδοση αυτού του τόπου.
5 σημαντικές στιγμές/χρονικές περίοδοι του Μανώλη Καλομοίρη
1883
Ο Μανώλης Καλομοίρης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1883. Μεγάλωσε σε ευκατάστατη αστική οικογένεια και από νωρίς έδειξε την μεγάλη του κλίση για τη μουσική και ακολούθησε μουσικές σπουδές παρόλο που η οικογένειά του τον προόριζε για γιατρό. Τελικά κατάφερε να πραγματοποιήσει το όνειρο του και να σπουδάσει στη μουσική πρωτεύουσα της Ευρώπης, τη Βιέννη. Μετά το τέλος των σπουδών του κλήθηκε να αναλάβει θέση καθηγητή μουσικής σε μουσικό σχολείο μεγάλης ρωσικής πόλης. Η τετράχρονη παραμονή του στη Ρωσία τον έφερε σε επαφή με τη μεγάλη ρωσική εθνική σχολή μουσική και ενστερνίστηκε την ιδέα ότι η έντεχνη μουσική κάθε λαού πρέπει να χρησιμοποιεί στοιχεία από τη λαϊκή του παράδοση.
1908
Το 1908, πριν ακόμη ολοκληρώσει τη θητεία του ως καθηγητή μουσικής στη Ρωσία, επισκέφθηκε την Αθήνα και πραγματοποίησε στο Ωδείο Αθηνών μια συναυλία με έργα του. Στη συναυλία αυτή υλοποίησε για πρώτη φορά το όραμά του για τη δημιουργία εθνικής μουσικής. Τα έργα του χρησιμοποιούσαν μελωδικά, τροπικά και ρυθμικά στοιχεία από την μουσική παράδοση των Ελλήνων και κυρίως από την Μικρά Ασία, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο συνθέτης. Στο πρόγραμμα της συναυλίας αυτής περιλαμβανόταν ένα κείμενο γραμμένο από τον ίδιο τον Καλομοίρη σε ακραία δημοτική γλώσσα, όπου διατυπωνόταν ολόκληρη η αισθητική και ιδεολογική βάση της εθνικής σχολής μουσικής.
1910-1920
Η δεκαετία 1910 έως 1920 ήταν η πρώτη σημαντική συνθετική περίοδος του Καλομοίρη. Εκπροσωπείται από τις δύο πρώτες του όπερες, τον Πρωτομάστορα και το Δαχτυλίδι της μάνας. Το πρώτο έργο το αφιέρωσε στον Πρωτομάστορα της μεγάλης Ελλάδας, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, με τον οποίο ο Καλομοίρης ταυτιζόταν ιδεολογικά. Ήταν σε κείμενο ενός άλλου μεγάλου Κρητικού, του Νίκου Καζαντζάκη. Στο τέλος της δεκαετίας αυτής γράφτηκε η Συμφωνία της Λεβεντιάς, για να υμνήσει τον ηρωισμό των Ελλήνων και τις μεγάλες στρατιωτικές τους επιτυχίες που απελευθέρωσαν την Ήπειρο, τη Μακεδονία και τη Θράκη και έφεραν τον Ελληνικό στρατό στα προάστια της Κωνσταντινούπολης. Η ανάθεση της διοίκησης της Σμύρνης στον Ελληνικό στρατό ήταν μια από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής του Καλομοίρη.
1920-1930
Στη δεκαετία 1920 έως 1930 η μοίρα επεφύλασσε τραγικές στιγμές για τον συνθέτη. Η Καταστροφή της γενέτειρας του, της Σμύρνης, σήμαινε για αυτόν όχι μόνο την απώλεια της πατρογονικής του εστίας, αλλά και την κατάρρευση των εθνικών του οραμάτων. Δεν απέμεναν πια παρά μόνο οι αναμνήσεις και τα παιδικά βιώματα για να τροφοδοτούν την έμπνευση του. Μόλις ένα χρόνο αργότερα, σκοτώθηκε υπό τραγικές όσο και αδιευκρίνιστες συνθήκες ο πρωτότοκος γιος του Γιαννάκης σε ηλικία μόλις 17 ετών. Πότε δεν ξεκαθαρίστηκε αν ήταν αυτοκτονία η αν δολοφονήθηκε από την όμορφη Βελγίδα γκουβερνάντα του. Ο Καλομοίρης και ολόκληρη η οικογένειά του κατέρρευσαν ψυχικά. Το δημιουργικό έργο του επηρεάστηκε κι αυτό βαθύτατα και άλλαξε ριζικά η φυσιογνωμία του. Εγκλωβίστηκε σε μια τάση εσωστρέφειας και ενδοσκόπησης, που διάρκεσε για πολλά χρόνια.
1958
Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ο Καλομοίρης διαισθάνεται ότι βαδίζει προς το τέλος της ζωής του. Είναι πια μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα, έχει εκλεγεί Ακαδημαϊκός και κατέχει τη δυνατότητα και την εξουσία να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα ελληνικά μουσικά πράγματα. Είναι η εποχή που αποφασίζει να ολοκληρώσει τη μουσική και αισθητική του παρακαταθήκη. Συνθέτει ένα εντελώς πρωτότυπο έργο, με τη ονομασία Από τη ζωή και τους καημούς του Καπετάν Λύρα. Πρόκειται για τα μουσικά του Απομνημονεύματα. Το κάθε ένα μέρος του έργου αυτού αντιπροσωπεύει έναν τόπο ή ένα πρόσωπο που στάθηκε σημαντικό και καθοριστικό στη μακρόχρονη σταδιοδρομία του. Το έργο αυτό, λόγω της δυσκολίας και του μεγέθους του παρουσιάζεται πολύ σπάνια. Θα ερμηνευτεί από τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών σε μια συναυλία τιμής και μνήμης για τους συνθέτες της Μικρά Ασία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 10 Νοεμβρίου.
Πληροφορίες
https://www.megaron.gr
https://www.instagram.com/megaron_athens/
https://www.youtube.com/user/AthensConcertHall
