Ινδία: Μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο; – Οι κινήσεις στο διπλωματικό παρασκήνιο

Το ενδεχόμενο η Ινδία να μπορέσει να παίξει διαμεσολαβητικό ρόλο για να τερματιστεί ο πόλεμος ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία εξετάζουν οι New York Times. Το γνωστό αμερικανικό Μέσο σημειώνει ότι η ασιατική χώρα έχει καλές σχέσεις τόσο με τη Δύση όσο και με τη Μόσχα.

Μάλιστα, αποκαλύπτει κινήσεις που έχει κάνει η Ινδία το τελευταίο διάστημα στο διπλωματικό παρασκήνιο. Τον Ιούλιο, όταν επιτεύχθηκε η κρίσιμη συμφωνία από τα Ηνωμένα Έθνη και την Τουρκία για την απελευθέρωση τόνων απελπιστικά αναγκαίων ουκρανικών σιτηρών, η Ινδία διαδραμάτισε σημαντικό παρασκηνιακό ρόλο βοηθώντας στην προώθηση του σχεδίου στη Ρωσία, η οποία είχε μπλοκάρει τα πλοία με τα σιτηρά.

Δύο μήνες αργότερα, όταν οι ρωσικές δυνάμεις βομβάρδιζαν το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια στην Ουκρανία, προκαλώντας ανησυχία στον πλανήτη για μια πυρηνική καταστροφή, η Ινδία παρενέβη και πάλι και ζήτησε από τη Ρωσία να υποχωρήσει, τονίζουν οι NYT.

Έχει ήδη συζητηθεί ο ρόλος της Ινδίας

Αξιωματούχοι της ινδικής κυβέρνησης έχουν ήδη συζητήσει τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει η Ινδία στις ειρηνευτικές προσπάθειες, όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή.

Η Ρωσία και η Ουκρανία απέχουν πολύ από το να διαπραγματευτούν μεταξύ τους, σημειώνουν οι New York Times. Η Ουκρανία αισθάνεται ότι έχει δυναμική στο πεδίο της μάχης και δεν έχει καμία διάθεση να μιλήσει, ενώ η Ρωσία δεν υποχωρεί σχεδόν καθόλου.

Όμως, η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση είναι ότι αν οι μάχες φτάσουν σε αδιέξοδο και η ενεργειακή κρίση κάνει τη ζωή πραγματικά άθλια στην Ουκρανία και σε όλη την Ευρώπη αυτόν τον χειμώνα, μπορεί ενδεχομένως να προκύψει η προοπτική μιας διευθέτησης με διαπραγματεύσεις ή τουλάχιστον μιας κατάπαυσης του πυρός. Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει ένα ρόλο για μια δραστήρια ουδέτερη χώρα ή κάποια μικρή ομάδα από αυτές να προσπαθήσει να μεσολαβήσει για την ειρήνη.

Η γαλλο-ινδική προσπάθεια που δεν απέδωσε

Νωρίτερα φέτος, ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, έθεσε την ιδέα να φιλοξενήσει ειρηνευτικές συνομιλίες μαζί με τον ηγέτη της Ινδίας, Ναρέντρα Μόντι, σύμφωνα με δύο Ινδούς αξιωματούχους. Η γαλλο-ινδική προσπάθεια δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Αλλά έδειξε ότι η Ινδία θεωρείται όλο και περισσότερο ως δυνητικός ειρηνοποιός με πρόσβαση και στις δύο πλευρές.

«Εάν η Ρωσία και η Ουκρανία εκδηλώσουν ενδιαφέρον για τη διαμεσολάβηση ενός ουδέτερου τρίτου μέρους», δήλωσε ο Τζεφ Μ. Σμιθ, διευθυντής του Κέντρου Ασιατικών Σπουδών στο Ίδρυμα Heritage, ένα ερευνητικό ινστιτούτο της Ουάσιγκτον, «η Ινδία θα ήταν ένας ισχυρός υποψήφιος με αξιοπιστία και στις δύο πλευρές».

Η Ινδία προσπαθεί εδώ και καιρό να εξισορροπήσει τους δεσμούς της με τη Ρωσία και τη Δύση. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 και του ’60, ήταν ηγέτης του Κινήματος των Αδέσμευτων, μιας χαλαρής συμμαχίας των φτωχότερων και μικρότερων εθνών του κόσμου που προσπάθησε να βρει μια πορεία μέσα από τον Ψυχρό Πόλεμο χωρίς να ενταχθεί στη μία ή την άλλη πλευρά.

Αν και η Ινδία έχει αναπτυχθεί – είναι πλέον η δεύτερη πολυπληθέστερη χώρα μετά την Κίνα και η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο – εξακολουθεί να προσπαθεί να στριμωχτεί μέσα από μια γεωπολιτική βελόνα, γράφουν χαρακτηριστικά οι NYT. Έχει καλλιεργήσει στενότερες σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η Μόσχα παραμένει αξιόπιστος εταίρος, βασικός προμηθευτής ενέργειας και πηγή μεγάλου μέρους του οπλισμού του ινδικού στρατού.

Η ομοιότητα Μόντι και Πούτιν

Ο Μόντι φαίνεται να απολαμβάνει μια καλή σχέση με τον ηγέτη της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, με τον οποίο μοιράζεται ορισμένα χαρακτηριστικά που έχουν οι ισχυροί άνδρες. Μπορεί να μιλήσει απευθείας με τη Ρωσία, γεγονός που μπορεί να είναι ο λόγος για τον οποίο ο Μακρόν προσέγγισε τον Μόντι για κοινές ειρηνευτικές συνομιλίες.

Όμως, η κρίση στην Ουκρανία και η κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης δοκιμάζουν την Ινδία που βρίσκεται σε τεντωμένο σχοινί. Συνεχίζει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο, πολύ πετρέλαιο, γεγονός που εξοργίζει την Ουκρανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και έχει αρνηθεί να υποστηρίξει ψηφίσματα στα Ηνωμένα Έθνη που καταδίκασαν την επιθετικότητα της Ρωσίας.

Καθώς αντιμετώπιζαν πιέσεις από τη Δύση, οι Ινδοί αξιωματούχοι υποστήριζαν εξ αρχής ότι η καταδίκη της Ρωσίας θα πετύχαινε λίγα πράγματα, ενώ η ουδετερότητα – τουλάχιστον δημοσίως – θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη στις προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου. Έτσι, ενώ η Ινδία απέφυγε να επικρίνει άμεσα τη Ρωσία, εξέφρασε την ανησυχία της για τη βία και τα δεινά που προκάλεσε η εισβολή.

Σε μια περιφερειακή σύνοδο κορυφής στο Ουζμπεκιστάν τον Σεπτέμβριο, ο Μόντι είπε ότι όλος ο κόσμος πληρώνει το τίμημα και δήλωσε στον Πούτιν: «Η σημερινή εποχή δεν είναι εποχή πολέμου». Είπε, επίσης, ότι ήθελε «να συζητήσουμε πώς μπορούμε να προχωρήσουμε στον δρόμο της ειρήνης».

Τι επιζητεί η Ινδία

Ο Μόντι, ο ισχυρότερος πρωθυπουργός της Ινδίας εδώ και δεκαετίες, προσπαθεί να αναδιαμορφώσει την παράδοση της χώρας της μη ευθυγράμμισης σε μια πιο επιβλητική στρατηγική – ένα είδος «απόλυτης ευθυγράμμισης». Η εξασφάλιση της ειρήνης θα μπορούσε να δώσει μια πιο εξέχουσα θέση για την Ινδία στην παγκόσμια τάξη και ενδεχομένως να τη φέρει πιο κοντά σε ένα πολυπόθητο βραβείο δικαιότερης κατανομής ισχύος – μια μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.

Η προσπάθεια επίλυσης της μεγαλύτερης κρίσης στον κόσμο φαίνεται να έχει προσελκύσει τις φιλοδοξίες του Μόντι να μείνει στην ιστορία ως ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες της Ινδίας.

Αλλά όταν ο Μακρόν προσέγγισε τον Μόντι για ειρηνευτικές συνομιλίες, Ινδοί αξιωματούχοι είπαν ότι δεν ήταν σαφές τι ήθελε η Δύση ως τελική διευθέτηση για τον πόλεμο στην Ουκρανία: Θα έπρεπε η Ουκρανία να παραχωρήσει εδάφη στη Ρωσία; Ποιος θα επέβαλε την όποια εκεχειρία επιτευχθεί; Ινδοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι αφού ο Μακρόν παρασύρθηκε στην εκστρατεία επανεκλογής του, η ιδέα ξεθώριασε ούτως ή άλλως.

Να υπάρξουν έστω συνομιλίες

Οι Ινδοί αξιωματούχοι άφησαν πρόσφατα υπονοούμενα για μεγαλύτερο διαμεσολαβητικό ρόλο. Σε ένα συνέδριο τον περασμένο μήνα στη Νέα Ζηλανδία, ο Σουμπραχμανιάν Τζαϊσανκάρ, υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας, ρώτησε: «Πώς θα διευκολύνετε τουλάχιστον την ικανότητα των συμμετεχόντων στη σύγκρουση να καθίσουν και να μιλήσουν;».

«Ό, τι μπορούμε να κάνουμε», είπε, «θα είμαστε πρόθυμοι να το κάνουμε».

Ο Τζαϊσανκάρ, ο οποίος είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στην πυρηνική διπλωματία, υπήρξε ο κύριος θεωρητικός, καθώς και ο κύριος εκφραστής της νέας προσέγγισης της εξωτερικής πολιτικής της Ινδίας.

«Ο δρόμος της Ινδίας»

Όταν δεν πηγαινοέρχεται μεταξύ παγκόσμιων πρωτευουσών, δίνει συχνές και ειλικρινείς διαλέξεις σε πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα. Στο βιβλίο του «Ο δρόμος της Ινδίας» του 2020, είπε ότι η άνοδος της Ινδίας θα καθοριστεί από τον τρόπο με τον οποίο θα πλοηγηθεί σε έναν «κόσμο γυμνού ιδιοτελούς συμφέροντος».

Η Ινδία βλέπει την επεκτατική Κίνα, τα στρατεύματα της οποίας έχουν συγκρουστεί με τον ινδικό στρατό ψηλά στα Ιμαλάια, ως τη νούμερο 1 απειλή. Αυτό διαμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο η Ινδία αντέδρασε στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ινδία δεν θέλει να ανταγωνιστεί ανοιχτά τη Μόσχα, ένας λόγος που συχνά αναφέρεται ως αυτός για τον οποίο απείχε από τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών που επικρίνουν τη Ρωσία.

Η Ρωσία και η Κίνα έχουν γίνει ηγετικά μέλη των επικριτών της Δύσης, λένε ότι έχουν μια «ειδική σχέση» και η Ινδία είναι επιφυλακτική στο να σπρώξει τη Ρωσία πιο κοντά στην Κίνα.

Η Ινδία θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο εάν η Ρωσία φτάσει σε ένα σημείο της σύγκρουσης όπου αναζητά «φίλους ή εταίρους» για να γεφυρώσει το χάσμα με τη Δύση, δήλωσε ο Τσιλαμκούρι Ρατζά Μοχάν, ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Πολιτικής Asia Society στο Νέο Δελχί. Διαφορετικά, ο διευκολυντικός ρόλος της Ινδίας μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας θα είναι περιορισμένος, είπε.

Βασικά, εξακολουθεί να είναι ένα ευρωπαϊκό ζήτημα, είναι ένα διατλαντικό ζήτημα», δήλωσε ο Μοχάν.

Ο Πούτιν, ωστόσο, έκανε κολακευτικά σχόλια σχετικά με την προοπτική της Ινδίας και της Κίνας να πάνε  για διάλογο, λέγοντας: «Αυτοί είναι οι στενοί μας σύμμαχοι, εταίροι και σεβόμαστε τη θέση τους».

Ποιες άλλες χώρες έχουν δηλώσει διαθέσιμες

Ένα άλλο ενδεχόμενο που οι διπλωμάτες έχουν συζητήσει είναι μια κοινή προσπάθεια διαμεσολάβησης με επικεφαλής την Ινδία, το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έθνη όχι με το μέγεθος της Ινδίας, αλλά γεωπολιτικοί παίκτες που προσπάθησαν ομοίως να παραμείνουν ουδέτεροι στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας.

«Το γεγονός ότι αυτά τα θέματα συζητούνται και ότι ορισμένοι αξιωματούχοι σκέφτονται μια προσπάθεια διαμεσολάβησης μεταξύ Ινδίας, Ισραήλ, ΗΑΕ είναι μια σημαντική εξέλιξη», δήλωσε ο Κένεθ Τζάστερ, πρώην Αμερικανός πρέσβης στην Ινδία.

«Το γεγονός ότι αυτές οι τρεις χώρες θα μπορούσαν να συνεργαστούν και ενδεχομένως να προσεγγίσουν τη Ρωσία για να μεσολαβήσουν στη διαμάχη της με την Ουκρανία», είπε, «καταδεικνύει τη ρευστότητα του διεθνούς συστήματος και τις αλλαγές που έχουν επέλθει σε αυτό».

Πρόσθεσε ότι το ινδικό υπουργείο Εξωτερικών διαθέτει «πολύ επιδέξιους διπλωμάτες» και ότι αν προσφερθούν να βοηθήσουν στις συνομιλίες, όταν η Ρωσία και η Ουκρανία είναι έτοιμες, «αυτό θα ήταν καλό».

«Δεν βλέπω επιλογή για συνομιλίες»

Οι διαπραγματεύσεις του Μαρτίου με τη μεσολάβηση του ηγέτη της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, απέτυχαν. Από τότε οι Ουκρανοί έχουν υποφέρει περισσότερο. Ανακαλύφθηκαν περισσότεροι μαζικοί τάφοι. Έχουν ανακαλυφθεί περισσότερα λείψανα αμάχων που κακοποιήθηκαν βάναυσα από τις ρωσικές δυνάμεις. Περισσότεροι ρωσικοί πύραυλοι έχουν χτυπήσει πόλεις, ρίχνοντας αμέτρητους Ουκρανούς στο σκοτάδι και το κρύο, τονίζουν οι NYT.

Αυτό αφήνει σχεδόν όλους τους Ουκρανούς, από τον πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και κάτω, να αντιτίθενται στις διαπραγματεύσεις. Οι Ουκρανοί είναι επίσης ίσως πιο επιφυλακτικοί απέναντι στην Ινδία, κυρίως επειδή η Ινδία συνεχίζει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο, το οποίο, όπως λένε οι Ουκρανοί, συμβάλλει στη χρηματοδότηση της αιματοχυσίας στη χώρα τους. Ο Γιούρι Μακάροφ, ο αρχισυντάκτης της ουκρανικής εθνικής ραδιοτηλεοπτικής εταιρείας και δημοφιλής σχολιαστής με έδρα το Κίεβο, εξεπλάγη όταν άκουσε ότι οι Ινδοί αξιωματούχοι σκέφτονταν ειρηνευτικές προσπάθειες.

«Αναρωτιέμαι αν έχουν ιδέα για την πραγματική κατάσταση στην Ουκρανία», είπε, προσθέτοντας ότι δεν έχει συναντήσει ακόμη κανέναν Ινδό διπλωμάτη, διανοούμενο ή δημοσιογράφο στο Κίεβο.

Το ένστικτό του, είπε, ήταν ότι το Ισραήλ ή η Τουρκία θα ήταν καλύτερα ενημερωμένοι διαμεσολαβητές, εάν οι διαπραγματεύσεις επρόκειτο να επαναληφθούν.

Παρόλα αυτά, ο Μακάροφ δήλωσε ότι «η Ρωσία δεν θέλει να υπάρχει η Ουκρανία». Και πρόσθεσε: «Έτσι, δυστυχώς, δεν βλέπω επιλογή για συνομιλίες».