Τα «μεμονωμένα περιστατικά» βίας της ΕΛ.ΑΣ. φτάνουν τα 300 ετησίως • Η ατιμωρησία διαιωνίζει το φαινόμενο • Ελλιπής έρευνα και απαράδεκτες καθυστερήσεις στην απόδοση των ευθυνών
Ενώ η σκόνη που σήκωσε η παρουσία της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας σε τέσσερα από τα μεγαλύτερα ανώτατα ιδρύματα της χώρας έχει καθίσει (τουλάχιστον μέχρι την επόμενη εμφάνιση μελών της στον περιβάλλοντα χώρο κάποιου ΑΕΙ), η ΕΛ.ΑΣ. βρέθηκε και πάλι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Ξανά για τους λάθος λόγους. Αφορμή ο καταγγελλόμενος βιασμός μιας 19χρονης από ένστολους μέσα
στο αμαρτωλό Αστυνομικό Τμήμα Ομονοίας.
Οπως – σχεδόν… εθιμοτυπικά – συνηθίζεται σε αντίστοιχες περιπτώσεις, η καταδίκη του «μεμονωμένου περιστατικού» ήταν ομόθυμη. Διατάχθηκε ΕΔΕ, οι φερόμενοι ως δράστες συνελήφθησαν, η υπόθεση έχει πια πάρει τον δρόμο της δικαστικής διερεύνησής της και η ζωή συνεχίζεται.
Πόσο «μεμονωμένη» ήταν, όμως, η επαίσχυντη πράξη των δύο ειδικών φρουρών;
Ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ Γιώργος Καμίνης ήταν ο άνθρωπος που ως βοηθός Συνήγορος του Πολίτη πραγματοποίησε αυτοψία στο ΑΤ Ομονοίας τον Αύγουστο του 1999. Οι εικόνες που αντίκρισε ήταν τραγικές: αφόρητη ζέστη, κακές συνθήκες υγιεινής, άνθρωποι (ως επί το πλείστον μετανάστες) στοιβαγμένοι σε μικρούς χώρους (ακόμα και ένα μικρό παιδί ανάμεσα στους ενηλίκους), ενώ πολλοί κρατούμενοι
είχαν εμφανίσει εξανθήματα και δερματικές αλλοιώσεις και υπήρχε κίνδυνος και για τη δημόσια υγεία.
«Είκοσι τρία χρόνια μετά, τα πράγματα έχουν παραμείνει ίδια», υπογραμμίζει στα «ΝΕΑ» ο Γιώργος Καμίνης και συνεχίζει: «Τα περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας και ατιμωρησίας αντανακλούν την κατάσταση στον δημόσιο τομέα γενικότερα: υποτυπώδης εκπαίδευση, απουσία αξιολόγησης και ατιμωρησία».
Αίσθημα ατιμωρησίας
Στο αίσθημα ατιμωρησίας στέκεται και ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και πρώην επικεφαλής της επιτροπής για τη διερεύνηση
της αστυνομικής βίας Νίκος Αλιβιζάτος: «Μεταξύ των αστυνομικών επικρατούν η συναδελφική αλληλεγγύη και η αλληλοκάλυψη. Τα περιστατικά αστυνομικής βίας στην Ελλάδα δεν απέχουν τόσο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Εκεί, όμως, που υπάρχει μεγάλη διαφορά είναι στην απόδοση ευθυνών, η οποία χαρακτηρίζεται από ελλιπή έρευνα και απαράδεκτες καθυστερήσεις».
Την ατιμωρησία που ακολουθεί τα περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας, άλλωστε, προτάσσει στις ετήσιες εκθέσεις του και ο Εθνικός Μηχανισμός Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας (ΕΜΗΔΙΠΑ) του Συνηγόρου του Πολίτη. Στην πιο πρόσφατη εξ αυτών (2021) σημειώνεται ότι «ο τύπος πειθαρχικού ελέγχου, που μονοπωλεί σχεδόν τη διερεύνηση των καταγγελιών, αντιστοιχεί στην προκαταρκτική διοικητική εξέταση», που είναι μια λιγότερο ενδελεχής διαδικασία, σε αντίθεση με την πιο λεπτομερή ένορκη διοικητική εξέταση. Εξάλλου,
ο ΕΜΗΔΙΠΑ συχνά επιστρέφει υποθέσεις στην ΕΛ.ΑΣ., καθώς οι διοικητικές εξετάσεις κρίνονται ανεπαρκείς.
Οι περισσότερες αναπομπές (68% το 2021) αφορούν περιστατικά προσβολής της σωματικής ακεραιότητας ή υγείας των αναφερομένων, λέει στα «ΝΕΑ» ο Συνήγορος του Πολίτη Ανδρέας Ποττάκης.
Διερεύνηση περιστατικών
«Οι διενεργούντες μια ΠΔΕ συχνά παραλείπουν να καλέσουν ουσιώδεις μάρτυρες ή να αξιολογήσουν ιατρικά ευρήματα, ενώ δεν έχει
εμπεδωθεί η βασική αρχή της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου – δηλαδή, ότι όταν διαπιστώνεται σωματική βλάβη σε κάποιον που βρίσκεται υπό κράτηση, το βάρος απόδειξης του τι συνέβη το φέρει η Αστυνομία και όχι το θύμα», συνεχίζει ο Συνήγορος του Πολίτη.
«Υπάρχουν περιπτώσεις που η κύρωση που προτείνει το πόρισμα μιας αστυνομικής διοικητικής εξέτασης τελεί σε προφανή δυσαναλογία με το πειθαρχικό παράπτωμα, γεγονός που συμβάλλει στην εικόνα ατιμωρησίας και τελικά πλήττει την εικόνα της Αστυνομίας», προσθέτει.
Άλλωστε, το είδος της εξέτασης προκαθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, και το μέγεθος των ποινών, καθώς για την επιβολή τους αρμόδια είναι τα πειθαρχικά όργανα της ΕΛ.ΑΣ.
Το 2021, ο ΕΜΗΔΙΠΑ εξέτασε συνολικά 308 περιστατικά αυθαιρεσίας, αυξημένα κατά 17% σε σχέση με το 2020. Από αυτά, τα 226 προέρχονταν από την ΕΛ.ΑΣ. και η πλειονότητά τους αφορούσε προσβολή της σωματικής ακεραιότητας και της προσωπικής ελευθερίας. Το 50% των περιστατικών που φτάνουν στον ΕΜΗΔΙΠΑ κάθε χρόνο αφορά αστυνομικά τμήματα, εξηγεί ο Ανδρέας Ποττάκης.
Οσον αφορά την προέλευση των αναφορών, «η γενική εικόνα είναι ότι τα αστυνομικά τμήματα του κέντρου Αθήνας και Θεσσαλονίκης και οι αστυνομικές διευθύνσεις των συνόρων τείνουν να έχουν περισσότερες καταγγελίες».
Πάντως, «οι περίπου 200 ή 300 συνολικές αναφορές περιστατικών αυθαιρεσίας ετησίως είναι η κορυφή του παγόβουνου», καταλήγει ο Συνήγορος του Πολίτη, καθώς «παραμένει το πρόβλημα του φόβου των θυμάτων να προβούν σε καταγγελία».
▪ Σημειώνεται ότι σε αίτημα των «ΝΕΩΝ» προς την ΕΛ.ΑΣ. για σχόλιο επί του θέματος η απάντηση ήταν αρνητική.
Το χρονολόγιο της ντροπής του ΑΤ Ομόνοιας
▪ 11/3/1996
Μετανάστης από τον Λίβανο ξυλοκοπείται άγρια από αστυνομικούς μέσα στο ΑΤ Ομονοίας. Νωρίτερα είχε φύγει από περίπτερο χωρίς να πληρώσει για ένα… τηλεφώνημα.
▪ 30/3/1998
Αγόρι αλβανικής καταγωγής καταγγέλλει τη σύλληψη και τον ξυλοδαρµό του από αστυνοµικό του ΑΤ Οµονοίας.
▪ 11/1998
Ύστερα από έρευνα, ανακαλύπτονται στιλέτα, κροτίδες και τα διαβατήρια δύο ουκρανών γυναικών που υποτίθεται πως είχαν απελαθεί στο σπίτι του αρχιφύλακα Ν.Π. που υπηρετεί στο ΑΤ Ομονοίας. Ο ίδιος και ένας απόστρατος ανθυπαστυνόμος κατηγορούνται για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, σωματεμπορία, μαστροπεία, αρπαγή από κοινού και παράβαση του νόμου περί αλλοδαπών. Στην υπόθεση εμπλέκεται και ο τότε διοικητής του τμήματος Η.Γ. καθώς και ένας ακόμη συνάδελφός τους.
▪ 3/2000
Συλληφθείς Κούρδος απελευθερώνεται από το ΑΤ Ομονοίας μετά την καταβολή 1.000.000 δραχμών. Το περιστατικό καταγγέλλει ο ίδιος,
µέσω διερμηνέα. Ύστερα από λίγες ημέρες, πραγματοποιείται αδικαιολόγητη αστυνομική έφοδος στο κατάστημά του διερμηνέα.
▪ 4/1/2000
Εξιχνιάζεται η εμπλοκή αστυνομικών των τμημάτων Ομονοίας και Κυψέλης σε κύκλωμα σωματεμπορίας. Στην κατάθεσή της, νεαρή Λιθουανή αναφέρει ότι παρακολούθησε τον προαγωγό της να παζαρεύει µε αστυνομικούς και να επιτυγχάνει την απελευθέρωσή τους από το ΑΤ Ομονοίας.
▪ 8/1999
Κατόπιν αυτοψίας του Συνηγόρου του Πολίτη, καταγγέλλονται οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής των κρατουμένων, ειδικά των αλλοδαπών. Η έκθεση κάνει λόγο και για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Συνέτρεχε άμεσος κίνδυνος τόσο για την υγεία των κρατουμένων και των αστυνομικών όσο και για τη δημόσια υγεία εν γένει», αναφέρεται χαρακτηριστικά. Οι κρατούμενοι έφεραν εξανθήματα και δερματικές αλλοιώσεις.
▪ 29/1/1999
Ο ανθυπαστυνόμος Π.Λ. του ΑΤ Ομονοίας κουρεύει 16χρονο μαθητή αλβανικής καταγωγής κατά τη διάρκεια της κράτησής του. Προηγήθηκε η προσαγωγή του στη διάρκεια μαθητικών κινητοποιήσεων.
▪ 20/11/2006
Προσαγωγή μετανάστη και κράτηση για ένα 24ωρο στο ΑΤ Ομονοίας, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν επιτρέπονται επισκέψεις από συγγενικά πρόσωπα. Η σύζυγός του καταγγέλλει ότι μετά την απελευθέρωσή του διαπιστώνεται ότι έφερε σοβαρά τραύματα. Δύο ημέρες μετά εκπνέει.
▪ 19/12/2006
Πακιστανικής καταγωγής μετανάστης καταγγέλλει ότι αστυνομικοί του ΑΤ Ομονοίας του απέσπασαν 420 ευρώ που αντιστοιχούσαν στο δώρο Χριστουγέννων.
▪ 6/2007
Διαρρέει βίντεο του 2006, στο οποίο καταγράφεται ο εξευτελισμός δύο μεταναστών από αστυνομικούς του ΑΤ Ομονοίας. Οι αστυνομικοί έβαζαν τους δύο άνδρες να χτυπήσουν ο ένας τον άλλο. Ο εμπλεκόμενος αρχιφύλακας εκδιώκεται, ενώ το 2015 εκδίδεται απόφαση για την
καταβολή αποζημίωσης άνω των 150.000 ευρώ στα θύματα.
▪ 21/11/2009
Καταγγέλλεται ο ξυλοδαρμός του παλαιστίνιου μετανάστη Μοχάμεντ Μπιν Τάχερ μέσα στο ΑΤ Ομονοίας. Με αφορμή την καταγγελία, το Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Μεταναστών και Προσφύγων αναφέρει σε ανακοίνωσή του ότι περίπου 70 άτομα κρατούνται στοιβαγμένα σε κρατητήρια για 20-25 άτομα, χωρίς δικαίωμα προαυλισμού, ακόμα και για τέσσερις μήνες.
▪ 5/2012
Καταγγελία για κατά παράβαση ιατρικές πράξεις σε 42χρονη που είχε προσαχθεί στο πλαίσιο των μαζικών προσαγωγών εκδιδόμενων οροθετικών. Παρόμοια περιστατικά καταγράφονται και σε άλλα τμήματα.
▪ 27/9/2016
Σύλληψη πέντε ανήλικων και δύο ενηλίκων, µελών παιδικής θεατρικής ομάδας προσφύγων, επειδή έφεραν πλαστικά όπλα-µινιατούρες. Κρατήθηκαν στο τμήμα για επτά ώρες. Σύμφωνα µε καταγγελία, στο ΑΤ τα πέντε παιδιά εξαναγκάστηκαν να γδυθούν και να κάνουν κύκλους υπό τα βλέμματα των ενστόλων.
▪ 15/9/2017
Καταγγελία για ξυλοδαρμό μετανάστη μουσικού του δρόμου στην Πλατεία Μοναστηρακίου και μέσα στο τμήμα.
▪ 22/8/2016
Μαζικές συλλήψεις σεξεργατριών στην οδό Σωκράτους. Κατά μέσο όρο γίνονται τρεις αντίστοιχες επιχειρήσεις τον μήνα.
«Οι sex workers της Ομόνοιας είναι τα εύκολα θύματα κάθε φορά που οι αστυνομικοί της Ομόνοιας θέλουν να κάνουν συλλήψεις για να φανεί το “έργο” τους. Με µία copy-paste καταγγελία τις συλλαμβάνουν για άγρα πελατών. Πρόκειται για άνεργες γυναίκες, μετανάστριες ή χρήστριες που κάνουν survival sex, κάνουν δηλαδή αυτή τη δουλειά βιοποριστικά», λέει η νομική σύμβουλος του φορέα πρόληψης και ενδυνάμωσης εργαζόμενων στο σεξ «Red Umbrella Athens» Αγγελική Σουγλέ.
Σύμφωνα µε την ίδια, παρότι η εξευτελιστική συμπεριφορά των αστυνομικών στο ΑΤ της Ομόνοιας καταγγέλλεται, οι γυναίκες δικάζονται ερήμην τους και χωρίς δικηγόρο, µε αποτέλεσμα κάθε µία από αυτές να χρωστά 30.000 µε 40.000 ευρώ. «Χρήματα τα οποία εκ των πραγμάτων αδυνατούν να πληρώσουν αφού αμείβονται µε μικροποσά και επιπλέον µε αυτό τον τρόπο οι γυναίκες αποθαρρύνονται να αλλάξουν τρόπο ζωής».
▪ 29/12/2017
28χρονη Ροµά βρίσκεται νεκρή στην τουαλέτα του ΑΤ Ομονοίας από άγνωστα αίτια. Ο ιατροδικαστής που εξέτασε το πτώμα έκρινε πως δεν
επρόκειτο για εγκληματική ενέργεια.
▪ 5/9/2018
47χρονος προκάλεσε συμπλοκή µε αστυνομικούς (τρεις μεταφέρθηκαν στο 401), συνελήφθη και οδηγήθηκε στο ΑΤ Ομονοίας. Ο 47χρονος έχασε τις αισθήσεις του όντας κρατούμενος. Οι αστυνομικοί υποστηρίζουν πως ένιωσε αδιαθεσία και τον παρέλαβε το ΕΚΑΒ. Ο θάνατός του
διαπιστώθηκε στο νοσοκομείο «Ελπίς». Τα αίτια του θανάτου δεν έχουν διακριβωθεί.
▪ 21/9/2018
Αστυνομικοί της ομάδας ∆ΙΑΣ που υπάγονται στο ΑΤ Ομόνοιας εμπλέκονται στη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου. Οι τέσσερις ένστολοι αθωώθηκαν -κατά πλειοψηφία- στο δικαστήριο. Ωστόσο, στο πόρισμα της σχετικής Ε∆Ε αναφέρονται τα εξής: «Άσκοπη βία στην προσπάθεια δέσμευσης» και «η συμπεριφορά των αστυνομικών έθιξε το κύρος της ΕΛ.ΑΣ.».
▪ 8/2/2019
Ο νιγηριανός μετανάστης Εµπουκά Μαµάν Σουµπέκ, που προσήχθη για εξακρίβωση στοιχείων, εκπνέει μέσα στο ΑΤ Ομόνοιας. Σύμφωνα µε την ΕΛ.ΑΣ., έχασε τις αισθήσεις του όσο βρισκόταν στην αίθουσα αναμονής, ενώ ο θάνατός του διαπιστώθηκε από προσωπικό του ΕΚΑΒ. Άτοµα του περιβάλλοντός του υποστηρίζουν πως είχε προσαχθεί ξανά οκτώ μήνες νωρίτερα και είχε ξυλοκοπηθεί από αστυνομικούς μέσα στο ασανσέρ του τμήματος.
▪ 20/10/2019
Αστυνομικοί σέρνουν γυναίκα ΑµεΑ έξω από το ΑΤ Ομονοίας και την καταβρέχουν µε μάνικα. Επεμβαίνει δικηγόρος στον οποίο οι ένστολοι περνούν χειροπέδες.
▪ 12/8/2022
Καταγγελία για ξυλοδαρμό του αναρχικού Αντώνη Ζήβα στην τουαλέτα του ΑΤ Ομονοίας μετά από προσαγωγή.
▪ 11/10/2022
Καταγγέλλεται ο βιασμός μιας 19χρονης από αστυνομικούς μέσα στο ΑΤ Ομονοίας. Η Ε∆Ε βρίσκεται σε εξέλιξη.
Παραβάσεις , Ξυλοδαρμοί, Βιασμοί σε αστυνομικά τμήματα
ΓΛΥΦΑ∆Α 10/1998
Ανήλικες αλλοδαπές εκδίδονταν παράνοµα σε οίκο ανοχής που βρισκόταν απέναντι από το ΑΤ Γλυφάδας. Οι αστυνομικοί του τμήματος δηλώνουν άγνοια, παρότι τα θύματα αναγνώρισαν κάποιους εξ αυτών ως «πελάτες». Ο διοικητής του τμήματος παραπέμπεται σε δίκη για παράβαση καθήκοντος, ενώ ένας αστυνομικός καταδικάζεται για απλή συνέργεια σε δύο βιασμούς.
ΑΓΙΟΣ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑΣ 12/2004
Άνδρες του ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα προσαγάγουν περισσότερους από 20 Αφγανούς μετανάστες, τους οποίους υποβάλλουν σε βασανιστήρια (ξεγύμνωμα, εικονική εκτέλεση κ.ά.). Ακολουθεί Ε∆Ε που καταλήγει σε άσκηση δίωξης δύο ενστόλων για κακουργηματικές πράξεις. Στα βασανιστήρια φέρεται ότι συμμετείχαν τουλάχιστον 15 αστυνοµικοί.
ΚΑΛΛΙΘΕΑ 22/5/2007
Ο 32χρονος Χρήστος Χρονόπουλος προσάγεται στο ΑΤ Καλλιθέας, όπου ξυλοκοπείται και διακομίζεται στο νοσοκομείο σε ημιθανή κατάσταση. Για την υπόθεση καταδικάζονται δύο αστυνομικοί σε οκτώ χρόνια φυλάκισης µε αναστολή. Ο Χρονόπουλος έχει υποστεί ανήκεστη βλάβη (σοβαρή κινητική και διανοητική αναπηρία).
ΠΑΤΜΟΣ 16/9/2009
Προσαγωγή ανηλίκων για ζημιές σε υπηρεσιακή μηχανή. Σύμφωνα µε την καταγγελία, οι αστυνομικοί αναγκάζουν τα παιδιά να γδυθούν
και τα εξυβρίζουν. Η Ε∆Ε που ακολουθεί δεν επιφέρει σοβαρές ποινές.
ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 4/2020
25χρονος καταθέτει μηνυτήρια αναφορά βασανιστήρια, στέρηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων και κατάχρηση εξουσίας. Οι κατηγορούμενοι ένστολοι αρνούνται τις καταγγελίες και υποστηρίζουν πως συγκρατούμενος του νεαρού διαψεύδει τους ισχυρισμούς του.
ΓΑ∆Α 3/2021
Στον απόηχο των επεισοδίων της Νέας Σμύρνης, συλληφθέντες καταγγέλλουν αυθαιρεσίες (σεξουαλική παρενόχληση, βασανιστήρια κ.ά.)
κατά την κράτηση. Η υπόθεση διερευνάται από τον Εθνικό Μηχανισμό Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας του Συνήγορου του Πολίτη. Οι καταγγελίες για αυθαιρεσίες εντός της ΓΑ∆Α είναι αρκετά συνήθεις, ειδικά σε ημέρες μεγάλων διαδηλώσεων.
ΚΑΛΥΜΝΟΣ 5/2022
19χρονη φοιτήτρια καταγγέλλει στο τμήμα τον βιασμό της, όμως οι αστυνομικοί την αποθάρρυναν. Ακολουθεί ο ξυλοδαρμός της από την αδελφή του φερόμενου ως βιαστή της. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Τάκης Θεοδωρικάκος ζητεί την απόδοση πιθανών ευθυνών στους ενστόλους.
Αντίδοτα
Από τις κάμερες στη διδασκαλία ανθρωπίνων δικαιωμάτων
«Εκπαίδευση, εκπαίδευση, εκπαίδευση…». Αυτή είναι η μόνη λύση για πραγματική αλλαγή στα περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας, σύμφωνα µε τον Γιώργο Καµίνη, που τονίζει ότι «το μήνυμα πρέπει να έρθει από πάνω».
«∆εν είναι θέμα διοικητή του εκάστοτε τμήματος. Οι διοικητές κάνουν διαχείριση», υπογραμμίζει, και σημειώνει ότι πρέπει να προχωρήσει η εφαρμογή μέτρων, που έχουν ήδη εγκριθεί και έχουν δοκιμαστεί επιτυχώς στο εξωτερικό, όπως η ενσωμάτωση καμερών στη στολή των αστυνομικών ή η διαρκής (και απαράβατη) εμφάνιση των ατομικών και ομαδικών διακριτικών.
Στις ίδιες προτάσεις καταλήγει, άλλωστε, και το πόρισμα της επιτροπής που συστάθηκε από τον Νίκο Αλιβιζάτο μετά τα επεισόδια της Νέας Σμύρνης την άνοιξη του 2021. Προσθέτει, δε, το πόρισμα, πως είναι απαραίτητη η διδασκαλία του δικαίου των δικαιωμάτων του ανθρώπου στις αστυνομικές σχολές, η ενίσχυση του μηχανισμού του Συνηγόρου του Πολίτη, η παροχή μέριμνας στα θύματα αστυνομικής βίας, η απάλειψη των καθυστερήσεων στη διενέργεια των Ε∆Ε και άλλα.
*Την ερευνητική ομάδα ZOOM στα Νέα, που συντονίζει ο Άγγελος Σκορδάς αποτελούν οι Ανδρέας Αγγελοπουλος, Βελίκα Καραβάλτσιου, Μαρία Κρουστάλη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΑ ΝΕΑ
