«Η Ιστορία είναι η μελέτη των παγκόσμιων εγκλημάτων», έγραφε ο Βολταίρος. Και αν ο πόλεμος είναι από μόνος του έγκλημα, τα εγκλήματα εις βάρος αιχμαλώτων πολέμου αποτελούν ένα εργαλείο του παρελθόντος για να εξηγηθεί η βαρβαρότητα του σήμερα.
Μια τέτοια μεγάλη μαύρη σελίδα γράφτηκε στις ελληνικές θάλασσες από το 1941 έως το 1944, όταν σε περισσότερα από 15 ναυάγια χάθηκαν σχεδόν 15.000 αιχμάλωτοι πολέμου, κυρίως Ιταλοί. Ενα σκοτεινό κεφάλαιο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ίχνη του οποίου μπορεί να εντοπίσει κανείς και σήμερα. Οχι στα βάθη της Ιστορίας, αλλά ακόμα και στη Λεωφόρο Αθηνών – Σουνίου…
Ραντεβού με τον θάνατο
Το πρώτο ναυάγιο με θύματα αιχμαλώτους πολέμου καταγράφεται ιστορικά τον Δεκέμβριο του 1941 όταν στο ιταλικό πλοίο «SEBASTIANO VENIERO» φορτώθηκαν, από το λιμάνι της Βεγγάζης, 2.100 στρατιωτικοί των συμμάχων, κυρίως Νοτιοαφρικανοί και Νεοζηλανδοί, για να μεταφερθούν στην Ιταλία. Στις 8/12/1941 το πλοίο απέπλευσε, αλλά η μοίρα τού είχε κλείσει ραντεβού με το βρετανικό υποβρύχιο «HMS PORPOISE» έξω από τη Μεθώνη. Το πλοίο που δεν έφερε διακριτικά μεταφοράς αιχμαλώτων πολέμου τορπιλίστηκε, αλλά δεν βυθίστηκε και προσάραξε κοντά στο κάστρο της Μεθώνης. Ενας νοτιοαφρικανός λοχίας κατόρθωσε να δέσει ένα συρματόσχοινο από το πλοίο στα βράχια και έτσι αρκετοί μπόρεσαν να σωθούν. Ομως 309 αιχμάλωτοι νεκροί ήταν το αποτέλεσμα του τορπιλισμού.
Το δεύτερο ναυάγιο με αιχμαλώτους των βρετανικών στρατευμάτων καταγράφηκε στις 17 Αυγούστου 1942, ανοιχτά της Πύλου, όταν το ιταλικό μεταγωγικό «NINO BIXXIO», μεταφέροντάς τους από τη Βεγγάζη προς την Ιταλία, τορπιλίστηκε από το βρετανικό υποβρύχιο «HMS TURBULENT», με αποτέλεσμα 336 στρατιωτικοί να πνιγούν κλεισμένοι στα αμπάρια του.
Το… ENIGMA της τραγωδίας
Περίπου 3.000 αιχμάλωτοι στρατιωτικοί των βρετανικών δυνάμεων πνίγηκαν στη Μεσόγειο. Ενα από τα πιο τραγικά ναυάγια, με αρκετό μυστήριο, σενάρια κατασκοπείας και ένα σκάνδαλο που ξέσπασε μισό αιώνα αργότερα, ήταν αυτό του ιταλικού πλοίου «SCILLIN» που μετέφερε 800 βρετανούς αιχμαλώτους από την Τρίπολη της Λιβύης προς την Ιταλία. Στις 14 Νοεμβρίου 1942, ανοιχτά της Τυνησίας, το πλοίο τορπιλίστηκε από το βρετανικό υποβρύχιο «HMS SAHIB», με αποτέλεσμα να χαθούν 787 αιχμάλωτοι. Ομως το ναυάγιο παρέμεινε μυστικό από τις βρετανικές Αρχές καθώς στους συγγενείς των θυμάτων είχε δοθεί η επίσημη πληροφόρηση ότι οι άνθρωποί τους πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Ιταλία. Πολλά χρόνια μετά αποκαλύφθηκε το ναυάγιο και ότι οι Βρετανοί έχοντας αποκρυπτογραφήσει τον κωδικό ENIGMA των Γερμανών γνώριζαν ότι το πλοίο μετέφερε δικούς τους αιχμαλώτους, αλλά δεν ενημέρωσαν τον κυβερνήτη του υποβρυχίου, φοβούμενοι ότι σε περίπτωση υποκλοπής του σήματος οι Γερμανοί θα αντιλαμβάνονταν το σπάσιμο του κώδικα.
Ο Δαβάκης και οι σέρβοι σύμμαχοι
Σε ένα τραγικό ναυάγιο με θύματα 71 έλληνες αξιωματικούς χάνεται και ο ήρωας του αλβανικού μετώπου, συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Δαβάκης, όταν οι Ιταλοί τούς μεταφέρουν με το πλοίο «CITTA DI GENOVA» από την Ελλάδα στην Ιταλία. Ομως στις 21 Ιανουαρίου 1943 το πλοίο τορπιλίζεται βόρεια της Κέρκυρας από το βρετανικό υποβρύχιο «HMS TIGER».
Ενα σχετικά άγνωστο ναυάγιο είναι αυτό του ελληνόκτητου επιταγμένου ατμόπλοιου «ΕΛΕΝΗ ΚΑΝΑΒΑΡΙΩΤΗ», με θύματα σέρβους αιχμάλωτους στρατιωτικούς. Ενας αριθμός περίπου 2.500 Σέρβων, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τη χώρα τους, συνέχισαν να πολεμούν και πέρασαν στο ελληνικό έδαφος ακολουθώντας τις βρετανικές δυνάμεις.
Με την κάθοδο των Γερμανών, κατέληξαν στην Καλαμάτα, από όπου περίπου 1.000 αποχώρησαν με πλοία, αλλά 1.500 εγκλωβίστηκαν, αιχμαλωτίστηκαν και μεταφέρθηκαν στην Αθήνα. Από αυτούς, 503, μεταξύ των οποίων και κάποιοι στρατηγοί, στοιβάχτηκαν στο μικρό πλοίο για να μεταφερθούν στη Θεσσαλονίκη. Το πρωί της 27ης Μαΐου 1941, το «ΕΛΕΝΗ ΚΑΝΑΒΑΡΙΩΤΗ», ανοιχτά του Θερμαϊκού, προσέκρουσε σε βρετανική νάρκη, με αποτέλεσμα να χαθούν 214 σέρβοι αιχμάλωτοι στρατιωτικοί. Στη Σερβία, αυτό το ναυάγιο θεωρείται η μεγαλύτερη στρατιωτική ναυτική τραγωδία της χώρας!
Ο αφανισμός των Ιταλών
Ο αφανισμός της ιταλικής μεραρχίας ACQUI στην Κεφαλονιά ολοκληρώθηκε με δύο πολύνεκρα ναυάγια. Στο επιταγμένο πλοίο «ΑΡΝΤΕΝΑ», στις 28 Σεπτεμβρίου 1943, οι Γερμανοί φόρτωσαν 840 ιταλούς στρατιωτικούς με προορισμό την Πάτρα. Στην έξοδο του Αργοστολίου, το πλοίο ανατινάχτηκε, με αποτέλεσμα 820 Ιταλοί να χαθούν. Τα αίτια του ναυαγίου αδιευκρίνιστα, αλλά οι Γερμανοί που τους συνόδευαν βγήκαν όλοι σώοι στη στεριά… Το μακελειό ολοκληρώθηκε με το πλοίο «MARQUERITE», όταν στις 12 Οκτωβρίου 1943 φορτώθηκαν 900 ιταλοί στρατιωτικοί. Κοντά όμως στην Κυλλήνη και έπειτα από πρόσκρουση σε νάρκη, το πλοίο βυθίζεται παίρνοντας μαζί του 544 αιχμαλώτους.
Η τραγωδία με τους Ιταλούς που έπεσαν στα χέρια των Γερμανών έχει συνέχεια στην Κρήτη. Στις 18 Οκτωβρίου 1944, 2.843 Ιταλοί της μεραρχίας SIENA φορτώνονται στα αμπάρια του πλοίου «SINFRA», στο λιμάνι της Σούδας. Προορισμός είναι ο Πειραιάς, όμως μόλις ξεμακραίνει από το λιμάνι δέχεται αεροπορική επίθεση από τους συμμάχους και παίρνει φωτιά. Τα αμπάρια μένουν κλειστά και όσοι κατορθώνουν να πέσουν στη θάλασσα πυροβολούνται από τους Γερμανούς. Ιταλοί νεκροί και αγνοούμενοι 2.098! Τον Φεβρουάριο του 1944, 3.173 αιχμάλωτοι στοιβάζονται στο πλοίο «PETRELLA» στη Σούδα. Παρόλο που το πλοίο φέρει διακριτικά μεταφοράς αιχμαλώτων, γίνεται στόχος του βρετανικού υποβρυχίου «EMS SPORTSMAN», με αποτέλεσμα να χαθούν 2.670 Ιταλοί. Με την παράδοση της ιταλικής φρουράς της Κέρκυρας στους Γερμανούς, η τραγωδία συνεχίζεται με τη βύθιση του πλοίου «MARIO ROSSELLI», στο οποίο οι Γερμανοί φορτώνουν 5.500 ιταλούς αιχμαλώτους στις 11 Οκτωβρίου 1943. Ομως το ξημέρωμα συμμαχικά βομβαρδιστικά αεροσκάφη χτυπούν το πλοίο και ακόμη 1.300 Ιταλοί χάνουν τη ζωή τους.
Τριπλάσιοι νεκροί κι από τον «Τιτανικό»
Στην απάνθρωπη προσπάθεια των Γερμανών να απαλλαγούν από τον μεγάλο αριθμό των ανδρών της ιταλικής φρουράς στη Ρόδο, αποφασίζουν να φορτώσουν 1.835 Ιταλούς στο πλοίο που φέρει το όνομα του μεγάλου ιταλού συνθέτη «GAETANO DONIZETTI» με προορισμό τον Πειραιά. Το πλοίο κοντά στο Πρασονήσι, στις 22 Σεπτεμβρίου 1943, γίνεται στόχος του βρετανικού υποβρυχίου «HMS ECLIPS». Βυθίζεται αύτανδρο χωρίς καμία αναφορά για επιζώντες.
Ενα από τα μεγαλύτερα και πολύνεκρα πολεμικά ναυάγια στον κόσμο και το μεγαλύτερο στη Μεσόγειο, με τριπλάσιους νεκρούς από τον «ΤΙΤΑΝΙΚΟ», καταγράφηκε τον Φεβρουάριο του 1944. Στο επιταγμένο νορβηγικό πλοίο «ORIA» οι Γερμανοί φορτώνουν στα αμπάρια του 4.046 ιταλούς στρατιωτικούς, στο λιμάνι της Ρόδου. Με πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες και με φρουρά 90 Γερμανών, το πλοίο αποπλέει για τον Πειραιά στις 11 Φεβρουαρίου. Ο καιρός χειροτερεύει και περνώντας το Σούνιο ο νορβηγός πλοίαρχος προσπαθεί να περάσει μεταξύ της νησίδας Πάτροκλος και της ακτής. Το πλοίο τσακίζεται στα βράχια. Σχεδόν όλοι οι αιχμάλωτοι πνίγονται στα κλειδωμένα αμπάρια του. Το ναυάγιο κρατιέται μυστικό από τις κατοχικές Αρχές. Το γνωρίζουν μόνο οι ντόπιοι και όσοι αναγκάστηκαν από τους Γερμανούς να ανοίγουν τάφους στην παραλία του Χάρακα. Το σκαρί του «ORIA» αποκαλύφθηκε το 2001 από τον δύτη – ερευνητή Αριστοτέλη Ζερβούλη και την ομάδα του. Στη Λ. Αθηνών – Σουνίου, απέναντι από το νησάκι Πάτροκλος, υπάρχει ένα λιτό μνημείο των νεκρών του «ORIA». Ισως ανήκει σε όλους όσοι μπήκαν στον πόλεμο κι έχασαν τη ζωή τους στις τότε φλεγόμενες ελληνικές θάλασσες…
ΠΗΓΕΣ
1. Χρήστου Ντούνη (αντιναύαρχος ΛΣ), «Τα ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες», εκδόσεις Finatec AE.
2. Ι.Γ. Φωκά (αντιναύαρχος), Εκθεσις επί της δράσεως του Ναυτικού κατά τον πόλεμον 1940-1944. Εκδοσις Ιστορικής Υπηρεσίας Βασιλικού Ναυτικού.
3. patraikosgulf.wordpress.com, «Ο άγνωστος Πατραϊκός».
Έντυπη έκδοση «ΤΑ ΝΕΑ»
